wzniesiony w 1788 r. przez ks. Karolinę Radziwiłłową, . Parafia katol. , dekanatu lidzkiego, 2491 wiernych. W parafii powierzchnia wy niosła, grunta piaszczyste, kamieniste i żwiro wate, lasów mało, dużo krzaków i błot. Zrasza ją rzki Żyżma, Dzitwa i Nieszkrup. W skład okręgu wiejskiego uchodzi mstko Ż. , wsi Bojary, Gierwieniki, Kawieryki, Maguny, Mnichy, Orzeliszki, Piatkowszczyzna, Pliki, Podworzańee, Pożyżma, Skowrody, Stuki, Szalcinie, Szawerdaki, Tatary, Tołkinie, Wielkie Sioło; zaśc. Jaświły i okolica szlach. Soroki, w ogóle w 1865 r. 423 dusz rewiz. włośc, uwłaszczonych, 1616 włośc. skarbowych i 3 jednodworeów. Gmina składa się z 4 okręgów starostw wiejskich Z. , Apolin, Dworzyszcze i Gmiejscowości, mających 445 dm. , 5910 mk. włościan, uwłaszczonych na 8619 dzies. 6311 roli. Nadto w obrębie gminy znajduje się 19615 dzies. 6651 roli większej posiadłości i 63 39 roli ziemi kościelnej. W 1865 r. było w gminie 1412 dusz rewiz. włościan uwłaszczo nych, 356 b. włośc, skarbowych i 104 jedno dworców. Własność niegdyś Zawiszów, w któ rych Jan, wwda witebski, wystawił tu z drzewa kościół paraf. , p. w. N. M. P. , i takowy w r. 1624 hojnie uposażył. W miejsce tego kościoła, spalonego podobno podczas wojny z carem Alek sym Michajłowiczem, wzniesiony został w r. 1673 nowy, staraniem miejscowego plebana kś. Macieja Szarkiewicza. W pierwszych latach XVIII w. Z. przeszły w posiadanie ks. Radziwił łów przez małżeństwo Mikołaja Faustyna Radzi wiłła z córką Krzysztofa Zawiszy, wojew. miń skiego, Barbarą Zawiszanką ur. 1690 r. . Syn tegoż Faustyna, Stanisław Radziwiłł, krajczy w. ks. lit. , wraz z żoną Karoliną z Pociejów, wzniósł, na miejscu podupadłego, nowy okazały kościół z drzewa. W aktach dyec. wileńskich ks. , 1643 przechował się ciekawy akt, któ rym Alszka Tyszkiewiczówna, kasztelanowa witebska Zawiszyna wraz z przyjaciółmi, stwierdza, iż dla kościoła w Ż. ofiarowała kroplę krwi Chrystusa, otrzymaną w Rzymie od Urbana VIII przez kś. Tyszkiewicza, niegdyś biskupa wileńskiego, brata donatorki. Akt podpisany 20 marca 1667 r. ,, w Żermonach. Według wizy ty z r. 1700 relikwia ta umieszczona w pacyfi kale, przechowywała się w cyboryum kościoła. August w 1724 r. nadał Ż. prawo miejskie. W nowszych czasach Ż. należały do hr. Tysz kiewiczów, potem do Anny Szwanbach. 2. Ż, folw, pryw. nad strugą Nieszkrupką Nieszkrup, pow. lidzki, w 1 okr. pol. , gm. Zyrmuny o 4 w, , o 14 w. od Lidy, 54 mk. , młyn wodny, gorzelnia i mydlarnia. J. Krz. Żyrnajnie 1. wś, pow. rossieński, gm. Kroże, par. Stulgie, o 36 w. od Rossień. 