Żary Wyżnie sl. Wdzary, szczyt górski 821 mt, nad pot. Rostoką, lew. dopł. Popradu, w pow. nowosądeckim, w pobliżu Rytra. Żaryń, os. karcz. , pow. kolski, gm. i par. Lubotyń. Należy do dóbr Bogusławice. W 1827 r. miała 3 dm. , 33 mk. Żaryń, wś nad rz. Prożodą, pow. rosławski gub. smoleńskiej, gm. Źaryń, o 21 w. od Rosławla, 75 dm, , 484 mk. , zarząd gminy, cerkiew, jarmark, młyn wodny. Była tu st. poczt. na trakcie z Rosławla do Brańska. Żarynowo, os. , pow. sejneński, gm. Kudrany, par. , odl. od Sejn 43 w. , ma 1 dm. , 2 mk. Żarysa, wś, pow. nowoaleksandrowski, w 4 okr. pol. , gm. Antuzowo. Włośc. Koprowscy mają tu 86 dzies. 29 lasu, 5 nieuż. . Żasinie, wś, pow. władysławowski, gm. i par. Gryszkabuda, odl. od Władysławowa 16, w. , ma 3 dm. , 42 mk. Wchodziła w skład dóbr rząd. Leśnictwo. W 1827 r. było 3 dm. , 28 mk. Żaskowska droga, uroczysko na gruntach wsi Radowicze, w pow. włodzimierskim. Żastkowo al. Żektkowo, wś nad rzką Minuszką, pow. mgliński gub. czernihowskiej, gm. Niwne, 87 dm. , 525 mk. , gorzelnia, olejarnia. Żaszków, Zaszków, mstko na prawym brzegu rz. Torczy, pow. taraszczański, w 2 okr. pol. , gm. Żaszków, o 45 w. na płd. zach. od Taraszszy, w okolicy żyznej i bogatej, ma 226 dm. , 1683 mk. Podług Pochilewicza w 1863 r. było 1533 mk. prawosł. , 52 katol. i 556 żydów, podług zaś spisu urzędowego z 1885 r. 5917 mk. Jest tu cerkiew paraf. , dwa domy modlitwy żydowskie, szkoła, 26 sklepów, st. poczt. i telegr. , gorzelnia, browar, cegielnia cukrownia o 3 w. od mstka, założona w 1860 r. Targi odbywają sie co czwartek, głównie na konie i bydło. Cerkiew tutejsza, p. w. Pokrowy N. M. P. , z muru wzniesiona została w 1833 r. przez dziedzica Ż. Tarnowieckiego, na miejsce spalonej drewnianej, fundowanej w 1729 r. przez ówczesnego dziedzica Drozdowskiego. Podług wizyty dziekana tetyjowskiego z 1741 r. było w parafii 20 chat w Ż, 7 w Litwinówce i 15 we wsi Sorokotiaha. W pobliżu Ż. znajduje się do 300 dzies. lasu dębowego. Po lewej stronie rzki leży wś Horodyszcze, ze szczątkami dawnych wałów. Niegdyś to horodyszeze było główną osadą, a Ż. jego przedmieściem. Horodyszcze to podług podania, przywiązanego zresztą i do wielu innych jeszcze miejscowości, było niegdyś miastem greckiem, w którem istniało aż 12 cerkwi. Mieszkańcy ślad jednej z onych 12 podaniowych cerkwi pokazują dziś jeszcze w miejscu, gdzie wykopywano przypadkowo odłamy krzyży i kadzielnic. W pozostałym fortecznym wale widne są wrota wjezdne, jedne z zachodu, drugie ze wschodu. Na polach żaszkowskich ukazują część placu, na któ rem miało miejsce starcie w 1651 r. między Kozakami a wojskami kor. ; plac ten słynie pod nazwą Drozypola. Osada Ż. jest stosunkowo dość dawną. W r. 1645 jeszcze istniała na Ukrainie bracł. znana z akt rodzina szlachecka Żaszkowskich; może Ż. winien jej swoją nazwę lub założenie. Ż. należał do obszernych majętności tetyjowskieh ks. Ostrogskieh ob. Tetyjów, od tych przeszedł do ks. Sanguszków, Leduchowskich, Zakrzewskich. Ostrogscy dla wzmocnienia środków obrony w swoich dobrach wznieśli tu zameczek, który wrazie napadu Tatarów służył za przytułek okolicznym wieśniakom i ich dobytkom. Ale losy nieoszczędziły Ż. , był po kilkakroć przez Tatarów spustoszony. W r. 1664, za dzierżawy Świrskiego, liczyła ta osada tylko 31 dymów, z których podatku podymnego i młynowego płacono 46 zł. 15 gr. Arch. J. Z. R. , cz. VII, t. 2, str. 542. W zamieszkach następnych lat Ż. znów zaświecił pustką; ludność jego bowiem z obawy przed Turkami wyniosła za Dniepr. Zaludnił dopiero na nowo te osadę około 1740 r. Franciszek Antoni Leduchowski, rotmistrz pancernej chorągwi, ożeniony z Denhofówną, której całą Tetyjowszczyznę zapisała jej krewna ks Sanguszkowa. Po śmierci Fr. Aut. Leduchowskiego władał Ż. Zakrzewski, którego córka wyszła za hr, Leduchowskiego, ojca kardynała. Od Zakrzewskiego Ż. i Wysokie drogą kupna przeszły w ręce Jana Tarnowieckiego, wicebrygadiera wojsk kor. W protokóle czynności archidyakonatu kijow. z 1803 r. czytamy, że w tymże roku udzielono indult na kaplicę w Ż. na żądanie dziedziczki Antonelli Tarnowieckiej. Jan Tarnowiecki miał syna także Jana, który zamieszkał w Wysokiem; po zejściu zaś jego bezpotomnem w 1852 r. Ż. został rozdzielony pomiędzy siostrami zmarłego Salomeą Bonawenturową Rakowską i Pelagią Czarkowską, Obecnie połowa Ż. należy do sukcesorów Dyonizego Rakowskiego, a druga do izraelity Tulczyńskiego. Gmina składa się z 11 okręgów starostw wiejskieh, obejmuje 26 miejscowości, mających 351. 0 dm. , 16135 mk. , 19480 dzies. ziemi 9720 włościańskiej, 7618 dworskiej, 305 cerkiewnej i 1837 należącej do apanaży. Edward Rulikowski, Żaszkowskie Horodyszcze, wś, pow. taraszczański, ob. Horodysze 6. Żatieroza, wś i dobra, mylnie, ob. Zacierzewie. Żatierozka, tak nazwany mylnie na nowszych mapach lewy dopływ Niemna Zacierzówka al. Zasiareuka, w pow. mińskim. Żatoki, wś, pow. rossieński, gm. Skawdwile, o 28 w. od Rossień. Żaułki, pow. słucki, ob. Zaułki. Żauniaki, Żołniaki, uroczysko leśne, pow, ihumeński, w gm. Szack, na obszarze dóbr Mi chałów, Hruszwickich. A. Jel. Żary Żary Wyżnie Żaryń Żarynowo Żarysa