Żebukszta. l. jezioro, pow. wileński, w dobrach Orniany. 2. Z. , uroczysko, tamże. Żebulicha, folw. , pow. newelski, własność Wołyńców, 50 dzies. Żeburtany al. Żyburtany, folw. , pow. wileń ski, w 5 okr. pol. , o 18 w. od Wilna, 1 dm, , 17 mk katol. , 129 dzies. ; własność Sosnowskich. Żecholewo, 1575 Czechlin, niem. Zechlin i Sechlin, wś i dobra, w Pomeranii, pow. słupski, par. ew. Główczyce, par. kat. Słupsk. R. 1363 nadaje komtur gdański Ludeke v. Essen Stani sławowi, Piotrowi, Wojciechowi i Jakubowi i ich prawowitym spadkobiercom dobra Żechole wo Sechlin na prawie pol. w dzień św. Łucyi, 11 grud. ob. Gesch, der Lande Lauenburg und Buetow v. Cramer, Żechowicze, wś na prawym brzegu Prypeci, pow. mozyrski. Naprzeciw wsi jezioro Michałówka, będące właściwie zatoką Prypeci. Żeczkalnie, wś, pow. władysławowski, gm. Gryszkabuda, par. Pilwiszki, odl. od Władysławowa 21 w. , ma 11 dm. , 103 mk. Wchodziła w skład dóbr rząd. Leśnictwo. W r. 1827 było 9 dm. , 99 mk. , par. Gryszkobudzie. Żedejkany 1. dobra, pow. poniewieski, w 3 okr. pol. , gm. Pompiany, o 31 w. od Poniewieża, własność dawniej Piotra Lwowa, 546 dzies. W 1859 r. 7 mk. , gorzelnia i młyn. 2. Ż, wś, tamże, o 52 w. od Poniewieza. Żednia, st. dr. żel. poleskich, na przestrzeni BaranowiczeBiałystok, w pow. białostockim, pierwsza od Białegostoku o 20 w. i miedzy Waliłami o 11 w. , odl. o 177 w. od Baranowicz. Żedowejnie, os. karcz. , pow. wileński, w 3 okr. pol. , o 50 od Wilna, 1 dm. , 10 mk. żydów. Żedyki, Żedziki, chutor, pow. prużański, w 3 okr. pol. , gm. murawiewska, o 44 w. od Prużany, należy do dóbr Sieliszcze, Wisłockich. Żegadły Rembiszewo, ob. Rembiszewo Studzianki. Żegalszczyzna, pow. słucki, ob. Żygałki. Żegań, niem. Sagan, w dok. veius, miasto powiatowe na Szląsku pruskim, w reg. lignickiej, na praw. brzegu Bobrawy lew. dopł. Odry, na wzn. 381 st. par. npm. , o 11 mil na płn. zach. od Lignicy, 60 klm. od Głogowy i 105 klm. od Leszna wielkopolskiego. Posiada stacyą dr. żel. głogowskiej, odl. 139 klm. od Wrocławia, zamek z okazałym parkiem, rezydencyą rodziny książąt na Żeganiu Sagan, kościół par. M. Boskiej Łaskawej, dawniej klasztorny, kaplicę św. Anny, kościół szkolny pojezuicki, kościół św. Ducha dawniej szpitalny, dwie kaplice cmentarne, kościół par. ewang. od r. 1709, gimnazyum katolickie, dawniej kolegium jezuickie od r. 1628, szkołę miejska katolicką, szkołę miejska ewang. od r. 1709, szkołę ewang. dla dziewcząt od r. 1823, szkołę rzemieślnicza i kilka drobnych zakładów, seminaryum nauczycielskie ewang. , zakład poprawczy dla kobiet od r. 1838 w dawnem seminaryum jezuickiem, fabrykę sukna, papiernią. Do miasta należy 2373 ha 465 roli, 48 łąk i 1600 lasu. W r. 1885 było 807 dm. , 3049 gospodarstw, 12010 mk. 5509 męż. , 6501 kob. ; co do wyznania 9132 ewang. , 2634 katol. , 80 innych wyzn. , 64 żyd. Obszar dworski Sagan obejmował 311 ha 1 roli, 249 lasu, 11 dm. , 103 mk. 45 katol. W r. 1840 było 581 dm. , 6 kościołów, 6 szkolnych budowli, 4 szpitale, 34 budowli publicznych, 14 fabryk i młynów, 6603 mk. 4977 ew, , 1558 kat. , 68 żyd. . Miasto miało wtedy jeszcze mury obwodowe z trzema bramami Żarską, Eckerską i Szpitalną, prowadzącymi do trzech przedmieść, trzy mosty na Bobrawie i cztery na jej dopływie Tschirne, Czerna. Knie w swym Słowniku geogr. Szląska przytacza, niewiadomo zkąd wzięte, podanie, iż założycielką Ż. była Saganna, córka legendowej Wandy. Pierwotna osada i gród istniały tam gdzie dziś znajdują się wsi Alt Kirch i tadt. Kościoł w pierwszej z nich miał powstać z pogańskiej świątyni. Zniszczona przez pożar w r. 1140 osada została przeniesiona r. 1170 przez księcia Bolesława Kędzierzawego na dzisiejsze miejsce w dolinie Bobrawy. W r. 1178 istnieje tu gród. W r. 1310 saganenses zawierają związek z mieszczanami Głogowy i Freistadtu dla wspólnego ścigania rozbójników. Na akcie podpisali się Jakub, sędzia dziedziczny, Jan magister civium i dwaj rajcy. Są to przeważnie niemcy sądząc z imion i nazwisk. W akcie działu książąt szląskich w Głogowie 1312 r. występuje Ż. jako miejsce obronne. W r. 1319 książęta szląscy Henryk i Prymke swój obszar na praw. brzegu Zgniłej Obry, od jej ujścia do Odry i obszar lew, brzegu Obry do Międzyrzecza, ustępują margrabiom brandeburskim i otrzymnją za to Żegań, Krosno i Międzyrzecz. Akt spisano po niemiecku Kod. Wielk. , Nr 1012. R. 1326 nadaje miastu 50 włók Henryk, ks. głogowski. W r. 1329 tenże Henryk, dux Slesie et Glogovie, uznaje się hołdownikiem Jana, króla czeskiego, z posiadłości i grodów, w liczbie których jest Zagano. W latach 1360 i 1369 niszczą osadę pożary a r. 1359 zaraza. W r. 1397 zostaje centrem odrębnego księstwa. R. 1429 Husyci odstępują, od miasta za okupem 600 fl. , spaliwszy tylko klasztor augustyanów. Czesi zdobywają Ż. w r. 1461, ponieważ tameczny książę Baltazar nie chce uznać władzy króla Jerzego. Baltazar odbiera Ż. w r. 1467 a brat jego Jan w r. 1472, zdobywszy ponownie, niszczy ogniem całe miasto. W r. 1488 kupują Ż. z księstwem Ernest i Albert książęta sascy a r. 1549 Maurycy, kurfirst saski, sprzedaje królowi czeskiemu Ferdynandowi.

Żebrówka

Żebukszta

Żebulicha

Żeburtany

Żecholewo

Żechowicze

Żeczkalnie

Żedejkany

Żednia

Żedowejnie

Żedyki

Żegadły Rembiszewo

Żegalszczyzna

Żegań