2. Ż. , dwór, tamże, o 28 w, od Rossień. Żyrneje, jezioro, w pow. nowoaleksandrowskim, w dobrach Antonosz, ob. Nasza al. N. Żyrneje, wś i dobra, pow. nowo aleksandrowski, w 4 okr. pol. , o 25 w. od Nowoaleksandrowska, własność Koprowskich. Żyrnica, rzką, ob. Żernica. Żyrnie, wś, pow. władysławowski, gm. Giełgudyszki, par, Szaki, odl. od Władysławowa 28 w. , ma 5 dm. , 78 mk. , 8 os. , 181 mr. Wchodziła w skład dóbr Giełgudyszki Dolne. W 1827 r. 5 dm. , 80 mk. Żyrnieliszki 1. Żarneliszki, wś, pow, dzisieński, w 2 okr. pol. , gm. Bohiń o 13 w. , okr. wiejski Bohdanowo, o 106 w. od Dzisny, 4 dm. , 38 mk. w 1865 r. 34 dusz rewiz. , 2. Ż. , zaśc. nad rzką Grejmianą, pow. święciański, w 1 okr. pol. , gm. Święciany o 20 w. , okr. wiejski i dobra skarbowe Wójtowstwo Sudaty, o 22 w. od Święcian, 2 dm. , 15 mk. katol. w 1865 r. 9 dusz rewiz. . Żyrniki dziś Żerniki, wś nad rz. Skrwą, pow. płocki, par. Sikorz. W r. 1349 Władysław ks. łęczycki i dobrzyński, sprzedaje militi Nazironi gaj z lasem zwanym Gorzechowo, przyległym do wsi tegoż Nazirona zwanej Żyrniki. Obszar wynosi 13 łan. chełm. i 10 morgów, za co ma zapłacić 50 grzyw. toruńskich, odbywać służbę wojskową w pancerzu i dawać księciu z obydwóch posiadłości wieprzka Kod. dypl. poi, I, 201. Ob. Żerniki 9. Żyrniki, wś, pow. telszewski, w 2 okr. pol. , o 75 w. od Telsz. Żyrnis, zaśc, pow. nowoaleksadrowski, w 4 okr. . pol. , o 82 w. od Nowoaleksandrowska. Żyrniszki 1. dwór, pow. nowoaleksandrowski, w 5 okr. pol. , o 79 w. od Nowoaleksandrowska; . 2. Z. , pow. rossieński, ob. Żymiszki. Żyrnówka, strumień, w pow. wiłkomierskim, pod mstkiem Pobojsk łączy się z rzeczką Wiktorką. Żyrnowo, jezioro, w pow. wiłkomierskim, w gm, Wojtkuszki, pod osadą t. n. i dworem Jordany. Żyrnowo, osada nad jeziorem t. n. , pow. wiłkomierski, w 3 okr. pol. , gm. Wojtkuszki, par, Pobojsk, o 18 w. od Wiłkomierza, własność hr. Choiseuil de Gouffrier, 897 dzies. 235 lasu. Żyrnowołka, zaśc, pow. trocki, w 1 okr. pol. , gm. Jewie o 9 w. , okr. wiejski Białolesie, 3 dusze rewiz. ; należy do dóbr Romerów, Popory. Żyrosławice, ob. Żerosławice. Żyrów, w XVI w. Żyrowo magna, wś i fol nad rzką Krasną, pow. grójecki, gm. Drwalew, par. Prażmów, odl. 6 w, od Grójca, ma 207 mk. W 1827 r. było 20 dm. , 183 mk. W r. 1881 fol. Ż. rozl. mr. 641 gr. or. i ogr. mr. 503, łąk mr. 57, pastw. mr. 24, lasu mr. 32, nieuż. mr. 25; bud. mur, 1, drew. 22. Wś Ż. os. 29, mr. 265. W r, 1576 we wsi Zirowo magna płaci Adam Zerowski od 3 łan. km. Paw. , Maz. , 230. Żyrów al. Żerów, kol. na obszarze Rogaszyc,

Żyrawka

Żyrnajnie

Żyrneje

Żyrnica

Żyrnie

Żyrnieliszki

Żyrniki

Żyrnis

Żyrniszki

Żyrnówka

Żyrnowo

Żyrnowołka

Żyrosławice

Żyrów