X. Statut przez Panów Rady Xięcia Ziemowita IVgo d. 10. Lipca roku 1421go nie wiadomo gdzie uchwalony 1. Sub 2 anno domini Millesimo quadringentesimo vicesimo primo, feria quinta post festum Sti Kiliani martyris gloriosi 3: nos domini, de consilio nostro, hunc statuimus principalem articulum, pro nobilibus et cmetonibus. Videlicet4: I. Dum et quando cmeto nobilem vulneraverit 5, tunc ipse nobilis debet ipsum emetonem plenis6 testibus approbare, ex eo7, quia ipsum vulneravit; et dum ipsum approbaverit, tunc manus dicti cmetonis debet 8 amputari. Sed si voluutas fuerit vulnerati nobilis, tune 9 cmeto dictus, pro offensa sua quatuor sexagenas dabit, et fiet liber amputationis manus 10. II.11 Item 12 statuimus, quando cmeto cmetonem interfecerit, aut nobilis cmetonem 13, extunc pro capite cmetonis interfecti 14 reus dabit octo sexagenas pecuniarum monetae communis; videlicet15 domino, apud quem sedebat, medietatem, et propinquis interfecti 10 medietatem. III.17 Item statuimus: quando cmeto per nobilem fuerit vulneratus 18, extunc pro vulnere patenti debet persolvere XV grossos 19, et domino cmetonis 20 duas sexagenas pecuniarum 21. IV. Item statuimus, quod cmeto 22, dum a domino suo recedere voluerit, extunc suo domino, duabus septimanis ante festum Sti Martini 23 responsivam dare debet, et super festum Nativitatis Domini, vel ante, a dicto suo domino, apud quem residebat24, cum bonis suis libere recedere debebit 25. Si vero ante tempus suum, videlicet Sti Martini, exierit, extunc idem dominus, ad quem cmeto talis venerit 26, ipsum cmetonem domino, a quo fugit 27, cum bonis suis restituere debebit28. V.29 Item statuimus, quod 30 quando aliquis cmeto apud 31 aliquem dominum manere voluerit, alias przyjąłby 32; extunc idem dominus immediate protestari debct duobus Scabinis et Advocato 33; et si venire noluerit34, extunc a manso sexagenam domino hujusmodi solvere debebit 35. 1) Statut ten ogłoszony już jest drukiem w Pamiętniku Warszawskim z r. 1821. (T. XXI. str. 181 i nast.) z kodexu Sier IV. Tak atoli potworne w tem wydaniu popełnił błędy wydawca, iż text, który tu podajemy nie z samego tylko już kodexu I) V, lecz i z porównanego scisle kodexu Sier IV, niniejszy Statut obejmujące­go, za pierwszy dopiero do naukowego użycia przydatny poczytanym być może.— 2) Item sub, D IV.— 1) feria quinta, ipso die Kyliani Martyris, Nos, Sier IV. mylnie, bo niezgodnie z kalendarzem ówczesnym — 4) hunc, opuszczone w Sier IV; a videlicet w D V.— Co do następującej treści artykułu porówn. Statut Zakro­czymski X. Bolesława z r 1453. (Jus pol. pag. 444. rubr. Quando cmeto etc.)— 5) vulnerat, Sier IV.— 6) tunc nobilis ipsum debet plenis, Sier IV.— 7) pro eo, SierlV.— 8) tunc sibi manus debet, Sier IV.— 9) Et dum fuerit voluntas nobilis, extunc, D V.— 10) debet dictus kmetho dare 4. sexagenas. Sier IV, resztę opuszczając— 11) Cf. Stat. Kaz. W. Zw. art. 55. 86. 87. 151; tudzież Stat. Warsz. zr. 1421. d. 22. Lipca. (Jus pol. pag. 433. rubr. Poena pro homicid. cmet— 12) Wtym, i w trzech następnych artykułach kodex D V. opuszcza początkowe Item.— 13) aut nobilis extunc, Sier IV.— 14) capite dicti kmethonis reus debebit octo, Sier IV.— 13) octo scxagenas; domino apud quem, Sier IV; w D V. czytamy: communis; et domino ad quem,itd. - 16) et propinquioribus ipsius interfecti, D V.— 17) Cf. Stat. Ziemowita IIIgo zr. 1377. (wy­żej N. I.) art. 15.— 18) quando aliquis kmetho per aliqucm nobilem, D V;— per nob. vulneratur, Sier IV.— 19) extunc vulnerato dabit XV grossos, Sier IV.— 20) et suo domino, D V.— 21) pecuniarum, opuszczone w Sier IV.— 22) quod quiiibet cmeto, D V.— 23) ante festum nativilatis domini. Sier IV.— 24) re­sponsivam dare debebit, et tunc a dieto domino, a festo nativitatis domini, cum rebus suis, Sier IV. — 25) cum bonis suis exire deb. bit. D V;— recedere habebit. Sier IV.- 26) videlicet ante Sti Martini, it d. D V; — videlicet Sti Martini, tunc extunc prout exnunc, dominus, ad quem hujusmodi kmetho fugerit, Sier IV.— 27) priori domino, cui residebat, cum, D V.— 28) cum omnibus suis restituere habebit. D V.— 29) Cf. Stat. Mazow. Zygmunta 1. Króla z r. 1536. (Jus pol. pag 386. rubr. De his qui non habent kmethones.J— 30) qund, opuszczone w Sier IV.— 31) ad aliqem, D V— 32) volueril, videlicet przykaszacz szyą extunc, D V.— 33) imediate duobus Scabinis et Advocato protestacionem ad ipsum faciet, D V.— 34) voluerit, mylnie D V.— 35) extunc a mensa (!) sexagenam solvere habebit. D V.