226      Co to fest filozofia ?

sowanie się do warunków otoczenia; w miarę rozmaitości wzruszeń wytwarza się coraz większa rozmaitość pobudek do oddziaływania przy równoczesnem coraz silniejszem skupieniu się wewnętrznem. Żyjąca istota wytęża coraz energiczniej swoje siły, aby działać na otoczenie i czyni to z coraz większem dla siebie powodzeniem; jej panowanie na zewnątrz wzrasta, otoczenie staje się na wszelkie oddziaływania coraz podatniejszem. Stopniowo wytwarzają się u żyjącej istoty z materyału otoczenia odrębne, do różnych celów służące, narządy, które w dalszym znowu rozwoju prowadzą do stałego zróżniczkowania się wzruszeń i do rozjaśniania się w nich różnorodnej treści, odmiennej stosownie od wywołujących ją narządów. Tak zwane czucia, ujęte w znane nam zasadnicze kategorye zmysłowe, są właśnie wyrazem takiego zróżniczkowania się mnóstwa wzruszeń i dalszego znowu tychże skupienia się w stanach, o większej już wyrazistości i jasności. Są więc już te czucia zmysłowe, w różnorakiej, a stale w tych samych warunkach pojawiającej się treści, oczywistym dowodem, że w nieskończonem mnóstwie zmian, dziejących się w otoczeniu, panuje przecież także jakaś stałość i jednostajność, a zarazem świadczą one o bardzo już daleko posuniętym owładnięciu otoczenia przez żyjącą istotę, która zdołała to otoczenie już tak dalece do swoich przystosować potrzeb, iż różne jego dziedziny stale do różnych służą celów. Z powyższego przedstawienia wynika, iż rozwój żyjącej istoty odbywa się w kierunku urozmaicania się treści obok coraz większego jej rozjaśniania się i dalszego skupiania. Te zaś wyższego rzędu skupienia dowodzą istnienia dwojakiego rodzaju faktów: 1) Dowodzą owładnięcia przez życie otoczenia w pewnyda wytkniętych kierunkach, skutkiem czego wielkie mnóstwo wzruszeń staie