4 okr. pol. , gm. Zdzięcioł, o 38 w. od Słonima 2. Ż. , ob. Żarnówka. Żornówka, słoboda, pow. radomyski, w 4 okr. pol. , gm. i par. praw. Iwanków, odl. o 82 w. od Radomyśla, ma 25 mk. Włościanie, w liczbie 11 dusz rewiz. , uwłaszczeni zostali na 13 dzies. , ze spłata po 10 rs. 41 kop. rocznie. Stanowi wschodnie przedmieście Iwankowa. Żornowo, ob. Żornów. Żornowska, dolina rozłożona nad pot. t. n. , płynącym od Nowoszyna, w pow. bobreckim, do Dniestru, granica Wiszniowa a Żurawienka Karta wojs. , 8, XXXI, 9, XXXI. Żorowo al. Żurawli, zaśc. , pow. słucki, w 1 okr. pol. starobińskim, gm. i par. katol. Słuck o 2 w. ; grunta wyborne, pszenne. A. Jel. Żorowszczyzna, wś, pow. wilejski, w 1 okr. pol. , gra. Hermaniszki o 3 w. , okr. wiejski i dobra Jaźwińskich, Czernie. Żorowy, zaśc. pryw. nad rzką Janką, pow. dzisieński, w 2 okr. pol, o 80 w. od Dzisny, 1 dm. , 9 mk. starowierców. Żory, folw. , pow. rossieński, w 2 okr. pol. , gm. Szydłów, par. Cytowiany, o 34 w. od Rossień, własność Chrystyanowiczów, wraz z folw. Pogryźów 3771 2 dzies. 611 2 lasu, 41 2 nieuż. . Poprzednio naleźał do Przeciszewskich. Zorżejewka, wś nad pot. Sahajdakiem, pow. zieńkowski gub. połtawskiej, gm. Jordanówka, 111 dm. , 635 mk. , cerkiew, 4 jarmarki, 8 wiatraków, olejarnia. Żośla, rzeczka, w pow. trockim, pod wsią Hutczany. Żośle, jezioro, w pow. trockim. Na brzegach leżą mstko Żośle, wsi Gurańce i Paltyniki, osada Sirocino. Żośle 1. mstko i dobra skarbowe nad jez. Żośle, Limeń i Staszkuniszki, pow. trocki, w 2 okr. pol. , gm. i okr. wiejski Żośle, o 7 w. od Żyżmor ku Wilii, 35 w. od Trok a 56 w. od Wilna. Mstko miało w 1865 r. 87 dm. , 1042 mk. 7 prawosł. , 371 katol. , 22 starow. i 653 żydów, zarząd gminy, kościół paraf. katol. , szkołę ludową, 3 domy modlitwy żydowskie, 18 sklepów, 4 garbarnie, wiatrak, 5 jarmarków dorocznych 2 lutego, 23 kwietnia, 16 lipca, 15 sierpnia i 1 listopada. Folw. skarbowy ma 1 dm. , 43 mk. 2 prawosł. , 26 katol. , 10 starow. i 5 żydów. W skład okręgu wiejskiego wchodzi mstko Żośle, wsi Bujwuny, Cipeńki, Korsaki, Nowozierówka, Toltuny, Woplany i zaśc. Dumeja i Niewieliszki. w ogóle w 1865 r. 307 dusz rewiz. b. włośc. skarb. , 27 osad, w. ross. okr. pokoj. do spraw włościańskich, składa się z 12 okręgów starostw wiejskich Poporcie, Nerowy, Krzywany, Rusiany, Stabińciszki, Smilgi, Łowmiańce, Iłgokiemie, Żośle, Kowgany i Giłuty, obejmuje 103 miejscowości, mających 931 dm. , 8861 mk. włośc. 3342 dusz rewiz. , uwłaszczonych na 12905 dzies. 6785 roli. Nadto w obrębie gminy znajduje się 16351 dzies. ziemi prywatnej 4817 roli, 83 skarbowej 57 roli i 890 kościelnej i in. 71 roli. Cały obszar gminy obejmuje 30229 dzies. 11730 roli i ma 11763 mk. Kościół paraf. katol. , p. w. św. Jerzego, z drzewa wzniesiony w 1513 r. przez Naczów. Parafia katol, dekanatu trockiego, 8320 wiernych. Filia w Kozakiszkach; kaplice w Wilkiszkach i na b. cmentarzu w Poporciach. Dobra rządowe Z. w 1850 r. należały do parafii i gminy Poporcie, składały się z 1 mstka, 2 folw. , 5 wsi i 3 zaśc. , miały 8220 dzies. O 3 w. od mstka znajduje się st. dr. żel warsz. petersb. , na przestrzeni WilnoKowno, pomiędzy st. Jewie o 15 w. i Koszedary o 9 w. , odl. o 54 w. od Wilna i 43 w. od Kowna. Jeżeli podanie zapisane przez Strykowskiego t. I, str. 245 wyd. z 1846 r. jest prawdziwe, byłaby to nader starożytna osada. Tu, wedle niego, Kukuwojtis, książe litewski, syn Żywibunda, matce swej Pojacie, córce Kiernusa, na początku XIII w. postawił nad jeziorem Żosłe Żośle, ku wiecznej pamiątce, posąg drewniany, który lud obyczajem pogańskim czcił za boginią. Po obaleniu się posągu wyrosły na mogile lipy, które również za święte uważano aż do czasów Jagiełły i śpiewano pieśń o Pojacie. W końcu i na początku XVI w. Ż. były własnością Naczów, z których jeden, podobno Jan imieniem, zbudował tu kościół parafialny, p. wez. N. M. P. , św. Jana i św. Barbary, konsekrowany przez biskupa wileńskiego Mikołaja Dzierżgowicza od r. 1433 do 1462. Synowie tegoż Nacza, Michał i Jan, w 1453 r. na nowo opatrzyli kościół funduszami, a w dokumencie nadawczym wyraźnie zowią siebie dziedzicami tej osady Akta dyec. wileńskiej, ks. , karta 1660. Kościół ten upadł w XVII w. ; w 1700 r. nabożeństwo odprawiało się w szopie, aż dopiero w lat kilkanaście, staraniem dwóch po sobie następujących proboszczów Piotra Kazimierza Jodziewicza i Michała Kazimierza Sienkiewicza, stanęła nowa świątynia. Mstko należało już wówczas do dóbr królewskich i było główną osadą sstwa t. nazwy. Prawdopodobnie, po wygaśnięciu rodziny Naczów, musiało na mocy dawnych praw litewskich, jako odumarszczyzna, spaść na króla. Po Zofii Gastoldowej, która miała dożywocie na Żoślach, Zygmunt August zapisał je żonie swej Barbarze Radziwiłłównie. Podług spisów podskarbińskich z 1569 r. dobra narodowe Ż. stanowiły uposażenie stołu królewskiego. Następnie zamienione zostały na sstwo, które w 1766 r. posiadał Joachim Chreptowicz, sekretarz a następnie kanclerz w. lit. , opłacając 66 złp. 15 gr. kwarty i 541 złp. hyberny. 2. Z. , dobra, pow. trocki, dawne dziedzictwo Gasztoldów, później Chreptowiczów, wreszcie Michała Zaleskiego, wojskiego lit, , o Żornów Żornówka Żornowo Żornowska Żorowo Żorowszczyzna Żorowy Żory Zorżejewka Żośla Żośle