skiej, niewiadomo przez kogo i kiedy usypanych, i lecz bardzo starożytnych, znajdowano tu bowiem pieniądze rzymskie. Obecnie wały te są w wielu miejscach zaorane i uszkodzone przez wodę, tak że bardzo nieznacznie wznoszą się nad poziom. Podług podania ludowego wał ten wyorał żmij, t. j. smok, pustoszący niegdyś te okolice, pod stępem złapany przez kowala i wprzężony do pługa ob. Nowosielski, Lud Ukraiński, I, str. 254 284. Najgłówniejszy z tych wałow zaczyna się w pow. zwinogródzkim pod wsią Chiżyńce, przechodzi potem do pow. humańskiego i ciągnie się pod wsią Nerubajka, dalej przez las należący do Podwysockiego i nie dochodząc do wsi Kopenkowata przerywa się na przestrzeni około 1 8 w. , poczem znów zaczyna się niedaleko od mogił i ciągnie się ku wsi Tabanowa, następnie przekroczywszy rz. Jatrań wkracza do pow. bałckiego, przechodzi przez pola wsi Nalewajka i Chołowaniewskie, około Sawrania i wreszcie do chodzi do rz. Kodymy. Inny Z. wał, może mają cy dawniej łączność z poprzednim, ciągnie się pod wsią Komarówka, w pow. kaniowskim. Inny wreszcie Ż. wał ciągnie się w pow. skwirskim przez pole wsi Mołczanówka, niedaleko mt. Skwiry, dalej przez Kazimirówkę, Domontówkę, mimo Pustowarówki, poczem wkracza w granice pow. wasylkowskiego, gdzie przechodzi w pobliżu wsi Paradowa. Wreszcie Ż. wałem zowie się uroczysko na gruntach mstka. Obuchów, w pow. kijowskim. J. Krz. Żmin, łąka na Polanowie, w pow. gnieźnieńskim. Żmindzino, wś nad jez. Kociołowo, pow. dzisieński, w 3 okr. pol. , gm. Miory, o 42 w. od Dzisny, 8 dm. , 13 mk. 10 prawosł. , 3 katol. . Żmirkle, os. , pow. sejneński, gm. i par. Kopciowo, odl. od Sejn 26 w. , ma 2 dm. , 15 mk. Żmirkle, wś, pow. szawelski, gm. Gruździe, o 28 w. od Szawel. Żmucka Wola, w dokum. Wola Żmoczka, wś nieistniejąca obecnie pod tą nazwą, w okolicy wsi Żmudczy, w pow. kowelskim, prawdopodobnie dziszejsza Wólka Porska. Podług reg. pobor. pow. włodzimierskiego z 1577 r. należy do Mielnicy Aleksandra Siemaszka, podkomorzego włodzimierskiego, który wnosi z niej z 8 dym. półłank. , 3 ogr. po 2 gr. Jabłonowski, Wołyń, 68. Zmudcza, w dokum. Żmucz, Żmuha, wś, pow. kowelski, na płd. wschód od Mielnicy. czysko nosi nazwę Babia Krynica. Podług reg. pobor. pow. włodzimierskiego z 1577 r. wś Żmuha należy do Mielnicy Aleksandra Siemaszka, podkomorzego włodzimierskiego, który wnosi z tąd z 6 dym. półłank. , 2 ogr. po 4 gr. Jabłonowski, Wołyń, 68. Żmudź, 1. os. młyn. w dobrach Gidle, pow. noworadomski. Nie podana w nowszych spisach urzędowych. 2. Ż. , wś, fol. i dobra, pow. chełmski, gm. Żmudź, par. r. 1. Kumów, r. g. Żmudź, odl. 20 w. od Chełma, posiada cerkiew paraf. , szkołę początkową, sąd gm. okr, , urząd gm. , browar, piec wapienny, cegielnią, młyn wodny, pokłady wapienia. W r. 1827 było 75 dm. , 394 mk. Dobra Ż. , w r. 1869 oddzielone od dóbr Rostoka, składały się w r. 1879 z fol. Ż. , Podlasie, Rudno i attyn. Dryszczów i Podgórze, rozl. mr. 1501 fol. Ż. gr. or. i ogr. mr. 357, łąk mr. 16, lasu mr. 158, nieuż. mr. 24; bud. mur. 5, drew. 14; płodozm 5pol. ; fol. Podlasie gr. or. i ogr. mr. 491, lasu mr. 47, nieuż. mr. 38; bud. mur. 1, drew. 2; fol. Rudno gr. or. i ogr. mr. 322, łąk mr. 37, pastw. mr. 11; bud. mur. 2, drew. 4; las nieurządzony. W r. 1887 odzielono z dóbr 50 mr. Ż. gmina, należy do sądu gm. okr. IV, st. poczt. w Dryszczowie. Gmina ma 24, 687 mr. obszaru i 6516 mk. Śród zapisanych do ksiąg stałej ludności było w 1890 r. 4527 praw. , 1459 katol. , 1044 prot. i 33 żyd. W skład gm. wchodzą Annopol, Antonin, Bielin, Borysławiec, kol. Dryszczów, Haliczany, Janin, Kazimierówka, Klesztów, Koczów, Ksawerów, Leszczany, Lipinki, Mołodutyń, Maryampol, Podgórze, Pobołowice, Polesie, Rudno, Rostoka, Stanisławów, Syczów, Wolawce, Wólka Leszczańska, Wołkowiany, Wołosów, Żmudź. Br. Ch. Żmudź, Żmujdź, dawniej ks. Żmujdzkie, w dokumentach i ks. sądowych do końca XVI w. pisanych w języku ruskim Zamojtskaja zemla, u pisarzy łacińskich Samogitia, niegdyś prowincya Rzeczypospolitej, kraj połączony z Litwą na zasadzie samorządu i znacznej odrębności, obecnie część gub. kowieńskiej w granicach pow. szawelskiego, rossieńskiego i telszewskiego oraz zachodniej części pow. kowieńskiego do rz. Niewiaży, leźy pomiędzy 38 45 a 42 wsch. dług. i 55 a 56 27 płn. szerok. Oprócz powyższej przestrzeni do ks. Żmujdzkiego należał jeszcze mały klin ziemi pomiędzy Niemnem a granicą pruską, przestrzeń ta leży obecnie juz w granicach król. polskiego gub. suwalska, oraz wązki pas nad morzem Baltyckiem, pomiędzy ujściem rz. Aa a granicą pruską, obejmujący mto Połągę z jej obwodem, oderwany w r. 1819 od pow. telszewskiego i przyłączony do gub. kurlandzkiej, potem w 1827 r. na czas krótki powrócony, aż ostatecznie 1831 r. wcielony znów do pow. hazenpockiego gub. kurlandzkiej. Niektórzy, na zasadzie pewnych różnic języka litewskiego, którego dyalektem jest jęz. żmujdzki, inne zakreślają granice osiadłości plemieniowi żmujdzkiemu od granicy kurlandzkiej z miasteczka Wegiery przez Szawle ku Rosieniom i Tan rogom przeprowadzona linia, oddziela od wschodu Żmujdź od Litwy i cała połać ziemi od tej linii pomiędzy ą a Baltykiem, stanowić ma obszar ziemi żmujdzkiej. Pierwsze jednak ograniczenie Ż. zdaje się słuszniejszem, gdyż jest poparte dowodami historycz

Żmijewo

Żmin

Żmindzino

Żmirkle

Żmucka Wola

Żmudź