okr. w Żninie, urz. st. cyw. w miejscu, pocztę i st. kol. żel. w Wapnie, na linii GnieznoNakło, szkoły i par. kat. w Dziewierzewie, par. ewang. i sąd w Kcyni. Obszaru 829 ha, 12 dym. , 190 dusz 25 ew. . Leży na płd. Kcyni i Dziewierzewa, przy trakcie do Żernik. Krzyżują sie rówka, tudzież z Chraplewa do Srebrnej Góry. Wody z łąk na płd. i płn. zach. ściekają do sta wów dworskich, a na płd. wsch. do rzeczki, uchodzącej za Brzyskorzystewką do Gąsawki, która tu wpada do jeziora Dobrylewskiego. Do podatku dochód czysty oszacowano na 7581 mrk. Osada t. n. w okolicy Bledzewa i Międzyrzecza wielkop. , znikła, lub zatraciła swą nazwę; mieszaną niekiedy bywa z Ż. , za które brane bywa też Szarzino, gdzie r. 1391 wyprocesowała na rokach pyzdrskich na Janie Sągniewiczu, Rutka z Węglewa, wsi leżącej pod Koninem. Po r. 1871 dopiero pojawiła się niemiecka nazwa Sartschin. Ten Ż. występuje dopiero r. 1399 na poroczkach gnieźn. gdzie toczyła się sprawa między Janem Łąckim a Trojanem z Żarczyna. Zasiadający żupani zawyrokowali, że woźny ma obejrzeć miejsce, gdzie Trojan zajął bydło Janowi, Dziesięcinę snopową z Ż. pobierał pleban w Dziewierzewie. Z ról dziedzicznych zwoził ją sobie sam a z ła nów osiadłych zwozili ją kmiecie, którzy prócz tego płacili mu po 11 2 wrazie gdyby mu nie wozili dziesiątych snopów, po 3 gr. z łanu. Pleban dziewierzewski Dobrogost sądził się w r. 1437 przed konsystorzem gnieźnieńskim o dziesięcinę z Ż. , którą sprzedał r. 1486 Jan Orzelski, jeden z następców jego. W r. 1461 i 1476 układali się w grodzie kcyńskim dziedzice Z. , Turzyna, Smogulca i Chle wisk, Nową Wsią także zwanych. W r. 1577 miał tu Brodziński 9 śl. os. , 3 zagr. , a Żarczyński 2 śl. os. i 2 zagrodn. W r. 1620 było na ca lem dziedzictwie 2 zagrodn. i 11 śl. os. , które zbiegiem czasu znikły. Ż. był gniazdem Żarczyńskich Nałęczów, którzy wedle Paprockiego przenieśli się z Pałuk na Ruś Czerwoną, do zie mi lwowskiej. Przy schyłku zeszłego wieku wchodził Ż. w skład majętności nadborowskiej, dziedzicznej Michała, potem Józefa Guttrych. Obecnie w ręku Niemców. Na obszarze Ż. wy kopano dwie stępy granitowe. W. Ł. Żardeckie, wś, pow. borysowski, w 2 okr. pol. łohojskim, gm. Pleszczenice, o 63 w. od Bo rysowa. A. Jel. Żardele, wś nad rzką Miluppą praw. dopł. Szeszupy, pow. władysławowski, gm. i par. Gryszkabuda, odl. od Władysławowa 16 w. , ma 24 dm. , 297 mk. W 1827 r. było 16 dm. , 160 mk. Żardele 1. dwór, pow. szawelski, gm. Kruki, o 55 w. od Szawel. 2. Z. , wś, pow. szawelski, gm. Popielany, o 50 w. od Szawel. 3. Ż. , wś, pow. święciański, w 3 okr. pol, par. Komaje, o 21 w. od Święcian, 6 dra. , 38 mk. 15 katol. , 19 mahomet. , 4 żydów. 4. Ż. , zaśc. szl. , pow. trocki, w 1 okr. pol. , 20 w. od Trok, 1 dm. , 4 mk, katol. 5. Z. , uroczysko na gruntach wsi Orniany, w pow. wileńskim. Żardeliszki 1. dwa dwory, pow. nowoaleksandrowski, w 5 okr. pol. , o 73 i 82 w. od Nowoaleksandrowska. 2. Ż. , zaśc. włośc. , pow. święciański, w 3 okr. pol. , o 30 w. od Święcian, 3 dm. , 27 mk. katol. Żardki, ob. Żartki. Żardwiecie, pow. władysławowski, gm. Zyple, par. Łuksze, odl. od Władysławowa 35 w. , 3 dm. , 27 mk. W 1827 r. 4 dm. , 42 mk. Żardynie, dwór, pow. poniewieski, w 4 okr. pol. , o 68 w. od Poniewieża. Żardyszki, wś, pow. kowieński, w 2 okr. pol. , o 46 w. od Kowna. Żarek, góra 527 mt. , pod Lanckoroną, w pow. wadowickim, na której mieści się kościół i klasztor Kalwaryi Zebrzydowskiej. Ob. Kalwarya Zaretki, ob. Żarskie. Żargieliszki, zaśc. , pow. poniewieski, w 4 okr. pol. , o 60 w. od Poniewieża. Zargiszki, dwór, pow. rossieński, w 4 okr. pol. , gm. Sartyniki, własność Korolenków, 194 dzies. 18 lasu, 5 nieuż. . Żarka al. Żerka, przypuszczalnie dawna Deminawka, rzeczka, w pow. skwirskim, bierze początek we wsi Dy winie i w Didowszczyźnie uchodzi do Irpeni od lewego brzegu. Długa do 12 w. Żarki 1. os. leś. , pow. radzymiński, gm. Tłuściec, ma 1 dm. , 4 mk. , 3 mr. 2. Ż. al. Borowiecko, wś i os. młyn nad rz. Widawką, pow. noworadomski. gm. i par. Dobryszyce. Wś ma 13 dm. , 150 mk. , 152 mr. ; os. młyń. 1 dm. , 7 mk. , 15 mr. 3. Ż. , fol. dóbr Laski, w pow. olkuskim, gm. Minoga. 4. Ż. , u Długosza, osada miejska i dobra, dawniej miasteczko nad rzką Leśniowką, mającą początek tuż pod Żarkami w Leśniowie, pow. będziński, gm. i par. Żarki, odl. 45 w. na płn. wschód od Będzina, na wschód od linii drogi źel. warsz. wied. , o 7 w. od st. Myszków. Połączone trzema drogami bitemi z sąsiedniemi miasteczkami. Posiada kościół par. murowany, p. w. św. Szymona Judy, kościołek św. Barbary, dom przytułku dla starców z dochodem 60 rs. rocznie, synagogę, szkołę początkową, sąd gm. , urz. gm. z kasą pożyczkową, urz. poczt. , kancelaryą rejenta, aptekę, fabrykę wyrobów bawełnianych, młyn parowy, ogród spacerowy, 364 dm. 101 mur. , 3673 mk. 1877 męż. , 1795 kob. i 891 mr. zielni należącej do mieszczan, prócz tego 1291 mr. na prawie wieczystoczynszowem. Inne obliczenie podaje obszar cały na 3751 mr. 1921 roli, 1530 łąk i 300 past. i nieuż. . Gleba piaszczy

Żanków

Żardeckie

Żardele

Żardeliszki

Żardki

Żardwiecie

Żardynie

Żardyszki

Żarek

Zaretki

Żargieliszki

Zargiszki

Żarka

Żarki