Czertieży, dawniej Szaroń, wś, pow. wieliski, gm. Makłoki. Czertow las, Czertolescy, Czartołescy, Czortolesy, , pow, żytomierski, ob. Puliny t. IX, 281. Czertowszczyzna, wś pow. klimowicki, gm. Nadziejkowicze, 41 dm. , 269 mk. Czerty 1. wś, pow. dzisieński, gm. Postawy 8 w. ; r. 1865 miała 55 dusz rewiz. 2. Cz. , wś i dobra, pow. wilejski, gm. Krasnosielc 4 w. . Wś miała 34 dusz rewiz. ; dobra należaly do Wysockich. Czerwiaczewo, zaśc. , pow. wilejski, gm. i dobra skarb. Miadzioł 10 w. ; miał 7 dusz rewiz. Czerwiaki, wś, pow. wilejski, gm. Chotenczyce 7 w. ; r. 1865 miała 32 dusz rewiz. w części do dóbr Łukawiec a 26 w części dóbr skarb. Kołaczewo. Czerwiatka, rzka, w pow. połockim, lewy dopływ Połoty. Bierze początek z jez. Czerwito, uchodzi w pobliżu jez. Diewiczki. Czerwień u Długosza Czyrwyen, stary gród, którego położenie nie daje sie bliżej oznaczyć, R. 985 Włodzimierz ks. ruski zamki polskie jako to Przemyśl, Czerwień i inne opanował. Bolesław Krzywousty popierając ks. Jarosława przeciw Włodzimierzowi ks. kijow, daje mu pomoc, z którą r. 1123 odbiera on Włodzimierzowi Beł z, Czerwień, Włodzimierz i inne zamki. Por. Czerwonagród t. I. Czerwińce, wś, pow. brzeski, gub. grodz. , gm. Łyszczyce, 94 dz. Czerwińsk w dok. z r. 1229 Czyrwyensko, os. miej. i klasztor nad Wisła, pow. płoński. Zapiski płockie Mon. Pol. III 119 podają, iż r. 1055 Aleksander bisk. płocki za czasów ks, Bolesława, założył tu kościół p. w. N. P. Maryi. Zapiski sochaczewskie odnoszą ten fakt do roku 1124. Chojnie uposażony i obdarzony przez książąt klasztor ten stał się głównem ogniskiem życia religijnego na Mazowszu. Kanonicy czerwińscy zakładają i obsługują pierwsze kaplice i kościoły paraf. w okolicy Warszawy i samej Warszawie kaplica św. Jerzego. Ztąd ks. Grzymisława w akcie swym nazywa Cz. mater ecclesia. W dok. z r. 1229 Grzymisława ks. polska ponawia nadanie klasztorowi w Cz. targowiska w Kochowie z karczmą i przeprawą przez Wisłę, tudzież kilku osadnikami i wolą nec non libertatem in eisdem, R. 1240 w Iłowie Konrad ks. maz. daje klasztorowi Borzęcin w zamian za Popey i Sluzow. R. 1243 Bolesław ks. mazow. daje klasztorowi Powielino. W osobnym akcie z 1244 r. wymienia książę imiona osadników i ich synów. Werner biskup chełmiński r. 1279 nadaje 40 dni odpustu tym, którzy odwiedzą klasztor i przyniosą pomoc braciom. Ulanow. Dok. kuj. maz. 291. 6, 292. 8, 293. 9, 298; 13. W końcu w. XIII aktem bez daty zamienia Jakób arcyb. gnieźn. swą wieś Piotrowice na wieś klasztorną Brochów. K. W. n. 882, wydawca mylnie odczytał cyrnensis za cyrvensis i odniósł akt do Czerska. Według uszkodzonej notatki w kalendarzu czerwińskim Mon. Pol. hist. II 946 r. 1328 większy kościół czerwiński uległ w trzeciej części pożarowi. W r. 1372 Stanisław biskup płocki civitatem nostram Czyrwyensko vulgariter nuncupatam przenosi z prawa polskiego na niemieckie, nadając wójtostwo Wanczosowi tamecznemu obywatelowi za 80 grzyw. krakowskich szerokich groszy praskich. Otrzymuje on 3 łany wolne, sądownictwo wyższe i niższe, 3 denar z kas sądowych i trzeci denar z czynszów od jatek rzeźniczych, bud piekarskich i szewckich. Mieszkańcy po 2 latach wolności dawać będą po 6 miar zboża z łanu i 4 skojce za dziesięcinę. Kod. maz. 83. W r. 1576 miasto płaci od 3 1 2 łan i 1 łanu wójt. fl. 3, szosu fl. 2, od 2 kuśnierza gr. 8, 2 krawc. gr, 8, szewc gr. 4, od 4 piekarzy 16 gr. , kowala gr. 4, 3 bań gorzałcz. gr. 12, 2 szynkarzy gr. 12, 5 młynów pływających fl. 2 gr. 12, czopowego. fl. 3 gr. 26. Ogółem fl. 29 gr. 14. Współcześnie poblizki Wyszogród płaci fl. 163 gr. 11. Wydawca Kod. Wielk. mylnie odnosi do tego Oz. wieś wymienioną w akcie uposażenia klasztoru w Mogilnie i będącą niewątpliwie osadą t. n. w pow. kwidzyńskim. Por. Kochów. Opis Cz. podał F. M. Sob. w Tyg. illustr. 1863 r. n. 181. Czerwińsk wś, pow. kwidzyński. Nadany klasztorowi w Mogilnie w XII w. K. W. n. 7. . Czerwona 1. chutor nad Sobem, pow. lipowiecki, gm. Baszów. 2. Cz, wś nad Kamionką, pow. wasylkowski, gm. , st. poczt. i dr. żel. Chwastów 8 w. par. praw. Polaniczyńce 1 w. , o 44 w. od Wasylkowa, 205 dz. , 850 mk. , szkółka, 2 wiatraki. Należy do dóbr skarb. Chwastów. 3. Cz, kol. żyd. nad rzką Ufa, tamże, 40 w. od Wasylkowa, 41 dz. , 705 mk. Czerwone, mstko nad rzką Pustochą dopł. Hujwy; pow. żytomierski, gm. Sołotwin, par. katol. , st. poczt. i dr. żel. Berdyczów 20 w. , st. dr. żel. Czarnorudka 15 w. ;, 45 w. od Żytomierza, 348 dz. , 2070 mk. , cerkiew murowana z r. 1877, na miejscu dawniejszej. W mstku zarzad gminy, szkoła od r. 1871, cukrownia, szpital fabryczny i apteka, główny zarząd klucza czerwońskiego sukcesorów Tereszczenki, obejmującego 19 folwarków, nabytych po roku 1863. Mstko osadzone zostało w 1624 r. przez Tyszkiewiczów. Zwane też Czerlana. W t, r. Antoni Tyszkiewicz, wwdzic brzeski, wnosi od 12u dym. rynk. , 30 ulicz. , 20 ubog. , 2 kół młyn. , 5 rzem. , 1 popa. W nowszych czasach własność Adolfa Grocholskiego, ożenionego z ks. Radziwiłłówną z Berdyczowa. Sprzedany Tereszczence, wraz ze zbiorem obrazów i pamiątkami rodzinnemi. Klucz czerwoński ma 11 folwarków w pow. żytomierbskim 16, 207 dz. i 8 w gub. kijowskiej.

Czertieży

Czertieży

Czertow las

Czertowszczyzna

Czerty

Czerwiaczewo

Czerwiaki

Czerwiatka

Czerwień

Czerwińce

Czerwińsk

Czerwona

Czerwone