głównie w południowej części powiatu; sadownictwo niestanowi dotychczas osobnej części przemysłu rolnego. Łąki i pastwiska znajd u ją. się w dostatecznej ilości, zajmują one do 13 ogólnej przestrzeni. Zwłaszcza płn. część powiatu obfituje w łąki. Z tego powodu dosyć jest rozwinięta hodowla bydła. W 1885 r. było w powiecie 58655 sztuk koni, 61193 bydła rogatego, 79563 owiec zwyczajnych, 1520 rasy poprawnej, 62965 trzody chlewnej, 1631 kóz i 30 osłów i mułów. Wzorowo prowadzone gospodarstwa mleczne znajdują się w Kirejowie, Krasnopolu i Motowidłówce. Pszczelnictwo niewiele rozwinięte, jednak wzorowo urządzone pasieki znajdują się w Sołotwinie i Nikonowcach. W północnej części powiatu ważny środek zarobkowania dla mieszkańców przedstawia przemysł leśny, zwłaszcza wyrąbywanie drzewa i spław jego po rzekach, oraz wypalanie smoły i dziegciu. W 1885 r. było w powiecie 24 smolarni, zatrudniających 82 robotników i produkujących za 28644 rs. Przemysł rękodzielniczy zatrudniał w t. r. 4003 osób 2532 majstrów, 1047 czeladników i 424 uczniów. Z oddzielnych gałęzi najwięcej poświęcało się szewctwu 842 osób, tkactwu 661, krawiectwu 609, kowalstwu 545, ciesielstwu 398, bednarstwu 119. Przemysł fabryczny reprezentowany był w 1885 r. przez 85 fabryk i zakładów przemysłowych, zatrudniających 4381 robotników i produkujących za 4113533 rs. Ważniejsze 4 cukrownie 3079 robotników i 2994118 rs. produkcyi, 11 gorzelni 130 robot. i 659678 rs. , 1 huta żelazna 120 robot. , 180505 rs. , 3 odlewnie żelaza 480 robot. , 124985 rs. , 11 hut szklanych 325 robotników i 60900 rs. produkcyi, 24 smolarnie, 1 fabryka wyrobów fajansowych w Baranach 43 robotników i 15010 prod. , 14 garbarni 53 robot. , 21035 rs. prod. , 2 tartaki 24 ludzi, 10900 rs. prod. . Nadto w powiecie znajduje się znaczna liczba drobnych fryszerek, t. . w miejscowej gwarze łup, zwłaszcza zaś na wybrzeżach Irsny i Górnej Irszycy, w pobliżu granicy od gub. kijowskiej. Pod względem komunikacyjnym płd. zach. część powiatu przecina linia dr. żel. kijowskobrzeskiej, ze stacyami Rajki, Demczyn, Michalenki i Olszanka, oraz w 1895 r. otwarta dr. żel. wązkotorowa, łącząca Żytomierz z Berdyczowem. Nadto w Ż. przecinają się trakty bite prowadzący z zachodu na wschód trakt kijowskobrzeski, i z płd. ku płn. od Berdyczowa i dalej, do Owrucza i dalej. Oprócz tego z Ż. wychodzi na płd. zach. droga bita do Kamieńca. St. poczt. Czerniachów, Cudnów, Fasow, Kmitów, Rejska, Rajhorodek, Rudnia, Żytomierz; st. telegraficzne Czerwonna, Olszanka, ŻytoSłownik Geograficzny T. XIV. Zeszyt 168. mierz. Nadto w granicach powiatu było 22 stacyi poczt. ziemskich dla przewozu urzędni ków. Marszałkami szlachty pow. żytomier skiego byli w porządku alfabetycznym Bierzyński Józef h. Jastrzębiec 1797, Bukar Marcin 1801, Chojecki Hilary h. Korab, Czajkowski Krzysztof h. Dębno 1809, Giżycki Bartłomiej h. Gozdawa 1808, Gizycki Ne pomucen, Głębocki h. Doliwa 1822, Grzy bowski Alojzy h. Poraj 1816 22, Iliński hr. Józef August 1794 99, Iwanowski De zydery h. Łodzia 1822 1825, Rzewuski hr. Henryk h. Krzywda, Zaleski Feliks h. Lu bicz 1808, Zaleski Seweryn 1812 17, Zawisza Jan h. Łabędź 1821. Dzieje miasta Ż. skreślone zostały na podstawie cennych materyałów dostarczonych przez Edwarda Rulikowskiego. J. Krz. Żytomont 1. folw. nad potok. Jodoupis, pow. święciański, w 2 okr. pol. , gm. Daugieliszki, o 30 w. od Święcian, 1 dm. , 12 mk. katol. ; w 1865 r. własność Dawidsonów. 2. Ż. al. Czyrki, dwór, tamże, 45 dzies. , własność sukcesorów Kajetana Mięsojeda. 3. Ż. al. Zacisze, dwór, tamże, 41 dzies. Żytonież, wś, pow. rohaczewski, gm. Niedojka o 4 w. , ma 28 dm. , 202 mk. , z których 15 zajmują się wyrobem wozów, sań itp. ; zapasowy śpichlerz gminny. Żytopole, zaśc. pryw. , pow. dzisieński, w 2 okr. pol. , o 70 w. od Dzisny, 1 dm. , 9 mk. starowierców. Żytorodż, dobra, pow. grodzieński, w 2 okr. pol. , gm. Indura, o 27 w. od Grodna, własność Kozłowskich, mają wraz z Indurą 1000 dzies. 27 łąk i pastw. , 45 lasu, 18 nieuż. . Żytowice, dwie kol. i fol. , pow. łaski, gm. Wymysłów, par. Mikołajewice; 1a kol. ma 32 dm. , 240 mk. , 744 mr. ; 2a kol. ma 12 dm. , 74 mk. , 82 mr. ; fol. ma 4 dm. , 66 mk. , 332 mr. ; os. karcz. 1 dm. , 3 mk. , 2 mr. W 1827 r. było 23 dm. , 205 mk. Jest to dawna posiadłość kapituły krakowskiej, w kluczu pabianickim położona. W połowie w. jest 17 łan. km. , z których każdy daje kapitule po pół kopy groszy czynszu i 1 2 grosza pisarzowi za kwit, przytem po 4 kor. jęczmienia i 4 kor. owsa miary Szadkowskiej równej, 2 kapłony i 30 jaj, przytem 2 gr. za sienne. Każdy ma zwieźć 12 wozów drzewa do dworu w Pabianicach. Folwark kapitulny miał 4 łany, które kmiecie uprawiali i sprzątali, również i łąki. Karczma dawała 20 gr. czynszu i 4 zagrod. dających po fertonie. Wieś była na prawie polskiem. Mieszkańcy obowiązani byli mleć w młynie kapitulnym, sieci na łowach ciągnąć, dawać podwody do Piotrkowa i na targi, dwór i ogrody grodzić, stajnie kryć, 58 Żytomont Żytomont Żytonież Żytopole Żytorodż Żytowice