przód zjawiska według ich różności i podobieństwa, rozróżniał następnie i grupował według tych samych zasad liczne umie­jętności. Podziały te mogły być i były różne według różnych zasad, wziętych za podstawę działów. Tak np. najpowszech­niejszym podziałem umiejętności aż do najnowszych czasów, bywa podział na umiejętności fizyczne i moralne, według tego, czy umiejętności odnośne zajmują się zjawiskami świata fizycz­nego czy moralnego. Jakkolwiek na pozór inną zasadę podziału przyjął filo­zof angielski Tomasz Hobbes, w rezultacie jednak podział jego na to samo wychodzi. Hobbes bowiem nazywa cały obszar umiejętności historyą, przez co rozumie „spis wiedzy o faktach." Takich „historyj" według niego są dwa rodzaje: historya na­turalna i historya powszechna. Pierwsza zajmuje się takiemi faktami i zjawiskami natury, które nie są zależne od woli człowieka, jak np. kruszcami, roślinami, zwierzętami, okolica­mi i t. p.; druga zajmuje się czynami, wypływającemi z woli człowieka *). W miarę jak się zmieniają zapatrywania na otaczający nas świat zjawisk, zmieniają się także podziały umiejętności. I tak np. jeżeli przyjmujemy dwoistość świata, dzieląc go na zmysłowy i umysłowy, i wywodząc go z dwoi­stego pierwiastku materyi i ducha;—to i umiejętności dzielimy na fizyczne i moralne. Jeżeli zaś dwoistości takiej nie przyj­miemy, jak to czyni nowożytny monizm, nieuznający w świe­cie dwoistego pierwiastku, ale uważający zjawiska umysłowe tylko za formę przejawu materyi;—to podział umiejętności na fizyczne i moralne traci podstawę, a wszystkie umiejętności zlewają się w jedne wielką umiejętność natury, która z tegoż samego pierwiastku wywodzi krążenie ciał niebieskich i zakła­danie organizacyi społecznych. Nie myślimy w tem miejscu jeszcze rozstrzygać, które z tych zapatrywań jest słusznem; chodziło nam tutaj tylko o pokazanie, jak różny podział umiejętności zawisł od różnicy zapatrywań na świat. *) W dziele „Leviathan", które wyszło w r. 1651.