Wskutek rozszerzenia się reformacji, protestanci otrzymują w zamian za kościół parafialny kościół franciszkański, gdyż zakonnicy opuścili wtedy swój klasztor. Ludność i zamożność miasta wzrosła tak, że w r. 1564 zaprowadzono wodociągi. Zaraza w r. 1570 zabrała 1570 ofiar. W r. 1601 nabywa miasto dobra kameralne. Handel suknem, żelazem i lnem rozwija pomyślnie. Wojna 30 letnia przyniesie miastu wydatków i strat 418885 fl. Na 535 domów 421 ulegnie zniszczeniu. Wallensteina wojsko zajmuje miasto r. 1524, on sam otrzymuje od cesarza księstwo żegańskie r. 1627 i rządzi nim do 1634 tak uciążliwie dla podwładnych, że ludność biednieje lub emigruje. R. 1648 nabywa Ż. ks. Lobkowitz. Prześladowanie ewangielików występuje r. 1668. Wielkie pożary 1677, 1688 i zaraza 1696 niszczą miasto; pożar r. 1730 zostawia tylko 28 domów. Szwedzi z armii Karola XII przechodzą tędy r. 1707. Wojna siedmioletnia przyniosła miastu 3943 tal. długu. Piotr, ks. kurlandzki, kupuje Ż. w r. 1786. W latach 1792 do 1794 odbudowywa się z muru 353 domów. Przechody Francuzów 1806 1813 kosztowały 65000 tal. Kościół par. katolicki założony został r. 1183 i uposażony przez miasto. W r. 1284 oddany został kanonikom reguły św. Augustyna, których klasztor założony r. 1217 w Naumburgu nad Bobrawą przez Henryka Brodatego, został przeniesiony do Ż. przez ks. Przemysława. Zarządzali oni parafią do zniesienia klasztoru r. 1810. Klasztor posiadał swą własną kaplicę św. Anny, dotąd istniejącą i szpital św. Anny. W dok. z r. 1330 występuje Guncelinus abbas saganensis. Miasto prowadziło długie spory i procesy z klasztorem o prawe do kościoła, dopiero układ zawarty r. 1333 przyznał mieszczanom prawo do zewnętrznych murów i wieży z dzwonami. Do klasztoru należał również kościół parafialny przy szpitalu św. Ducha, poświęcony r. 1303 przez, biskupa Semigalii. Drugi klasztor franciszkanów, z kościołem św. Piotra i Pawła, powstał około r. 1300 data wzniesienia kościoła. Opuszczony przez zakonników r. 1539, oddany został protestantom r. 1551 a następnie jezuitom, którzy przybyli do Ż. r. 1629. Dwaj panowie szlązcy v. Sprinzenstein i v. ofiarami i zapisami pomogli jezuitom do wzniesienia kolegium w r. 1666 i utworzenia seminaryum na 74 wychowańców. Po zniszczeniu przez pożar r. 1688, odbudowano w latach 1689 1697 na nowo kolegium, szkołę, seminaryum i kościół. Po kasacyi jezuitów r. 1773 zamieniono fundusz seminaryjny na stypendyalny. Kościół ewangielicki św. Trójcy wzniesiony został dopiero r. 1709 kosztem 50000 tal. Ozdobą miasta jest wspaniały zamek książęcy, z przepysznym parkiem, bażantarnią, winnicami. Dzieje Ż. opowiada Esajas Tybing w dziełku Paradisus Silesiae inferioris rękopis w bibliot. uniw. wrocław. i Stenzel Chronologisches Verzeichniss der denkwuerdigen Begebenheiten der Stadt. Żegański powiat obejmuje obszar księstwa żegańskiego, ma 19 mil kwadr. , zajmuje piaszczystą równinę, nizko położoną, pokryta przeważnie lasami i zaroślami. Liczne stawy i zbiorniki wody sprzyjają hodowli ryb. Z płodów mineralnych znajduje się węgiel brunatny i że lazo. Przemysł fabryczny, dość rozwinięty, pole ga na wyrobie sukna, płótna, papieru, tektury, szkła, porcelany, żelaza. Liczne przędzalnie wełny i lnu, warsztaty tkackie i blicharnie. Po wiat obejmuje w ogóle 111, 073 ha, w tem 38441 ha roli, 7550 łąk i 57411 lasu. Do trzech miast Żegań, ha 1259 roli 83 łąk, 2543 lasu, do 120 gmin wiejskich 57875 ha 26907 roli, 5049 łąk, 20929 lasu, do 81 obszarów większej własno ści 48913 ha 10275 roli, 2418 łąk, 33939 la su. W gminach miejskich jest 14174 mk. 10998 ew. 2917 kat. , 81. wyzn. 178 żyd. , gminy wiejskie mają 38886 mk. 32899 ew. , 5818 kat. , 148 własność 3476 mk. 3118 ew. , 456 kat. , 1 wyzn. , 1 żyd. . Ogółem było w powiecie w 1871 r. 54814 a 1884 r. 56536 mk. Br. Ch. Żegary 1. wś nad jez. Dafrajcis, pow. sejneński, gm. i par. Berżniki, odl. od Sejn 7 w. , ma 33 dra. , 284 mk. , 34 os. , 752 mr. Wchodziła w sklad dóbr Krasnogruda. W 1827 r. było 17 dra. , 195 mk. 2. Z. , pow. sejneński, ob. Posejny, 3. Z, wś, pow. sejneński, gm. i par. Sereje, odl. od Sejn 44 w. , ma 41 dm. , 381 mk. W 1827 r. było 34 dm. , 312 mk. 4. Z. , wś, pow. kalwaryjski, gm. i par. Udrya, odl. od Kalwaryi 49 w. , ma 27 dm. , 271 mk. W 1827 r. było 18 dm. , 137 mk. Żegary 1. wś włośc. nad jez. Styrnie, pow. święciański, w 2 okr. pol. , o 48 w. od Święcian, 2 dm. , 18 mk. katol. 