bezpłatnej. W nowo zbudowanym zamku było 45 horodni, 4 wieże i 2 baszty. Ale w czasie rewizyi niebyły jeszcze wszystkie rozebrane pomiędzy ziemian i mieszczan. Mieszczan było 49 dm. , oraz 11 strzelców i sług zamkowych. Panów i ziemian, trzymających dobra ciążące do zamku, było 22; mieli oni 39 siół, z 104 poddanymi. Utrzymywanie mostu należało do mieszczan. Stałego zaopatrzenia w żywność zamek nie posiadał wcale. Zasób broni i amunicji na zamku wcale był niedostateczny, zwłaszcza zaś zupełnie brakowało prochu ruszniczego. Puszkarz był tylko jeden. Do zamku należały dwa młyny i stawy. Mieszczanie żadnej opłaty na zamek niedawali, tylko obowiązani byli siano kosić jeden dzień do roku, tak że połowa ich kosiła, druga zaś zgrabiała. Nadto z kolędą i wielkanocnem do ssty chodzili, a gdyby karczmy w swych rękach mieli, winni byli dawać kapszczyznę. Sługi zamkowe siedmiu koniem tylko służyli, nie nie płacąc; trzymający zaś ziemie hospodarskie dawali daniny na monaster pieczerski w Kijowie, lub bojarom miejscowym Jabłonowski, Rewizye. Podczas rewizyi z 1552 r. , za dzierżenia Dymitra Sanguszkowicza, zamek stał nad rz. Kamionką. Była w niem cerkiew św. Spasa. Zamek potrzebował już naprawy. Wyłamywano się też i od stróży polnej, która bywała w 20 milach od zamku. Skarżyli się, że po pożarze zamku kn. Konstanty Ostrogski wziął śpiży zgorzałej, działowej i dzwonowej, 20 wozów i odwiózł ją do zamku swego w Połonnem. Po wcieleniu ziemi kijowskiej do Korony w 1569 r. Ź. stal się stolicą powiatu i sstwa grodowego oraz miejscem sejmików powiatowych. Konstytucyą sejmu koronnego lubelskiego w 1569 r. nakazano odbywać w Ż. wtóre roki ziemskie kijowskie, w poniedziałek po Nowym lecie; pierwsze roki odbywały się w Kijowie w poniedziałek po św. Jerzym, trzecie zaś w Owruczu w poniedziałek przed św. Bartłomiejem. leg. , II, 159 160. W tym czasie podniosła się obronność zamku tutejszego, gdy bowiem w 1570 r. znajdujemy tu 4 baszty i 39 horodni, w 1572 r. jest już 5 baszt jedna niedorobiona i 68 horodni Jabłonowski, Ukraina, I, 13, 33. Podług rewizyi wwdztwa kijowskiego z 1571 r. płacono z Ż z 56 dm. po 16 gr. , z 14 dm. w zaułkach po 8 gr. , z 14 chałup nędznych ubogich ludzi, za miastem mieszkających, po 4 gr. , od 11 komorników po 6 gr. , od 4 przekupniów po 12 gr. , od 5 rzemieślników 3 szewców, 1 krawca, 1 kowala po 8 gr. , od dwu karczem i młynów, od 7 dm. bojarów putnych po 20 gr. , od 6 ludzi ubogich po 2 gr. Summa poboru z miasta Żytomierskiego z 34 dm. po 19 gr. , z 14 dm. po 8 gr. i z 14 dm. po 4 gr. ; z 7 bojar putnych po 20 gr. , z 11 komorników po 6 gr. a z 6 ubogich po 2 gr. ; z 4 przekupniów po 12 gr. , z 5 rzemieślników po 8 gr. Jabłonowski, Ukraina, I, 25. Dnia 9 września 1576 r, odbył się w Ż. sejmik wwdztwa kijowskiego. Stefan Batory w Warszawie dnia 25 stycznia 1580 r. wydał list napominalny do ssty żytomierskiego kn. Michała Aleksandrowicza Czartoryskiego, z powodu, że rządca jego Wasyl Zaborowski, podarłszy przywilej Zygmunta Augusta, zmusza mieszkańców Ż. do robocizn i niesłusznych powinności, osobliwie do orania, żniwa, kośby i młócenia. Tenże król d. 20 listopada 1582 r. w Warszawie wydaje przywilej, którym aprobuje przywilej Zygmunta Augusta dany mieszczanom żytomierskim na wolność od wszelkiego myta, tak królewskiego jak i szlacheckiego, aby im wolno było tak żywnością jako i innemi wszelkiemi towarami kupczyć i handlować, od których wszelakiego myta aby się nikt wyciągać nie ważył się zakazuje Arch. J. Z R, , cz. VII, str. 335. W 1595 r. , za władania sstwem żytomierskiem Semena Deniski poległego w 1596 r. podczas szturmu do okopów kozackich nad rz. Sułą, w pobliżu Łubien, nastąpiło rozgraniczenie sstwa od Kroszni p. Woroniczów Arch. J. Z R. , cz. VII, t. 1, 41. Zygmunt III przywilejem wydanym w Warszawie d. 8 lipca 1596 r. nadaje mieszczanom Ż. wolność na dwa jarmarki do roku, które po dwie niedziele stać mają. Pierwszy na dzień nowego lata, t. j. 1 stycznia, drugi na dzień św. Prokopa 8 lipca, tamże zostawia im targi co niedziela. Od myt, ceł, podatków wszelakich wolnemi zostawując, szynki i handle pod ten jarmark bezpieczni będąc od wszelkich powinności, wolno będzie czynić Lustracya z 1622 r. ; Arch. J. Z. R. , cz. VII, t. 1, 335. Ożywiło to handel, przyczyniając się do lepszego bytu mieszczan. Ale pomyślność ta krotko trwała, albowiem w 1606 r. Tatary wpadli do kraju i zniszczyli Ż. , Kodnią, Słobodyszcze i Chwastów. W ślad za najazdem tatarskim zawitała morowa zaraza, która wielu wytępiła mieszkańców. Podług inwentarza sstwa żytomierskiego z 20 stycznia 1608 r. mieszczanie od powinności nie byli wolni, kiedy czynsz i osypy dla ssty dawali, bojarowie i pod tę porę wolni byli, z mieszczan zaś żadnego, chyba za listem ks. JMci ssty żytomierskiego ks. Aleksandra z Ostroga Zasławskiego. Podług lustracyi z 1615 r. mieszczanie robót żadnych nieodprawiali, prócz, , tłuki przy strawie pańskiej, dzień jeden do roku siano kosić powinni, czynsz, osep, kolendę dają. Tamże bojarów jest 9, nic niedają prócz miodu, którego dostaje się wiader 20. A przytem posługę wszelaką zamkową odprawować powinni. Strzelców 8, którzy względem posługi nic niedają. Summa prowentu fl. 474 gr. 20. Wsi do sstwa tego należące wś Hazińce, Baranówka, Piszczewo, Staniszówka. Młyny sstwa tego pod zamkiem na rz. Kamionce, na rz. Teterowi, we wsi Staniszowce, w Hazińcach. Summa prowentu sstwa

Żytomierz