graniczu z pow. włodzimierskim, przy torze dr. i żel. , w pobliżu st. Krymno, gm. Siedliszcze, 36 w. od Kowla, 165 dm. , 886 mk. , cerkiew, szkoła, wiatrak. Wchodziła dawniej w skład sstwa kowelskiego. Czewierniaki, zaśc, pow. nowoaleksandrowski, gm. Rymszany 3 w. , 38 w. od mta pow. Częstoborowice, r. 1531 Cząstoborowicze, wś, pow. krasny Stawski. W r. 1531 istnieje tu już kościół parafialny. W dziale Stryjeńskiego podano 1 łan. km. R. 1676 Boglewski podsędek czerski daje pogłówne od 74 poddanych, 7 dwor. , 2 szlach. Częstochowa, miasto. Położona w pobliżu granicy od Szląska i górniczoprzemysłowej okolicy Dąbrowy i Sosnowca, przekształca się dziś w ognisko przemysłowe. Na obszarze miejskim i we wsiach przyległych powstało w ostatnich czasach kilkanaście znacznych fabryk a ludność miasta z przedmieściami dochodzi do 50. 000. Miasto dzisiejsze początek swój zawdzięcza targowisku powstałemu na obszarze wsi królewskiej t. n. podczas gdy na przyległej Jasnej górze, leżącej na obszarze Częstochówki dawnej, powstawał klasztor przy kościołku parafialnym. Po założeniu miasta pozostała część wsi przybrała nazwę Starej Częstochowy i takowa Władysław Jagiełło nadał na własność klasztorowi. W liczbie wsi, z których dziesięciny nadali biskupi krakowscy klasztorowi we Mstowie przed rokiem 1220 wymienione są Czanstochowa i Czanstochówka. Kod. mał. II, 27. Władysław król 1393 r. 25 list. w Krakowie nadaje klasztorowi na Jasnej górze, przy mieście królewskiem Częstochowie, wsi Stara Częstochowa, Krowodrza, Korabowa, Sarliowka, Elgota, część barci zw. idmiska Wydmiska nad rz. Żarnową, należących do kmieci Zakrzewa, pod Kłobuckiem wraz z kuźnicą żelaza i sadzawką. Dodaje też 4 grzyw. z czynszów mieszczan Częstochowy, dwie jatki rzeźnicze wolne, by z łoju mogli wyrabiać świece na swą potrzebę. Ludność tych wsi uwalnia od ciężarów i pozwala klasztorowi wytapiać rudę żelazną. Kod. dypl. pol. III 350. Długosz opowiada, iż pamięta jeszcze pierwotny kościół parafialny wzniesiony z bali sosnowych, przy którym po umieszczeniu w nim obrazu N. P. Maryi, podarowanego przez ks. Władysława Opolczyka, osadzono zakonników. Kościół ten pierwotny p. w. N. P. Maryi w Starej Częstochowie na Jasnej górze istniejący stał się następnie klasztornym a w mieście założonem na obszarze wsi królewskiej Częstochowy wzniesiono nowy kościół murowany p. w. św. Zygmunta, przy którym utworzono parafią. W r. 1581 miasto Cz. płaci szosu fl. 43 gr. 6, od łan. 8 miej. , od 1 1 2 łan. wójt. , od 2 kół młyn. , 8 kom. , 3 przekupek, 3 kramarzy, 7 szewców, 4 piekarek, 4 rzeźn. , 5 krawców, 2 prasołów, 3 kowali. Ogółem fi. 74 gr. 27. Przy mieście młyn zakupny o 4 koł. , dawał fl. 3 gr. 6. Wytworzona u stóp Jasnej góry osada na obszarze wsi Starej Częstochowy, otrzymała od czasu złączenia jej r. 1826 z miastem w jedną całość, nazwę Nowej Częstochowy. Dawne wójtostwo częstochowskie stanowi dziś folwark prywatny mający 227 morg. Do mieszczan należy dziś 3580 morg. ziemi 1800 m. ornej. W r. 1900 15 sierpnia w czasie odpustu spłonęła drewniana wielka wieża na kościele klasztornym. Częstochowski powiat w r. 1890 miał 133, 930 mk, z tego 106, 898 we wsiach i osadach miejskich i 27, 032 w mieście Częstochowie, w tem 123, 411 stałej ludności i 1 0, 519 niestałej 6, 224 w Częstochowie. Śród zapisanych do ksiąg stałej ludności z nieobecnemi w ilości 133, 967 było 338 prawosł. 255 w Czestoch. , 1254 prot. 230 w Częst. i 16, 149 żydów 7, 970 w Częst. . Powiat ten w r. 1880 obejmował lasów prywatnych nieurządzonych 15, 020 morg. , urządzonych 25, 168 morg. , zasianych po wycięciu 4, 644 m. , nie zadrzewionych 3, 850 m. , danych za serwituty włościanom 602 m. , dawnych włościańskich 917 m. , do osad miejskich należących 1, 664 m. , sadów dworskich 125 m. , sadów włościańskich 248 m. Częstocice, wś, pow. opatowski. W r. 1578 Mikołaj Radziwiłł płaci pobór od 14 osad, , 7 łan. , 7 zagr. , 4 kom. ubog. , 1 rzem. , 1 piekarza. Częstoniew r. 1576 Czestuniewo, wś, pow. grójecki. W r. 1578 ma 2 łany w 3 działach. Człekówka r. 1576 Człowiekówka, . wś, pow. nowomiński. W r. 1576 ma 4 łany km. Człopy, pow. łęczycki, ob. Szłapy. Człuchów, miasto w Prusach zachodnich. Według Taryfy kwarty z r. 1771 starostwo człuchowskie z miastami Chojnicą, Fridlandem i Człuchowem, trzyma Jan Borch podkom. kor. i płaci kwarty zł. 18, 238 gr. 18. Czmiel, słoboda, pow. nowogradwołyński, gm. Emilczyn, par. praw. Podłuby 12 w. ; 52 w. od mta pow. , 85 dm. , 465 mk. Należy do dóbr Emilczyn. Czmielów al. Czmielowa, pierwotna nazwa wsi Trostynka. Czmoń ob. Cmoń. Czmykos, wś, pow. włodzimierski, gm. Bereżce, 49 w. od Włodzimierza, 61 dm. , 427 mk. Czmyrówka 1. chutor pod Nowosielicą, pow. czehryński, gm. Subotów, 126 dm, , 315 mk. , wiatrak. 2. Cz. , wś nad rz. Kamionką i Rosią, pow. wasylkowski, gm. Truszki, par. praw. Fursy, st. poczt. i dr. żel. Białacerkiew 10 w. , 55 w. od Wasylkowa, 136 dm. , 803 mk. , kaplica, szkółka, młyn. Stanowi część wsi Fursy. Czobryno, wś, pow. oszmiański, gm. i dobra Lipniszki 2 w. ; r. 1865 miała 33 dusz rewiz. Czochy, wś, pow. bielski, gub. grodz. , gm. Orla, 21 w. od Bielska, 717 dz.

Czewierniaki

Częstoborowice

Częstochowa

Częstocice

Częstoniew

Człekówka

Człopy

Człuchów

Czmiel

Czmielów

Czmoń

Czmykos

Czmyrówka

Czobryno

Czochy