148 kaplic, 43 altaryi. Obsługiwało te kościoły 771 kapłanów, 114 kleryków, 395 zakonnie. Wiernych było 1, 311, 568. Komisya kolonizacyjna istniejąca od r. 1886, nabyła do końca r. 1901 w Księztwie Poznańskiem 113, 200 ha, w Prusach zachodnich 49, 200 ha, ogółem 162, 400 ha, w tem 264 większych majątków, a 70 gospodarstw włościańskich. Do 1 paźdz. r. 1901 utworzono 4700 nowych osad na obszarze 77, 000 ha, z tego 3497 osad w Księstwie, z obszarem 59, 000 ha i 1203 w Prusach zach. na 18, 000 ha. Osady te utworzyły 116 nowych wsi zaopatrzonych w zbiory protestanckie, szkoły i szpitale. Na użytek gmin oddano 4200 ha. Do dziejów miasta, budowli i. różnych instytucyi odnoszą się następne wydawnictwa i opracowania Magener Alb. ,, Das Klima von Posen. Resultate der meteorologischen Beobachtungen in den Jahren 1848 70. Posen, 1868 72, 2 tomy. Kretschmer J. C Die Gruendungsurkunde der Stadt Posen vom J. 1253. Posen. 1853. Oryginał pożyczony radzcy regencyjnemu Kretschmerowi z archiwum prowincyonalnego, po śmierci tegoż zaginął. Słów kilka o nazwisku i początku miasta Przyj. ludu, 1836, str. 342. I. v. Lekszycki Die aeltesten grosspolnisehen Grodbuecher. Erster Band. Posen, 1386 1399. Lipsk, 1887, str. XVIII i 417. Warschauer Ad. dr. Das Stadtbuch von Posen, t. I, Poznań 1893 Protokuły i rachunki urzędu miejskiego ze średniowiecza. Potkański Karol Studya nad XIV w. Walka o Poznań 13061312. Kraków, 1899, str. 20 Odbitka z t. XXXVIII, Rozpr. wydz. hist. filoz. . Chotkowski Wład. ks. Szkoły jezuickie w P. 1573 1653. Kraków, 1893, str. 56 odbitka z, ,Przeglądu powsz. . Warschauer A. dr. Vortrag ueber die nationalen Verhaeltnisse im mittelalterlichen Posen. Posener Tageblatt 1885, nr. 577, Ztschr d. histor. Ges. f. d. Prov, Posen, I, 574, 11, 129 Tenże Beitraege zur Verfassung und Kulturgeschiehte der Stadt Posen Dr. Meyers Zeitschrift f. d. Gesch. u. Landeskunde d. Prov. Posen I. Tenże Die mittelalterlichen Innungen zu Posen Zeitsehr. d. Hist. Ges. f. d. Prov. Posen, 1. Tenże Die Staedtischen Archive der Prov. Posen, insbesondere das Archiv der Stadt Posen. Das Urkunden Archiv der Stadt Posen. Regesten vom 3 Aug. 1254, bis 1500, 160 Urkunden. Zeitschr f. Gesch. u. Landeskunde d. Prov. Posen III, 1884. Tenże Die Chronik der Stadtschreiber in Posen, Posen 1868. Odbitka z pisma Zeitsch. d. hist. Ges. f. d. Prov. Posen. Tenże Beitraege zur Verfassungs und Culturgesch. d. Stadt Posen Zeitsch, f. d. Gesch. Posen, 1882 I i 1883 II. Tenże Die Wahl und Zusammensetzung der staedtischen Behoerden im mittelalterliehen Posen. Tamże 1891, VI. Ehrenberg dr. Die aelteren Bauund Kunstdenkmaeler der Stadt Posen Zeitschr. d. Hist Ges. f. d. Prov. Posen, I. Tenże Baugesehichte d. Stadt Posen. Vortrag gehalten ani 2 Maerz 1866. Ob. ,, Posener Tageblatte, z 4 Maerz 1866, n. 107. Kirmis Max. Geschichte der staedtischen Muenze Ztschr. Hist. Ges. Bd. 11, 261. Tenże Historya mennicy miejskiej w Poznaniu. Kraków, 1887. Patelski Stanislaus Memoriale epitaphiorum, inscriptionum et aliorum scitu dignorum in ecclesia cathedrali Posnaniensi ante reparationem suam magno sumptu inchoatam anno domini 1755, reperibilium, sub auspiciis gratiosis Theodori Ducis in Klewan et Żukow Czartoryski episcopi Posnaniensis in gratiam historiographorum et magnorum hominum transsumptum. Posnaniae, 1762 in 4o. Treść ustaw miasta J. K. Mci Poznania, przez komisyę J. K. Mci dobrego porządku Województwa Poznańskiego uchwalonych r. 1780, w Warszawie 1781 w Bibliotece Kórnickiej. Jarochowski Kazim. Oblężenie miasta Poznania przez Patkula. Epizod kampanii r. 1704. Poznań, 1879 odbitka z X tomu roczników Tow. Przyj. Nauk w Pozn. . Ob. też Przyj. ludu 1839 40 z ryciną. Tenże Wzięcie Poznania przez konfederatów Tarnogrodzkich d. 24 lipca 1716 Opow. histor. 1860, str, 368. Tenże Kamieniec i Poznań po Augustowej restauracyi Opowiad. i studya histor. Serya nowa. Poznań, 1884. Tenże Wspomnienia z czasów Prus południowych Opowiadania i studya histor. , t. II, 1863, str. 450. Dr. Meissner Ein Blick auf Posens Verhaeltnisse im Jahre 1793 Zeitsch. d. hist. Ges. f. d. Prov. Posen, 1885, t. I. Zwei Opfer Napoleonischer Willkuehr in Posen. Aus handschr. Chronik der Stadt Posen in der Posener MagistratsBibliotek Traurige Scene des Jahres 1806 Zeitseh. f. Gesch. u. Landeskunde der Prov. Posen, 1884, III, 1. Spis wyborców pierwotnych do izby II sejmu pruskiego r. 1849 w mieście Poznaniu podzielonem na 28 okręgów fol. Bibl. Prusinowskiego. Łukaszewicz J. Obraz histor. statyst. miasta Poznania. Poznań, 1838, 2 tomy. Tenże Histor. Statist. Bild der Stadt Posen, Lissa, str. 64 Więcej nie wyszło. Tenże Histor. Statist. Bild der Stadt Posen von 968 1793, uebers. von L. Koenigk, rev. u. bericht. von. Prof. Dr. Tiesler, Posen, W. Decker E. Roestel, 2 tomy. Tenże, ,Wiadomość histor. o dyssydentach w Poznaniu, w 16 i 17 wieku podług lat zebrana. Poznań, 1832. Toż w przekładzie niemieckim Balickiego. Darmstadt, 1843. Czem był Poznań przed 100 laty Przyj. ludu 1835, str. 386. Zur Chronik Posens Rękopis in 4to, duży tom, z rysunkami i wklejonymi rycinami, mieszczący odpisy i wyciągi odnoszące się do dziejów miasta, Znajduje się w bibliotece ratuszowej. Bergenroth O. Croquis von

Poznań