rozwoju każdego poznania: teologiczna, metafizyczna i pozyty­wna, odpowiadają więc tym trzem formom objawu umysłu ludz­kiego: uczuciu, wyobraźni i rozumowi. Z tego więc wyni­ka, że rozwój ten odbywa się zawsze i wszędzie, gdziekolwiek tylko umysł ludzki na jakiekolwiekbądź zjawiska świata ze­wnętrznego oddziaływa, a zatem tak dobrze w umyśle osobni­ka, jak w umysłach jakiejś zbiorowości społecznej, spojonej w jedność przez tożsamość myśli, uczuć i wyobraźni. Nie mo­że zaś być mowy o rozwoju takim umysłu ludzkości, bo ludz­kość nigdy takiej jednolitej zbiorowości nie stanowiła, ani sta­nowi. ROZDZIAŁ III. Podział umiejętności. Zjawiska świata zewnętrznego podpadają każde z osobna, bądź tym samym, bądź różnym zmysłom człowieka. Widzi on różne ciała niebieskie; słyszy grzmot lub podziemne dudnienie; smakiem, czuciem i powonieniem przejmuje ty­siące innych zjawisk; ale także rozumem, umysłowością, na­bywa przeświadczenia o licznych zjawiskach, umysłowych. Na­bywanie wiedzy o tych zjawiskach a następnie badanie ich istoty, ich związku z resztą świata, ich przebiegu od chwili pierwszego przejawienia się aż do chwili zaniknięcia: — wszystkie te czynności duchowe stanowią treść umiejętności. Różność zaś i różnorodność ziawisk wywołały mnóstwo różnych umiejętności. Badanie, bowiem podobnych i jednorodnych zjawisk stanowiło przedmiot osobnych umiejętności, z których każda zajmowała się bądź większą, bądź mniejszą grupą zja­wisk jednego rodzaju. Ale i w tej liczbie umiejętności ro­zróżniano zawczasu grapy, mające z sobą pewną wspólność, od wspólnych znamion zjawisk, stanowiących przedmiot ich badań. Tak więc umysł ludzki, rozróżniający i grupujący naj-