n. 714. W r. 1299 Jaśko wojski kaliski, dla wspomożenia kościoła św. Wojciecha pod starym zamkiem apud antiquum castrum, daje do osadzenia Swiętosławowi przyległe grunta z warunkiem, iż zagrodnicy dawać będą kościołowi po pół fertona srebra i trzy kury na św. Marcin K. W. , n. 2062. Kościół św. Mikołaja wraz z prawem patronatu i wsią królewską Kuchary, zamienia Kazimierz W. r. 1358 z klasztorem P. Maryi na Piasku we Wrocławiu na wsi klasztorne Męka, Polków, Wągłczew, Luboraczyce, z prawem patronatu kościołów w Męce i Wągłczewie K. W. , n. 2050. W dok. z r. 1359 jarosław, arcyb. gnieźn. , mówi o kościele św. Wojciecha, pod Starym Kaliszem. Zagrodnicy z Rajska i Noskowa dawali czynsz rektorowi tegoż kościoła. Arcybiskup wciela wsi Noskowe i Rajskowo do parafii P. Maryi w Kaliszu K. W. , n. 2067. W r. 1294 Przemysław przenosi zagrodników hortulanos książęcych w Starym mieście Kaliszu siedzących, na prawo niemieckie, poddaje ich juryzdykcyi włodarza książęcego i oznacza czynsz z ogrodu na 4 skojce rocznie K. W. , n. 723. . Władysław Łokietek bawi w K. we wrześniu i grudniu r. 1298 i wydaje tu akty w sprawach Pomorza i kupców z Lubeki Perlbach, Pom. Urkund. . R. 1302 mieszczanie kaliscy tworzą związek z mieszczanami Poznania, Gniezna i Pyzdr, celem wspólnej obrony przed bandami rozbójniczymi i podpalaczami K. W. , n. 858. Henryk haeres regni Polonie r. 1308 bawiąc w Kaliszu, nadaje miastu wsi Dobrzec Wielki i Mały i Tyniec. W r. 1314 bawi tu ks. Władysław Łokietek i potwierdza przywileje miasta. Kazimierz W. postanowił r. 1365 w Pyzdrach, iż w sprawach sądowych mieszczanie kaliscy nie mogą apelować do innych sądów, prócz sądu wyższego niemieckiego w grodzie królewskim kaliskim K. W. , n. 1549. W maju r. 1367 król bawi w K. Odebrał on miastu wś Dobrzec, o którą toczyły się poprzednio spory; Elżbieta na prośbę mieszczan zwraca im r. 1372 w Pyzdrach n. 1661. Burmistrz i rajcy kaliscy fundują r. 1379 ołtarz w kościele P. Maryi, przeznaczając procent od 100 grz. w ratach kwartalnych po 1 1 2, grz. dla altarysty K. W. , n. 1760 i 1769. Wedle reg pob. z r. 1579 mieszczanie zapłacili szosu dwojakiego fl. 230 gr. 22. Od 130 żydów, z wyłączeniem 40 ubogich, zapłacono fl. 130. Domy szlacheckie powinny były dać szosu fl. 25 gr. 8. Do płacenia podatku naliczono 264 rzemieśln. i przemysłowców, 52 komorników. Ogółem wpłynęło fl. 683 gr. . 