Wenty. Przybiera od pr. brzegu Raudę i Okmianę, od lewego zaś Szwendrę. 3. Ż. , rzka, w gub. wileńskiej, prawy dopływ Gawii. Bierze początek w pow. wileńskim w pobliżu mstka Soleczniki, następnie, płynąc w kierunku płd. wsch. , stanowi granicę pow. oszmiańskiego z pow. wileńskim i lidzkim. Długa do 60 w. , szeroka około 5 saż. , głęboka do 1 saż. ; dno ma piaszczyste, brzegi płaskie, miejscami błotniste. Na wiosnę od mstka Woronowa i wsi Hermaniszki odbywa się na Ż. spław drzewa, zbijanego w niewielkie tratwy. Przybiera strugę Jakuńkę. Żyżma 1 wś włośc. nad rz. t. n. , pow. lidzki, w 1 okr. pol. , gm. i dobra skarbowe Lida, okr. wiejski Kniażykowce, 6 dusz rewiz. Dawniej własność Paców. 2. Ż. , wś włośc. nad rz. t. n. , pow. lidzki, w 1 okr. pol. , gm. Żyrmuny, okr, wiejski Apolin, o 21 w. od Lidy ku Lipniszkom, 8 dm. w 1865 r. 1 dusz rewiz. , cerkiew prawosł. , karczma. Par. prawosł. , dekanatu błagoczynia lidzkiego, 1477 wiernych. 3. Ż. , dwie wsi i dwa fol. nad rz. t. n. , pow. lidzki, w 1 okr. pol. , gm. Żyrmuny o 12 i 15 w. , okr. wiejski Horodenka. Wsi miały 4 i 2 dusze rewiz. ; folw. należały do Kandybów i Sulikowskich. 4. Ż. , cztery folw. nad rz. Żyżmą, pow. oszmiański, w 3 okr. pol. , gm. Siedliszcze, o 63, 64 i 66 w. od Oszmiany, mają 32 mk. katol. ; należały do Tukałłów, Mickiewiczów, Hryniewiczów i Sulikowskich. 5. Ż. , wś włośc. nad bezim. strugą, pow. oszmiański, w 3 okr. pol. , gm. , okr. wiejski i dobra skarbowe Dziewieniszki o 11 2 w. , o 37 w. od Oszmiany, 15 dm. , 180 mk. katol. w 1865 r. 81 dusz rewiz. . Żyżma, ob. Żyżca i Żyżec. Żyźmora al. Żyżmorka, rzeczka, w pow. trockim, lewy dopływ Wilii, uchodzi między Sukrą a Gamondą. O 4 w. od ujścia leży mstko Poporcie. Żyżmorka, rzeczka, ob. Żyżmora. Żyżmorka, osada, pow. trocki, w 2 okr. pol. , o 55 w. od Trok, 1 dm. , 3 mk. katol. Żyżmory, mstko i dobra nad rz. Strawą i przy dawnym trakcie wileńskokowieńskim, pow. trocki, w 2 okr. pol, gm. i okr. wiejski Żyżmory, leży pod 54 48 płn. szer. a 42 6 wschod. dług. , odl. o 14 w. od Niemna w Rumszyszkach, 42 w. na płn. zach. od Trok, 70 w. od Wilna, 35 w. od Kowna i 7 w. od st. dr. żel. Koszedary. Obecnie mstko, nawiedzone w ostatnich czasach dwoma pożarami, zaczyna się podnosić. Posiada pod placami miejskiemi około 100 dzies. , do włościan miasteczkowych należy 420 dzies. i 507 sążni, z tego trzecia część pod łąkami, 14 dzies. pastwisk oraz 60 serwitutowych, 24 dzies. i 1300 sąż. nieużytków; lasu nie ma. Jest tu 8 dm. murow. , z tych dwa piętrowe i kryte blachą, 271 drewnianych, przeważnie pod słomą lub gątem, które formują rynek oraz ulice Kowieńską, Wileńską, Dworną, Żosielską, wszystkie brukowane, pozostałe uliczki stanowią zaułki bez bruku i nazwy. Najokazalszym gmachem w mstku był dawniej pałac z kaplicą, zbudowany przez sstę Pocieja, zburzony około r. 1841 z powodu jakoby słabych fundamentów. Okazały się one jednak tak mocne, że na nich wystawiono dwór murowany, z gruzów zaś wzniesiono gorzelnię i karczmę; tę ostatnią po ogromnym pożarze, który zniszczył osadę w d. 9 września 1895 r. , przerobiono na dom mieszkalny, w którym obecnie mieści się apteka. Według wykazów z r. 1880 było w Ż. 3500 mk. , obecnie liczba ta zmiejszyła się znacznie w skutek emigracyi włościan i żydów do Ameryki. Według wyznania jest tu 23 prawosł. , 849 katol. , 22 starow. , 1310 żydów. W mstku znajduje się kościół paraf. katol. , dwie synagogi, szkółka elementarna o jednym nauczycielu do 50 chłopców i 6 do 8 dziewcząt, lekarz wolnopraktykujący, apteka, sędzia pokoju i sędzia śledczy, zarząd włościański i mieszczański członkami tego ostatniego są przeważnie żydzi, st. pocztowa z kasą oszczędności. Przemysł i handel słabo rozwinięte, znajdują się przeważnie w ręku żydów. Duży młyn walcowy na Strawie hr. Tyszkiewicza, młynek gospodarski nad strum. Gulszy, 4 garbarnie żydowskie, 6 karczem, 2 sklepy chrześcijańskie spożywcze i 30 żydowskich. Targi we czwartki. Łaźnia z dobrą wodą. Rzemiosła licho reprezentują 3 stolarzy chrześcian i po paru murarzy, cieśli, rymarzy etc. Ze stowarzyszeń istnieje straż ogniowa. Kościół paraf. , według aktów miejscowych, fundował w r. 1512 Zygmunt Stary; z rozkazu tego monarchy wzniósł drewnianą świątynię, p. w. św. Jakuba i Zygmunta, ssta miejscowy Bohusz Bohowitynowicz, marszałek i sekretarz królewski. Tegoż roku, przywilejem datowanym w Brześciu d. 3 sierpnia, fundusze na utrzymanie księdza umiejącego po litewsku oraz na bakałarza przeznaczył. W r. 1530 Mikołaj Iwaszkowicz z żoną swą Anną zbudował w tym kościele nowy ołtarz i altaryą nadaniem z d. 29 stycznia 1531 r. uposażył. Gdy w r. 1620 świątynia zgorzała, dobra nadane przez fundatora ówczesny ssta żyżmorski Krzysztof ks. Radziwiłł, hetman w. ks. litew. , do dworu przyłączył. Wynikła z tego sprawa, którą dopiero komisya zesłana na grunt, pod przewodnictwem bisk. Abrachama Wojny, ostatecznie na korzyść kościoła rozstrzygła, a Zygmunt III w r. 1625 zatwierdził. Odzyskawszy uposażenie, pleban miejscowy ks. Marek Intok własnem staraniem wybudował nową świątynię której fundusze Jan ks. Drucki i Sokolińsk

Żyżma

Żyżma

Żyżmorka

Żyżmory