2. Ż. , wś włośc. i ferma skarbowa, pow. trocki, w 3 okr. pol. , gm. Butrymańce o 10 w, , okr. wiejski Krużuńce, o 77 w. od Trok, 28 dm. , 202 mk. 1 prawosł. , 193 katol, 8 żydów; w 1865 r. 69 dusz rewiz. Na gruntach fermy w czasie uwłaszczenia włościan osadzono wś Nowosiele. Żegaryno 1. wś włośc. nad rzką Żyżmorką, pow. trocki, w 1 okr. pol. , gm. i dobra skarbowe Międzyrzecz, okr. wiejski Rudniki, o 13 w. od gminy a 21 w. od Trok, 2 dm. , 12 mk. katol. podług spisu z 1895 r. 17 dusz rewiz. . Założona po uwłaszczeniu włościan. 2. Ż. , zaśc. , tamże, o 24 w. od Trok, 1 dm. , 5 mk. katol. 3. Ż, zaśc. , tamże, o 28 w. od Trok, 1 dm, , 7 mk. katol. Zegaryszki 1. al. Zagaryszki wś i fol. , pow. suwalski, gm. Andrzejewo, par. Puńsk, odl. od Suwałk 29 w. Wś ma 14 dm. , 127 mk. , 325 mr. ; fol. 2 dm. , 13 mk. Wchodził w skład dóbr Krasno. W r. 1827 było 4 dm. , 59 mk. Por. Zagaryszki 2. Ż, wś, pow. maryampolsM, gm. Aleksota, par. Godlewo, odl. od Maryampola 51 w. , ma 20 dm. , 178 mk. Wchodziła w skład dóbr Freda Dolna Żegatów, mylnie, ob. Żegotów. Żegatówka, wś nad rz. Śniwodą, pow. lityński. Żegena, struga, uchodzi do Niewiaży pod Poniewieżem. Żegiestów, wś, zakład kąpielowy i st. dr. żel. na linii TarnówOrłów Orlo na Węgrzech, na praw. brzegu Popradu, pow. nowosądecki, par. rz. kat. w Muszynie, grkat. w Miliku. Wś leży w stronie płn. zach. od zakładu kąpielowego o 2 klm. , nad pot. Żegiestowskim, dopł. Popradu, posiada szkołę 1klas. , 806 mk. , przeważnie gr. kat. obrządku, należących do par. w Miliku. Przy wsi st. dr. żel. , odl. 124 Mm. od Tarnowa. Wś wchodziła pierwotnie w skład dóbr Muszyna. Zakład kąpielowy przy zdrojach mineralnych mieści się o 2 klm. ku płd. , w wązkim wąwozie górskim, spływającym ku Popradowi. Na dole tuż nad rzeką mieści się stacya dr. żel. Żegiestów Zdrój, od której prowadzi pod górę droga do zakładu, ukrytego w wąwozie lesistym. Zakład cały składa się z domu zdrojowego dwupiętrowego, zbudowanego nad głównym źródłem, tryskającym z pod góry. Czerszla, na wznies. 480 mt. npm. , z domu piętrowego mieszczącego kąpiele mineralne z wannami parą ogrzewanemi, sześciu domów mieszkalnych mieszczących wraz z domem zdrojowym do 300 pokojów. Przy zakładzie znajduje się mała drewniana kapliczka, w której odprawiają nabożeństwo księża bawiący tu na kuracyi w czasie lata, stały nrząd poczt. i telegr. , apteka, czytelnia zakładowa, dwie restauracye i trzecia dla izraelitów, karczma i kilka sklepików. Nad Popradem, w pobliżu stacyi kolejowej, stoją łazienki do kąpieli letnich. Wzniesienie doliny Popradu pod zakładem wynosi 404 mt. , górny koniec zakładu sięga 486 mt. a wyniosłości okalające dolinę zakładu dochodzą 760 mt. npm. Główny zdrój mineralny dostarcza na dobę 25000 litrów szczawy żelazistej, przewyższającej zarówno obfitością kwasu węglowego jak i bogactwem składników mineralnych żelaza zdroje Krynicy. Zawierając za to znacznie mniej dwuwęglanu wapna, woda ta przy obfitości gazu łatwiej się trawi i smak ma przyjemniejszy. Temperatura wody wynosi 9, 2 Cels. Otoczona ze wsząd górami, porosłemi świerkami i buczyną, otwiera się dolina ku płd. wsch. , z widokiem na leżące na przeciwnym brzegu Popradu węgierskim obszary należące do wsi Sulin, posiadającej także zdrój wody szczawiowej. W r. 1848 Ignacy Medwecki, mieszkaniec Muszyny, szukając pokładów rudy żelaznej dla hut w Żulinie Żebukszta Żegary Żegaryno Żegatów Żegatówka Żegena Żegiestów