szar sprzedanego królowej hrabstwa żywieckiego przedstawiał około 10 mil niem. długości a 6 szerokości. Ponieważ prawa wzbraniały królom zakupywać dobra nieruchome w kraju, przeto na sejmie r. 1631 zapadła uchwała, iż królowa spokojnie tych dóbr używać dotąd będzie, póki suma 600000 złp. do rak królowej albo po zejściu JKM. potomstwu Jej oddaną; i odliczona nie będzie. Objąwszy dobra królowa oddala ich zarząd Krzysztofowi Czarneckiemu, probostwo zaś w Ż. kś. Stanisławowi Blochowi z Wielkopolski, dziekanowi pszczyńskiemu i oświecimskiemu. Ponieważ zesłana przez królowę r. 1627 komisya do zbadania stanu dóbr przekonała się, iż ludność góralska dalej od kościoła mieszkająca nie spełnia obowiązków religijnych, tak iż wielu górali chrztu nie otrzymało, przeto w r. 1628 założyła i uposażyła królowa kościoły paraf. w Jelesiu i Milówce, przyczem kościół w Z. za umniejszenie dochodów wynagrodzono innemi nadaniami a przy kościele w Starym Żywcu ustanowiono oddzielnego księdza. Po śmierci królowy 1631 r. otrzymał dobra jej syn Ferdynand Karol, biskup płocki i wrocławski, opat tyniecki. Zmarł on r. 1655. W r. 1639 osiadło w Z. kilku sukienników, protestantów, zbiegłych ze Szląska. Ferdynand Karol przyjął ich i nadał 15 lat wolności, lecz po r. 1648 wrócili znowu w swe rodzinne strony. Król Jan Kazimierz, objąwszy po śmierci brata dobra, zajmował się troskliwie kościołami. W r. 1656 Ż. z rozkazu Pawła Wirtza, komendanta załogi szwedzkiej w Krakowie stojącej, został złupiony i spalony. W r. 1662 konfederacya wojskowa nałożyła 12000 zł. opłaty na państwo żywieckie. Wyjeżdźając do Francyi Jan Kazimierz przybył do Ż. , podarował kościołowi piękne kobierce, które przerobiono na ornaty i kapy a przywilejem wydanym w Ż. 4 czer. 1669 r. pozwolił wznieść kościół w Rajczy. W r. 1665 Jan hr. Wielopolski, kanclerz kor. , generał i ststa krakowski syn Jana, wojewody i ststy krakow. , który r. 1656 jako poseł od Jana Kazimierza otrzymał tytuł hrabiego od cesarza Ferdynanda III, poślubił Konstancyą. Krystynę Komorowską, kasztelankę oświecimską. Po śmierci Jana Kazimierza r. 1672 oświadczył na sejmie r. 1676 zamiar wykupienia dóbr żywieckich. Komisya, wyznaczona do wykupna dóbr Ż. na sejmie koronacyjnym r. 1676, złożona z Andrz. Trzebickiego, bisk. krakow. , Bonaw. Madalińskiego, bisk. płockiego, Jana Andrz. Morsztyna, podskarb. kor. , Kazim. , kan. krak. i archidyak. zawich. , sekr. król. , Wład. Morsztyna, star. kowalskiego, Stan. Zaręby, sęd. ziem. sandom. , Jana Czarneckiego, miecz. krak. , i Stan. Rożanki, notar. grodz. krakow. , orzekła Stosując się do konstytucji r. 1631 o odkupieniu dóbr Ż. , które urodz. Jan z Pieskowej Skały Wielopolski, stolnik kor. , generał małopolski, krak. , nowotarski i bocheński star. , imieniem potomstwa swego, jako dóbr tych po rodzicielce swej, ur. Krystynie z Komorowskiej, najbliższych dziedziców, odkupić je na sejmie teraźniejszym deklarował i przez posly ziemskie według konstytucyi to odkupienie egzekutorom testamentu ś. p. Najj. Kazimierza, antecessora, jako ostatniego summy 600000 na dobrach Ż. , per publicam assekurowanej, dziedzica, opowiedział; przeto więc komisya zezwala na to wykupno. Na dobrach tych prócz pierwotnego długu 600, 000 zł. ciążyły różne zapisy i długi zaciągnięte przez Ferdynanda Karola i Jana Kazimierza. Długi te i ciężary miał spłacie Wielopolski z sumy 600000. Po śmierci Jana Wielopolskiego, przy dziale majątku, Ż. przypadł na syna Franciszka a po nim na jego syna Karola, ktory umierając r. 1772 zostawił trzech synów, lecz ci nie mogli się utrzymać przy dobrach żywieckich z powodu ciążących na nich długów. Nastąpiła częściowa wyprzedaż, przyczem większa część obszaru przeszła w posiadanie ks. Albrechta saskiego syna Fryderyka Augusta, elektora saskiego i króla polskiego, i arcyksięcia Karola, syna Albrechta 1838 r. . W r. 1711 pożar od piorunu zniszczył w Ż. kościół i szkołę. Odbudowano kościół w r. 1713, nową wieżę murowaną wystawiono r. 1723. Pożar r. 1721 zniszczył 52 domy w rynku i trzech ulicach. Od r. 1731 do 1773 istnieje w Ż. misya jezuicka, mimo oporu proboszcza. Franc. Wielopolski zapisuje im 20000 zł. a Karol Wielopolski stawia dom murowany, w którym urządzili kaplicę. W r. 1841 urządzono tu szkołę. W r. 1795 miasto uwolnione zostało od juryzdykcyi dziedziców. Prócz kościoła paraf. istnieje jeszcze kościołek p. w. Przemienienia Pańskiego, wzniesiony r. 1702 przez Andrzeja Komonieckiego, wójta żywieckiego. Przy kościele tym założono r. 1831 nowy cmentarz. Drugi kościołek św. Krzyża ma staroniemiecki obraz z XVI w. Za miastem stoją kapliczki św. Marka i św. Wita. Herb Ż. przedstawia orła białego w polu niebieskim, trzymającego nogami za rogi głowę wołową, z pierścieniem w pysku. Kronikę Ż. spisał w XVII kś. Jędrzej Kozak, mansyonarz przy kościele żywieckim, od r. 1626 penitencyarz przy kościele katedralnym w Krakowie. Doprowadził ją do r. 1574. Kromkę tę zużytkował Andrzej Komoniecki, wójt żywiecki, i włączył ją do swej pracy, której tytuł brzmi Chronographia albo Dziejopis żywiecki, w którym roczne dzieje spraw przeszłych starodawnych miasta Żywca i poblizkich jego miejsc znajdują się. A ten jest z różnych autorów, pism, wiadomości zebrany i wypisany, a w żywą i trwałą pamięć miastu żywieckiemu, jako ojczyźnie swo

Żywiec