4. Śród nich spotykamy między innemi 23 rzeźników, 2 szewców robiących z safianu, 19 zwyczajnych szewców, 17 krawców, 13 kuśnierzy, 3 golarzy, 3 aptekarzy, 2 złotników, 35 bań gorzałcz. , 19 szynkarzy, 10 Szkotów jeden z wozem. W r. 1616 K. dał szosu fl. 166 gr, 16. Od rzeźników 12 fl. 24, od aptekarzów 4 fl. 12, od piekarzów 13 A. 26, od ubog. wdowy fl. 1, od szafranników 5 fl. 10, od szewców U fl. 11, od ubogiego gr. 15, od kuśnierzów 7 fl. 7, od ślusarzów 4 fl. 4, od siodlarzów 3 fl. 3, od mieczników 6 fi. 6, od rymarzów4 fl. 4, od stolarzów 4 fl. 4, od tokarzów 2 fl. 2, od malarzów 2 fl. 2, od czapników 7 fl. 5, od cyrulików 4 fl. 8, od krawców 8 fl. 8, od 5 ubogich fl. 2 gr. 15, od płócienników 9 fl. 9, od bednarzów 3 fl. 3, od kowalów 7 fl. 7, od kołodziejów fl. 2, od iglarza fl. 1, od konwisarza, falbierza, kotlarza, złotnika, stelmacha, szklarza, macownika, postrzygacza po fl. 1, fl. 8, od powroźników fl. 3, od garncarzów 10 fl. 10, od patenników 2 fl. 2, od komorników 10 po gr. 12 fl. 4 gr. 24, od 10 po gr. 6 fl. 2, od 18 po gr. 4, fl. 2 gr. 12, od wolniczanek 15 po gr. 15 fl. 7 gr. 15, od przekupek 14 po gr. 6 fl. 2 gr. 24. Suma z Kalisza fl. 373 gr. 1. Od 2 młynów o 8 kołach po gr. 24 i 1 koła zw. stępnik gr. 15, fl. 6 gr. 27 Młyn staromiejski od 2 kół po 24 gr. , fl. gr. 18. Do miasta należały w obrębie parafii wsi Czaszki, Tyniec, Rajsków. Do kościoła św. Mikołaja, wś Ogrody, do grodu kaliskiego Stare Miasto a do kolegium jezuickiego, Siedliska i do arcyb. gnieźn. , Noskowo. Kasztelanowie kaliscy najdawniejsi, znani z dokum. są Iwanus 1212, Potrec około roku 1230, Zandivogus 1233, Predpelk 1246, Cesantha 1246, Hercanboldus 1246 1253, Johannes 1253 1265, Janco 1266 1273, Matbya 1278 1284, Zawisza 1288, Ubislaus 1301 1303. Wojewodowie najdawniejsi Jaroslaus 1173, Stephanus 1212, Janech magnus palatinus 1236, Petrus 12381242, Bogufalus 1246 Jaroslaus al. Jarostius 1247, Cesenta 1250, Janie 1250, Hercanboldus 1253 1284, Albrechtus 1291, Nicolaus Jancovicz 1299 1301, Dobrogostius 1309. Co się tyczy obecnego stanu miasta, to brak połączeń kolejowych utrudnia dotąd rozwój pomyślny. Otwarcie budującej się obecnie kolei warszawskokaliskiej, połączy K. zarówno z Warszawą jak Łodzią, tworząc przez to przyjaźniejsze warunki dla życia duchowego i działalności przemysłowej. Ludność miasta w r. 1890 wynosiła 20, 060, w tem niestałej 3440. W ogólnej ludności było 8748 mężczyzn i 11, 312 kobiet. Śród zapisanych do ksiąg stałej ludności było 8574 katol. , 1443 prot. , 298 praw. , 7887 żydów. W r. 1897 ludność wynosiła 21, 680. Powiat kaliski miał w r. 1890 128, 160 mk. , wtem 61, 764 męż. i 66, 396 kob. śród stałej ludności było 91, 825 katol. , 12, 087 prot. , 390 praw. i 12, 680 żydów. Gubernia kaliska miała 823, 640 mk. 390, 839 męż. , 432, 801 kobiet. Śród stałej ludności było 706, 281 katol. , 82, 901 prot. , 1196 prawosł. , i 76, 914 żydów. W r. 1897 liczono 846, 719 mk. Podana przez czasopisma warszawskie cyfra ludności z r. 1901 mająca wynosić 1, 005, 760

Kalisz