n. 1362. Zdaje się, że K. należało do parafii w Kościelcu, w osadzie istniała tylko kaplica, wspomniana w aktach konsystorza gnieźn. , jako pochodząca z XIII w. Pieczeć miasta przedstawiała bramę o trzech basztach z kołem pośrodku. W r. 1579 miasto dawało szosu fl. 64. Od 31 bań gorzałcz. , 10 komor. , 4 kół młyń. , 1 aptekarza, 1 chirurga, 36 rzem. , 11 szynkarzy wódki, 7 budniczek co nad leguminami siedzą, 1 prasoła, 1 złotnika, 4 rzeźników, 3 kół walnych. Żydzi kolscy w liczbie 46 zapłacili fl. 30. Ogółem fl, 238 gr. 9. Miasto było otoczone murem o dwóch bramach Toruńska i Warszawska, a opodal na usypanem wzgórzu wśród mokradeł Warty, stanął z cegły dotąd stojący zamek. pierwsza lustracya dokonana w r. 1564 nie zajmuje się warownią, jako zrujnowaną, toż Puffendorf nazywa go castrum destructum. Za Augusta III sejm darował te gruzy Bernardynom, na odbudowanie ich klasztoru. Zamczysko to ceglane, na podmurowaniu z głazów polnych, ma jeden bok zwrócony do rzeki, przez którą most zwodzony łączył z miastem. Ta strona zamku mieszcząca izby mieszkalne starościńskie, runęła najwcześniej. Lepiej dochowały się obwodowe mury od zachodu, oraz narożna strażnica, czworoboczna u podstawy a ośmio kątna w górze, broniące dostępu od strony łęgów. Starostowie dla ruiny zamku rezydowali w Kościelcu. Kościół par. p. w. św. Krzyża, św. Katarzyny i Doroty, patronatu królewskiego, powstał przez dobudowanie nawy głównej do pierwotnego kościołka między 1400 a 1409 r Jan Hincza z Rogowa ufundował r. 1470 przy kościele kolegium siedmiu mansyonarzy; fundacya ta upadła w XVII w. Rodzina Sokołowskich zbudowała przy kościele kaplicę N. P. Maryi z grobami, poświęconą r. 1522. W r. 1552 arcyb, Dzierzgowski wcielił do kościoła beneficyum w Kościelcu. Nad brzegiem Warty pod miastem stał szpital z kościołkiem św. Ducha, nad którym patronat przysługiwał rajcom miejskim. W r. 1846 probostwo szpitalne wcielono do kościoła parafialnego, a r. 1864 odłączono od tegoż prebendę w Kościelcu. W kościele farnym koło wielkiego ołtarza, jest wmurowany w ścianę i odnowiony niedawno pomnik Jana z Garbowa h. Sulima, starosty kolskiego, syna Zawiszy Czarnego, poległego pod Chojnicami r. 1454, oraz kamienne reservaculum z XVI wieku, na oleje święte i chrzcielnica kamienni z r. 1512. Ob. Kaliszanin 1889 r. , n. 82, Wiadomości num. archeol. , n. 31. Do kościoła farnego należała też kaplica św. Wawrzyńca za miastem, przy drodze ku Kościelcowi gdzie obecnie cmentarz. Arcyb. Jan Latalski r. 1540 przyłączył ją do fary. Kościół z klasztorem Bernardynów budować rozpoczął r. 1456 Hińcza z Rogowa, lecz ukończyła takowy Anna ks. Sochaczewska, tu pochowana 1482 Kaliszanin, r. 1890, n 9294. Klasztor wzniesiony nsd brzegiem Warty, przez częste wylewy po padł w ruinę zniewalającą do przebudowy doko nanej w latach 1751 1764. Obok klasztoru wzniesiono nowy kościół w latach 1773 1783, konsekrowany r. 1788. Przechował się tu wi zerunek N. P. Maryi, wykuty ze srebrnej bla chy, z napisem, iż r. 1669 ofiarowany był kla sztorowi przez sejmującą w czasie bezkrólewia w Srodzie, szlachtę wielkopolską. Najstarszymi z nagrobków, przeniesionych z dawnego kościo ła są Bartłomieja Wilczyńskiego h. Poraj, sekre tarza Zygmunta III 1591, oraz Stanisława Ruszkowskiego h. Pobóg, chorążego kaliskiego, rotmistrza z czasów Batorego, burgrabiego zam ku kolskiego 1597. Wiadom. num arch. , n. 19, 24. W podziemiach kościoła leżą zwło ki Ksawerego Dąbrowskiego, generała, zmarłego r. 1836. Szpital z kościołem św. Ducha, fundo wał arcyb. Mikołaj Trąba r. 1419, uposażywszy go dziesięcinami stołu swego, z gruntów ornych na Starym Kole leżących Acta decr. Capit. Gnes, L, 76. Poczet znanych starostów jest Krzysztof z Koziegłów 1436 r. ; Jan z Garbo wa h. Sulima 1454; Hińcza z Rogowa herbu Działosza 1456 1476; Sławiec, kaszte lan sochaczewski 1484 1485; Jarand z Bru dzewa, kanon. kruszwicki 1485 87; Georgius de Palludic 1505; Piotr Pieniążek; Wolfgang Dołęga Lassocki; Jarosław Sokołowski h. Slepowron 1521; Piotr Kmita 1535 1543; Stani sław Górka 1560 1583; Sędziwój Drohiczyński h. Nałęcz 1583; Adam ze Zmigrodu Sta dnicki 1598; Łukasz Opaliński 1622; J. Hie ronim Rozdrażewski 1651; Mikołaj Mycielski 1678; Konarzewski 1700; Melchior Gurowski 1730; Rafał Gurowski 1771 73; Władysław hr. Gurowski 1794. Opis K. z rys. Jana Olszewskiego podał Wędrowiec, z r; 1900, nr 48; Tygodnik Polski, r. 1901, nr. 24; Tyg. Illustr. , r. 1885. Monografię miasta przygotował do druku autor mniejszego opraco wania. M. R. Witan. Koło, wś, pow. wschowski. Wedle dokum. z r. 1210 nadane wraz Domnicami, klasztorowi Cystersów, który powstać ma w Obrze K. W. , n. 66. Kołobanowo, wś, pow. sieński, gm. Obczuha, 22 dm. , 135 mk Kołoboryszki, Kołobryszki, wś włośc. i dobra skarbowe, pow. wileński, gm. Szumsk 2 w. ; miała 27 dusz rewiz. Kołobowo, wś, pow. sieński, gm. Obczuha, 19 dm. , 135 mk. Kotobrondy, wś, pow. wiłkomierski, gmina Żmujdki 11 w. . Kołobrzeg r. 1140 Cholberg, miasto na Pomorzu. W bulli Innocentego II, wydanej dla nowoutworzonego biskupstwa pomorskiego, w liczbie grodów wymieniono Cholberg cum tu Kolo Koło Kołobanowo Kołoboryszki Kołobowo Kotobrondy Kołobrzeg