przechodzi na własność ks. Jeremiego Wiśniowieckiego, który posiadał tu zamek obronny, słuźący za punkt zborny podatków ściąganych z rozległych dóbr zadnieprskich ks. Jeremiego. Za jego czasów w Z. było 273 gospodarzy i 13 kół młyńskich Stecki, Wołyń, , 230. Miasto zajęte podczas powstania Bohdana Chmielnickiego przez Kozaków, weszło następnie w skład pułku czerkaskiego. W 1654 r. przyłączone do Rossyi. W 1666 r. kozacy pułku perejasławskiego, powstali pod wodzą hetmana Doroszenki, odparli z pod Zołotonoszy wojewodę kn. Szczerbatowa. W 1680 r. miasto zniszczone zostało przez pożar; w 1781 r. przeznaczone na mto powiat. namiestnictwa kijowskiego. Zołotonoski powiat, w płd. zach. części gubernii, nad rz. Dnieprem, obejmuje 80 mil al. 3869 w. kw. podług zaś Schweizera 85, 7 mil al. 4145, 6 w. kw. , Powierzchnia równa, stepowa, nachylająca się ku południowi i poprzerzynana głębokiemi korytami rzek. Brzeg Dniepru jest nieco wyniosły. Gleba przeważnie czarnoziemna, nadzwyczaj urodzajna. Warstwa czarnoziemu jest od 3 4 do 2 arsz. gruba. W niektórych tylko miejscowościach spotykają się niewielkie przestrzenie z glebą gliniastą lub piaszczystą. Lotne piaski znajdują się na wybrzeżach Dniepru i Suły. Główną rzeką powiatu jest Dniepr, stanowiący płd. zach. jego granicę i na całej tej przestrzeni żeglowny. Z dopływów Dniepru przerzynają powiat Supoj, Zołotonosza i Suła. Jeziora znajdują się przeważnie w dolinie Dniepru, wszystkie jednak są niewielkie. Błota towarzyszą brzegowi Dniepru, Supoju i Suły i zajmują do 30000 dzies. Lasów mało, zajmowały one zaledwo 4600 dzies. , t, j. nieco więcej jak 1 ogólnej przestrzeni. W 1862 r. było w powiecie bez miasta 139199 mk. , prawie wyłącznie wyznania prawosł. , zamieszkujących 210 miejscowości 1 mto, 11 mstek, 3 słobody, 64 siół, 53 wsi i 78 chutorów. Cerkwi było 92 7 murow. i 1 monaster źeński na ściu Zołotonoszy. Zazulewka. Mieszkańcy zajmują się rolnictwem i hodowlą bydła. Sieją głównie pszenicę i tatarkę. Rozwinięta również uprawa lnu. Sadownictwo i ogrodnictwo na nizkim stopniu, natomiast rozwinięte jest pszezelnict. Przemysł fabryczny ograniczał się prawie wyłącznie na gorzelnictwie. W 1862 r. było 31 gorzelni, 5 browarów piwnych, 1 cukrownia, 13 warzelni saletry, 2 garbarnie i 24 cegielni. Handel koncentruje się na 36 jarmarkach. Zołotonoszka, rzka, ob. Zołotonosza. Zołotonoszka, wś nad rzką Zołotonoszką Małą, pow. piratyński gub. połtawskiej, gm. Kołomijce, 177 dm, , 965 mk. , stadnina. Zołotoszyny ob. Zołotomin. , . pol. , gm. Parafianowo, o 60 w. od Wilejki, 1 dm. , 20 mk. katol. Zołotucha 1. wś nad strumieniem uchodzącym do Skwirki, pow. skwirski, w 2 okr. pol. , gm. Czubińce, par. praw. Kamienna Hrebla o 2 w. , odl. o 5 w. od Skwiry, w pobliżu drogi pocztowej, ma 83 mk. Podług Pochilewicza w 1863 r. było tu do 180 mk. , wyłącznie szlachty polskiej, wyznania prawosławnego tylko 4 katol. . Założył ją Łukasz Chmielecki w pierwszej połowie XVII w. na obszarze ststwa taborowskiego ob. t. XII, 136. W epoce uwłaszczenia włościan wraz z Kamienną Hreblą i Taborowem należała do hr. Władysława Esterhazy. 2. Z. , uroczysko nad rz. Unawą, pow. skwirski, pomiędzy Romanówka i Koszlakami. Zołotucha, potok, prawy dopł. Hałunki, w pow. kołomyjskim. Zołotuchy, wś nad rzką Orżycą Gniłą, pow. łubieński gub. połtawskiej, gm. Denisowka, 208 dm. , 1313 mk. , cerkiew, 18 wiatraków. Zołotwa, wś, pow. bychowski, gm. Horodziec o 8 w. , 72 dm. , 425 mk. , centralny zapasowy śpichlerz gminny. Zołotyjów, wś nad rzką Uście, pow. rówieński, gm. Równo, par. praw. Tynne o 5 w. , ma 41 dm. , 317 mk. , cerkiew filialnę p. w. Pokrowy N. M. P. , wzniesioną z drzewa w 1855 r. kosztem miejscowego dziedzica Lucyana. Zołozie, wś w pobliżu błota Chołmickiego al. Nowińskiego, pow. mohylewski, gm. Pawłowicze. Zołwa, jezioro, w pow. nowoaleksandrowskim, na pograniczu gub. wileńskiej, daje początek rzeczce Zołwicy, dopł. jez. Drywiaty. Zołwa, dwór, pow. nowoaleksandrowski, w 3 okr. pol. , gm. Brasław, własność Prokopowiczów, . 49 dzies. 12 lasu, 4 nieuż. . Zołwica, błotnista rzeczka, w pow. nowoaleksandrowskim, wypływa z jez. Zołwa, na pograniczu gub. wileńskiej i uchodzi od wschodniej strony do jez. Drywiaty. Pomiędzy rzką Z. a Stierwicą Ścierwicą, również dopł. jez. Drywiaty leży błoto Palmo. Zołwica, zaśc. , pow. dzisieński, w 3 okr. pol. , gm. Woropajewszczyzna, okr. wiejski Zajnowo, o 9 w. od gminy, 4 dusze rewiz. ; należy do dóbr Ukla. Zombor, miasteczko, w hr. ziemneńkiem Zemplin, posiada kościół paraf. rz. katol. , cerkiew gr. katol. , kościół ewang. , synagogę, 1461 mk. Gleba żyzna, winnice z wybornem winem węgierskiem. Parafia istniała juz na początku XIV w. W r. 1600 Z. był własnością rodziny Lippayów. Jeden z rodu, Jerzy, arcybiskup ostrzyhomski, otrzymał od cesarza Leopolda I przywilej miejski dla tej miejscowości. W czasie rozruchów wojennych wewnątrz kraju miasteczko tak opustoszało, że jeszcze 1732 r. nie Zołotonoszka Zołotonoszka Zołotoszyny Zołotucha Zołotuchy Zołotwa Zołotyjów Zołozie Zołwa Zołwica Zombor