chał podług kalendarza ruskiego. Wkrótce I nastąpiły długoletnie wojny z Kozakami, które zniszczyły zupełnie Podole i Żwan. Chociaż osada osiedlona byla znowu później, niewróciła już do praw miejskich. Taryfa z 1776 r. podaje we wsi Ż. 186 dym. , opłacających po 7 złp. podymnego. Około tego czasu wś należała do Katarzyny z Potockich Kossakowskiej, kaszt. kamienieckiej, a około 1820 r. była własnością, Stanisława Komara. Dziś własność Sulatyckich. Żwańczyczek al. Żwańczyk Mały, przysiołek nad rzką Żwańczykiem, dopł. Uszycy, pow. uszycki, okr. pol. i par. kat, Żwańczyk o 4 w. , gm. Łysiec, ma 35 dm. , 148 mk. Należy do klucza żwańczykowskiego. Żwańczyk 1. rzeczka, w pow. uszyckim, prawy dopływ Uszycy. Ma źródła pod mstkiem Żwańczykiem, między wsią. Pobojną i Łysiec, płynie z płn. na południe, mija przysiołek Żwań czyczek, Buńkuszów, Leśkowce, poniżej tej wsi zwraca się na wschód i pod wsią Krzywczanami, ubiegłszy 24 w. , ma ujście. 2. Ż. , ob. Żwaniec. X. M. O. Żwańczyk 1. mstko u źródeł rzki t. n. , pow. uszycki, okr. pol. Żwańczyk, gm. Łysiec, sąd Kitajgród, st. poczt. Dunajowce. Leży na obszernej płaszczyźnie, okrytej sadami, o 27 w. od Uszycy a 38 w. na wschód od Kamieńca, na trakcie między Sokólcem a Trybuchowką z jednej a Pobójną. i Czymbarówka z drugiej strony. Ma 436 dm. , 2310 mk. 368 żydów, zarząd okręgu policyjnego dla 5 gmin powiatu Gruszka, Kalus, Kitajgród, Kosikowce i Łysiec, cerkiew paraf. drewnianą, p. w. Wniebowzięcia N. M. P. , wzniesioną w 1791 r. i uposażoną 31 dzies. ziemi 2174 parafian, kościół par. katol. , dom modlitwy żydowski, gorzelnią, młyn wodny, obszerny dwór dziedzica, piękny ogród, 15 rzemieślników, 26 targów. Dawniej była tu garbarnia, huta szklana, fabryka kapeluszy i 4 jarmarki rocznie. Ziemi włośc, jest 1636 dzies. z Trybuchowką, dworskiej 3158 dzies. Do dóbr należy 6 folwarków Janówka al. Stary, Bielany, Czymbarówka, Dobrotowo i Pruskie, wioska Lipiny i dwa przysiołki Żwańczyczek i Trybuchowka. Gleba gliniasta i moczarowata, kamień wapienny i zdatny do murowania; lasy dobrze utrzymane. Kościół par. katol. , p. w. Wniebowzięcia N. M. P. , z drzewa zbudowany w kształcie krzyża, niewiadomej erekcyi, w 1797 r. konsekrowany przez biskupa latyczowskiego ks. Michała Romana Sierakowskiego. Po prawej stronie kościoła, na cmentarzu, stoi kaplica murowana z ciosu, nad grobem Rajmunda Korsaka, poety t tu w 1817 r. , wzniesiona przez Jana Bohusza, z napisem na frontonie Pamięć cnotliwego wielu przeżyje; po lewej zaś stronie kościoła pomnik w kształcie kaplicy, nad grobem rodziny Chełmińskich, roboty Bertoliniego z Kamieńca, misternie wykonany. Parafia katol. , dekanatu uszyckiego, 1498 wiernych. W skład parafii, oprócz folw. i przysiołków składających dobra żwańczykowskie, wchodzą Grabowa, Huta Biała Kosikowiecka, Huta Czarna Słobódka Jackowiecka, Jackowce, Janczycha, Kruszanówka, Nefedowce, Jar Kruszanowiecki i Nefedowiecki, Przewrocie, Raczyńce z przysiołkami Galicyą i Łukaszowką i Szlak. Do 1796 r. , t. j. do czasu utworzenia parafii, Ż. należał do parafii sokoleckiej ks. dominikanów. Prawa miejskie otrzymał Ż. w 1797 r. Należał dawniej do Koniecpolskich, Humieckich, Rzewuskich a w 1780 r. przeszedł od Mierzejewskich do Kazimierza Lipińskiego, poczem syna jego Jana Nepomucena, kapitana wojsk pols. , następnie był w dożywociu Antoniny Bohuszowej, dziś Chełmińskich. 2. Ż. Mały, ob. Żwańczyczek. Dr. M. Żwanek, rzeczka, w pow. mohylowskim, le wy dopływ Terebieży, nastaje na gruntach wsi Michajłowiec, mija wś Krzywochirzyńce i, ubiegłszy z płn. na południe na przestrzeni prze szło 14 w. , poniżej tej wsi wpada do Terebieży. Ujściem swoim odgranicza pow. mohylowski od uszyckiego. X. M. O. Żiwangród, ob. Żwan. Żwaniec al. Żwańczyk, rzeka, w pow. kamie nieckim, lewy dopływ Dniestru. Na wierzcho winach Żwańczykiem zwany, ma źródła powyżej wsi Skotynian, płynie z płn. ku południowi, mi ja Skotyniany, Kutkowce, Zakupno, Iwachnowce, Demkowce, Świerzkowce, Teremkowce, Jurkowce, mstko Czemerowce, wś Bereżankę, Kuhajowce i od ujścia rzki Krasnopółki przybiera na zwę Żwaniec, pod którą przepływa pod wsią Poczapińce, mstkiem Lanckoroń, wsiami Draganówka, Kormilcze, Kociubijów, Krasnostawce, mstkiem Orynin, wsiami Rzepińce, Łobok, Kadyjowce, Burakówka, Laskowce, Rychty, psk. Morozówka, Somakówka, Kniahenin, Lastowce i pod mstkiem Żwańcem, ubiegłszy 84 w. , ma uj ście. Łoże jego skaliste, wody źródlane, bystre. Okolica nad Ż. położona należy do najwyższych w gub. podolskiej, do tak zwanych Toutrów, Tołdrów al. gór Miodoborskich. Od prawego brzegu Ż. przybiera Krasnopółkę, od lewego zaś Jampolczyk, Surżę i Olszankę. X. Zwaniec, w dokum. Zwaniec, Svanyecz, mstko na skalistymi brzegu Dniestru, przy ujściu do niego rzki Żwańczyka, pow. kamieniecki, okr. pol. Dołżek, gm. Hawryłowce o 3 w. , odl. o 18 w. na płd. zach. od Kamieńca a 4 w. od granicy austryjackiej, na przeciw m. Ataki w gub. bessarabskiej. Ma 559 dm. , 3756 mk, w tej liczbie 490 żydów w 1861 r. 270 dm. , 1319 mk. , cerkiew paraf. , kościół katol. paraf. , synagogę i 4 domy modl. żydowskie, aptekę, 3 młyny, urząd poczt. telegr. , dogodną przeprawę promową przez Dniestr, przystań obszerną, dość ożywiony handel, szczególniej materyałem leśnym. Drzewo sprowadza się głownie z Galicyi i wy Żuwinta Żwańczyczek Żwańczyk Żwanek Żwaniec