wisko, lecz za to wzmogły się podatki państwowe. Jest jeszcze wzmianka, że r. 1765 płacili źydzi źerkowscy 152 złp. pogłównego. Pod Ż. stała szubienica, z czego wnosić wolno, że jeżeli nie miasto, to dziedzice mieli prawo wymierzania kary śmierci. Na wzgórzach okolicznych, zwanych Łysemi Górami, miały zbierać czarownice. Przy schyłku zeszłego stulecia liczył Ź. 25 dym. i 701 mk. , w tem 111 żydów, 13 szewców, 12 krawców, 11 szynkarzy, po 10 piekarzy i garncarzy, 8 młynarzy, 6 gręplarzy, po 5 bednarzy i kołodziejów, po 3 rzeźników, stolarzy i kowalów, po 2 kuśnierzy i oberźystów, jeden wyrabiacz pargaminu, czapnik, ślusarz, balwierz, muzykant, handlarz bydła, handlarz skór i kupiec. W r. 1809 miał Ź. 700 dusz, 1811 r. 714 dusz w 113 dym. , 1837 r. 1367 dusz w 120 dym. , r. 1843 było 146 dym. , 1420 dusz, t. j. 914 katol. , 73 prot. , 433 żydów, w 1846 r. 1585 dusz, t. j. 1088 katol. , 134 prot. , 363 żyd. , 1867 r. 1819 dusz, w 1871 r. 160 dym. , 1912 dusz. Ż. wydał dwóch uczonych źydów współczesnych hebraistę dr. Fuersta i dziejopisa żydowskiego dr. Graetza. Początki kościoła paraf. p. w. św. Stanisława są nieznane. Podobno wzniósł go Andrzej Górka Roszkowski t 1555. W r. 1600 do 1610 stał już kościół murowany, opisany dokładnie w wizycie Kacpra Hapa, archidyakona szremskiego. W r. 1717 18, stanął na zwalisku starego nowy kościół, istniejący dotąd, kosztem Macieja Radomickiego, z cegły palonej. Współczesny tej budowli franciszkanin Adam Schwarz pomalował sklepienia al fresco, przedstawiając sceny z życia św. Stanisława. Wielki ołtarz ma obraz tegoż świętego. W ołtarzu jest tabernaculum z obrazami na blasze miedzianej. Drzwi kościoła mają misterne zamki starożytne. Po lewej stronie kościoła są wymalowane przez tegoż Schwarza wizerunki fundatorów, małżonków Radomickich, niby z loży swej słuchających nabożeństwa. Podobny obraz tegoż artysty, przedstawia postacie Lutra i Melanchtona, przypatrujące się szyderczo niby z za kraty ołtarzowi. W kaplicy N. M. P. znajdują się dwa nagrobki w kształcie ołtarzy, poświęcone pamięci braci Roszkowskich, zmarłych r. 1613 i 1615. Zwłoki ich złożone w podwójnych trumnach dębowych i cynkowych, zewnątrz pozłacanych i herbami ozdobionych, stały tuż obok nagrobków. W nowszych czasach kś. Michniewicz wyjął z trumien pozostałe szczątki, pochował na cmentarzu, a trumny cynowe umieścił w sklepie kościelnym. Ztamtąd pogięte i z ozdób ogołocone sprzedano w r. 1850 za 242 złp. , które użyto na wewnętrzne ozdobienie kościoła. Na ścianach kościoła wiszą na srebrnych blachach liczne wizerunki osób z rodzin dziedziców Ż. , a w sklepach stoją sarkofagi. Drugi kościół, p. w. św. Mikołaja, drewniany, stoi w mieście. Niegdyś tworzył osobną parafią. Istniał już w r. 1510. Kościół ten był przez pewien czas w re ku różnowierców, którym go oddał Jan Górka Roszkowski 1613. Ministrem przy tym ko ściele był Stanisław Grodziecki. Po pożarze z r. 1768 stanął r. 1773 nowy kościół z drzewa, w kształcie krzyża, staraniem Łukasza Jezier skiego, wikaryusza miejscowego. Kaplica św. Krzyża stoi o 300 kroków za kościołem parafial nym, na wzgórzu, w środku cmentarza. Wysta wiona ze składek r. 1708. Powodem do jej wzniesienia miało być cudowne ukazanie się ognistego krzyża r. 1708 w czasie powietrza mo rowego. Szkoła przy kościele istniała w r. 1610 i 1683. Szpital stoi pod górą kościelną. Hie ronim Radomicki 1652 przeznaczył fundusz na utrzymanie 15 ubogich. Nowy szpital stanął około r. 1700 staraniem proboszcza i dziedzica. Rząd pruski wziąwszy ten szpital pod opiekę, chciał go zamienić na zakład bezwyznaniowy, lecz skutkiem zabiegów zarządu kościoła pole cono w r. 1859 szpital oddać kościołowi para fialnemu. Majątek szpitalny składa się z 33 mr. roli, łąki, 1000 tal. kapitału, wieczystej dzier żawy z wiatraka, 48 wierteli żyta, 34 wierteli owsa, składanych z Bieżdżadowa. Ż. par. , dek. nowomiejski Nowe Miasto nad Wartą, 3468 dusz. Kronikę kościoła w Ż. od r. 1600 skreślił kś. Maksymilian Łukaszewicz Pam. Relig. mo ralny r. 1856, zesz. 3. W. Ł. Żerkowice 1. w dok. z r. 1220 Zyrkowycze, u Długosza Zirkowicze, w reg. pob. z XVI w. Zentkowice, w spisie z r. 1827 Żerkowice, w innych późniejszych mylnie Rzędkowice i Żętkowice, wś i fol, pow. olkuski, gm. Kroczyce, par. Skarzyce, odl. 26 w. na płn. od Olkusza, o 5 w. na wsch. płn. od Kromołowa, ma 30 os. , 699 mr. Wchodziła w skład dóbr Lgota Murowana. W r. 1827 było 29 dm. , 128 mk. Wieś ta zarówno w spisach z XVI w. jak i nowszych często bywa mieszana ze wsią Rzędkowice, leżącą w pobliżu Włodowic, około 2 mil na płd. wsch. od Żerkowic. W dok. z r. 1220 wymienione w liczbie wsi książęcych, dających dziesięciny klasztorowi we Mstowie Kod. małop. , 11, 27. W połowie wś Ż. , w par. Kromołów, własność klasztoru mstowskiego, miała 9 łan. km. , z których dawano czynszu po 1 fertonie, 2 koguty i 20 jaj; na osep dawano po 6 korcy owsa. Z każdego łanu odrabiano 3 dni w roku, a wszystkie role dawały dziesięcinę klasztorowi. Dziesięcina ta nadana była klasztorowi przez Iwona, biskupa krakow. Długosz, L. B. ,, 210, III, 151, 157. Według reg. pob. pow. lelowskiego z r. 1581 wś Zentkowice w par. Kromołów, miała 61 2 łan. , 4 zagr. bez roli, 2 zagr. z rolą, 2 kom. bez bydła Paw. , Małop. , 73. 2. Ż. , wś, pow. miechowski, gm. Iwanowice, par. Więcławice, odl, 26 w. od Miechowa. W 1827 r. było 18 dm. , 109 mk. W po

Żerków

Żerkowice 1