Zińków al. Zińkowiec, u ludu Caryną zwany, mto nad rz. Uszka, dopł. Uszycy, pow. latyczowski, 3 okr. pol. , gm. i par. Z. , odl. jest o 55 w. od Latyczowa, 56 od Kamieńca, 35 od st. dr. płd. zach. Derażnia a 20 w. od Jarmoliniec st. telegr. . Zbudowane na wyniosłem wzgórzu na lew. brzegu rzeki, która przebiega tu głębokim i malowniczym jarem, otaczając miasto z trzech stron. Na brzegach Uszki rozłożone są wsi Kalinówka, Krzywula, Adamówka i in. Stare miasto leżało w rozdole, zagłębiającym się między przepaścistemi brzegami rzeki. Obecnie Z, ma, 4892 mk, 1980 żydów, 3 cerkwie Wniebowzięcia N. M. P. , wzniesiona w 1859 r. i uposażona 42 dzies, , z 1012 parafianami; św. Trójcy, wymurowana w 1521 r. , uposażona 56 dzies. , z 1071 wiernymi i N. M. P. , pochodząca z 1783 r. , z zapisem 70 dzies. i 1691 paraf. , kościół paraf. katol. , kaplicę murowaną, na cmentarzu, synagogę, 4 domy modlitwy żydowskie, szkołę ludową 2 naucz. . 66 uczniów, 2 lekarzy, aptekę, 75 rzemieślników, 60 sklepów, okr. policyjny dla 3 gmin powiatu Żeniszkowce, Michałpol i Zinkow, zarząd gminy, 26 targów. Pod względem przemysłowym znajdują, się tu 4 garbarnie zatrudniające 8 ludzi i produkujące za 800 rs. rocznie, browar piwny, fabryka świec łojowych, 2 młyny wodne. Kościół paraf. katol. , p. w. św. Trójcy, wzniesiony został w 1450 r. przez Odrowążów na starem mieście, na stoku góry, poniżej zamku. Jest to świątynia w stylu ostrołukowym, w czworobok zbudowana, z frontem ku północy obróconym, długa 44, szeroka 16 a wysoka 20 łokci. Przed frontem ma ozdobną wieżę o trzech kondygnacyach, długą na 10, szeroką 13, wysoką 29 łokci. Kopuła kościelna pokryta jest białą blachą, z krzyżem żelaznym na wierzchu i sygnaturką pośrodku. Ołtarzów ma pięć. Kościół odrestaurowany został w 1708 r. , po wyjściu Turków z Podola, przez Adama Mikołaja Sieniawskiego, hetm. w. koron. i konsekrowany w 1758 r. Parafia katol. , dekanatu latyczowskiego, 4175 wiernych. Kaplica na cmentarzu grzebalnym; filia we wsi Hrymiaczce, dziś zniesiona. Do parafii, oprócz Z. z przedmieściami, należą wsi Bezranówka, Bebechy, Hrymiaczka, Krutoborodyńce, Maźniki, Ochrymowce ze Słobódką, Petrasze, Pirohówka, Stanisławówka i Werbka Murowana. Gmina obejmuje 12 okręgów starostw wiejskich, 24 miejscowości między innemi mto Z. , wsi Adamówka, Baranówka, Hrymiaczka, Krutoborodyńce, Ochrymowce, Petrasze, Pirohówka, Stanisławówka, Sutkowce, Werbka Murowana, mających 2097 dm. , 13995 mk. włościan 6380 dusz rewiz. , uwłaszczonych na 14591 dzies. 9888 roli. Nadto w obrębie gminy znajduje się 4839 dzies. dzies. większej posiadłości 2568 roli, 125 dzies. ziemi skarbowej i 830 cerkiewnej i kościelnej 567 roli. Cały obszar gminy obejmuje 20385 dzies. 13623 roli i ma 15012 mk. Powierzchnia górzysta, gleba czarna i gliniasta. Z. słynny jest z wyrobów garncarskich, któremi mieszkańcy prowadzą obszerny handel, wywożąc je na jarmarki okoliczne a nawet do miejsc bardziej oddalonych. Znajdują się tu pokłady kamienia wapiennego i łomy kamienia ciosowego oraz nad brzegami pokłady fosforytów. Miasto jest dość dobrze zabudowane, ulice szerokie, choć błotniste, jako nieposiadające bruku. Po środku na rynku, przed kilku dziesięciu laty znajdowała się fontanna, do której była sprowadzona woda źródlana. Był także ratusz, dziś w gruzy walący się i kilka domów piętrowych murowanych. W płd. zach. części miasta wznosił się zamek zwany przez lud Tureckim, prawdopodobnie dla tego, że gdy Z. był pod władzą Turków, zamek tutejszy dobrze był utrzymywany a może i zrestaurowany. Przed kilkunastu laty sterczały jeszcze dwa potężne bastyony ze strzelnicami i murem otaczającym, pośrodku do niedawna była oficyna zamieszkała, a na bramie wjazdowej herb rodziny Sieniawskich. Wszystko to darowane zostało miejscowym włościanom i przez nich zupełnie rozebrane. W około zamku zaległa znaczna puszcza leśna, która w części do dziś przetrwała z kilkowiekowemi dębami, choć znacznie uszczuplona przez ciągłe wycinanie. Miasto otoczone jest czterema przedmieściami Adamówką, Doliną Habaszówką, Krzywulą i Sokołową. Dzieje, Z. jest bezwątpienia jedną z najstarszych osad na Podolu. Początek jego gubi się w zamierzchłej przeszłości. Również niepewne jest pochodzenie jego nazwy. Jedni wywodzą jego nazwę od plemienia słow. polańskiego Zinków, które przemieszkiwać miało w tych okolicach i ślady swego istnienia zostawiło jakoby w nazwach miejscowości, inni natomiast od wychodźców z Indyi Zinków. Pierwsza pewna wiadomość o Z. pochodzi z początku XV w. Bowiem około 1430 r. Władysław, w nagrodę zasług wojennych, nadał Piotrowi ze Sprowy Odrowążowi, podstolemu krakowskiemu, Z. al. Zinkowiec juź jako miasto, wraz ze wsią obecnie miastem Satanowem nad Zbruczem, tudzież wsiami Postołówką, Jabłonówką i in. Piotr Odrowąż w 1434 r. podług Niesieckiego w 1437 r. został pierwszym wwdą podolskim. Miał on na wysokiej i stromej górze wznieść zamek obronny, otoczył go głębokiemi fosami, u podnóża zaś góry wymurował cerkiew i kościół, który uposażył wsią Hrymiaczka. Zamek ten musiał być bardzo obronny, miał silną załogę i swego starostę, w roku bowiem 1453 podług innych 1451 ssta zinkowski Łaszcz wraz ze starostą międzyborskim i latyczowskim dognał około Trębowli Tatarów, uprowadzających około 9000 jeńców i zupełnie ich rozgromił. Jędrzej ze Sprowy Odrowąż, wwda ziem ruskich, pra Zińków Zińków