KAZIMIERZA WIELKIEGO Ustawa O Sądach wyższych prawa niemieckiego z r. 1365. In noraine domini. Amen. Vuum humana conditio dominantis sibi jugo libenter caruisset, et horaines liberlatera minime abdicassent, si non impunita vilia gravi pernicie scelerum redundassent, ideo divina sententia dati sunl reges populo, et domini subjectis, ut necessario justitiae, et judicio, ac imperio regum subessent universi. quibus aequo libramine 1 statera lance appensa, ipsi reges justitiam ministrent. Et proinde nos Casimirus, Dei gratia Rex Poloniae, nec non terrarum Cracoviae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujaviae, Pomeraniaeque dominus, et heres Russiae, ad exlollenda justorum praeconia et transgressorum insolentias reprimendas, animadvertentes [in] nostro regno, contra decorem et honorem illibatas 2 ejusdem regni nostri, praeter scientiam noslrae re- Text ustawy tej znalazłem w starem, najdalej z początku XVgo wieku rękopiśmie , mieszczącem się na okładkowej karcie kodeu pergaminowego, zawierającego prawo ziemskie Saskie, i miejskie Magdebur­skie. Jestto podobno ten sam właśnie exemplarz, który Kazimierz W. w Sądzie Wyższym Niemieckiego prawa Zamku Krakowskiego złożył. Kodex ten, aż do nowszych czasów przechowywany jak klejnot w Sądzie tymże, dziś jest w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego, pod znakami PP. III. 8; a Je­rzy Samuel Bandtkie podał wiadomość o nim w Index lectionum Universitatis Jagellonicae z ro­ku 1826/27.— Gdy zaś oryginał niniejszej ustawy pod pieczęcią majestatyczną wydany, u Sędziów rze­czonego Sądu zginął, a Władysław Jagiełło w r. 1421, chcąc go odnowić i potwierdzić, wziąć musiał jego osnowę de copiis originalibus, in certis codicibus dictorum Judicum, przeto jest rzeczą nader po­dobną do prawdy, że ową kopią, o której mówi Jagiełło, jest właśnie nasze rękopismo. Cokolwiek bądź, zawsze pewną jest rzeczą, iż ze wszystkich dotąd wiadomych rękopism, które tę ustawę podają, rękopismo przez nas użyte, choć już popsute błędami, przecież jest najdawniejszem. Posiadam zaś prócz tego urzędową, przez ostatniego Wójta prawa Wyższego Magdeburskiego Zamku Krakowskiego Wojcie­cha Mączeńskiego pod pieczęcią Sądu wydaną i podpisaną kopię niniejszej ustawy, z Księgi Sądowej przywilejów wyjętą. Postanowiłem przeto, przy pomocy tych dwóch rękopism, zestawić krytycznie text czystszy ustawy. W Jus polonicum, zamieszczona jest ona na stronnicy 158, wraz z odmiankami textu w Długoszu, Łaskim, Woluminie legum, i Cerwie Tucholczyku. My, nie powtarzając tychże odmianek. 1) liberamine, Rkpm.- 2) illibata, Rkpm.—