u dwie cząstki szlach. bez kmieci, po 1 2 łanu. Września al. Wrześnica, rzeczka, prawy dopływ Warty, bierze początek z błot na obszarze wsi Mnichowo, na płd. od Gniezna, płynie w kierunku płd. na Pawłowo i Czerniejewo, wchodzi na obszar pow. wrzesińskiego po za Noskowem, płynie pod Psarami, miastem Wrześnią, Nadarzycami, Gozdowem, Bieganowem, Sokolnikami. Pod wsią Szamarzewo wchodzi w granice Królestwa do pow. słupeckiego i powyżej Pyzdr uchodzi do Warty. Długa 57 klm. Pod Noskowem przyjmuje strugę od Gębarzewa. Września i. folw. , pow. jędrzejowski, gm. Nowarzyce, par. Piotrkowice. 2. W, wś, fol. i dobra, pow. , gm. i par. Rościszewo, odl. c 10 w. od Sierpca, ma 28 dm. , 248 mk. , młyn wodny, tartak, cegielnią. W r. 1827 było 14 dm. , 129 mk. Dobra W. składały się w r. 1890 z folw. W. , Palik, Borowo. 2845 folw. W. gr. or. i ogr. mr. 347, łąk mr. 349, pastw. mr. 301, wody mr. 222, nieuż. mr. 28; bud. mur. 7, drew. 11; fol. Palik gr. or. i ogr. mr. 458, łąk mr. 267, past. mr. 195, lasu mr. 30, nieuż. mr. 25; bud. mur. 3, drew. 10; folw. Borowo gr. or. i ogr. mr. 387, łąk mr. 14, pastw. mr. 28, lasu mr. 86, nieuż. mr. 18; bud. mur. 3, drew. 5; nomenklatura Nadolnik gr. or. i ogr. mr. 53, łąk mr. 13, pastw. mr. 12, nieuż. mr. 12; bud. mur. 2, drew. 5, las nieurządzony, pokłady torfu. Wś W. os. 29, mr. 185, wś Palik os. 30, mr. 179, wś Borowo oś. 19, mr. 177, wś Ostrów os. 5, mr. 134, os. Boguszyce mr. 38. W r. 1576 Adam Rościszewski płaci tu od 31 2 łan. , Marcin od 31 2 łan. Pawiń. , Mazowsze, 39. Br. Ch. Września 1. niem. Wreschen, miasto powiatowe i dominium nad rzką Wrześnią, w w. ks. poznańskiem. Ma urząd okr. i stanu cywil. , st. kol. i pocztę, szkoły i parafie obu wyznań, sąd okr. w miejscu, sąd ziem. w Gnieźnie. Obszaru miejskiego 503 ha w r. 1579 miasto roli nie miało, Paw. , I, 159, 288 dym. , 5012 dusz, z tych ewang. 780, żydów 842. W r. 1846 podawano ludność na 3232 dusz, 1881 chrześcian, 1351 żydów. Kolej żelazna prowadzi tędy od Poznania do Strzałkowa i z Gniezna do Oleśnicy na Szląsku. Już w XIII w. r. 1246 występują Bodzętowie z Wrześni i przez wiek XIV. W r. 1387 piszą się dziedzicami Wrześni Andrzej i Tomasz Bolawscy i żona Robka, którzy się prawują z żydem Markiem z Poznania i żydówką Jordanową. Od r. 1390 piszą się z Wrześni Zawiszowie. W r. 1391 Zawisz prawuje się z Janem Gutowskim, bratem swym, o połowę młyna, o zbytnią wodę, o 2 fertony targowego, o łanu roli. W r, 1392 Zawisz zeznał, że winien 8 grzyw. żydowi Januszowi z poręki za Strzałkowskiego i zapłaci na św. Michał. Jemu w tymże roku pani Czesławowa, prawująca się z JanemMielżyńskim. powierzyła sprawę swą. R. . 1399 pani Kozielska, z Łekna powierzyła mu sprawę swą z Paskiem z Dziększyna, Jakuszem i Piotrem Włosinowskimi. Prawuje się też ten Z. z żydem Markiem o 13 grzyw. , a z poznańskim żydem Abrahamem o pół pasa i list, dalej z Małgorzatą z Zasułtowa, Bogiem, Konradem z Grzymisławic, Kunratem Borszwiczem z Kotem z Dębna, Boguchwałem z Górki. W r. 1398 Zawiszowa z W. z synami prawuje się z Michałem z Barda o zapust na Białężynach. W r. 1399 Wichna, wdowa po Zawiszu, uzyskała 20 grzyw. na Pasku z Graboszewa i Mikołaja Drapesz de Vangri powodu poręki. W dokum. z r. l357 W. jest nazwana miastem civitas w scabinos m. W. W r. 1362 odbywają się tu sądy starościńskie. W r. 1364 występuje kapelan Dobrogost, 1390 Jan, pleban W. , pozywa Andrzeja z Tarnowa, a r. 1397 Mikołaj prezbyter świadczy w sprawie Zawisza Wrzesińskiego przeciw Małgorzacie z Zasułtowa. R. 1710 ks. Walenty Mroczkiewicz, r. 1729 ks. Belina Szczypiński, potem Kiedrzyński. Jankiewicz, Brykczyński; Drzewiałkiewicz, Ludach, Śmiełowski 1873. W r. 1448 występuje jako świadek Dobiesław z W. a 1468 Mikołaj z W. Doliwa Wrzesiński. R. 1499 Wawrzyniec Wrzesieński. W r. 1521 byli dziedzicami wspólnie Jan Wrzesiński i Jan Mościejewski, w r. 1531 Jan Bordzki i Rozrażewscy z Rozrażewa, Maciej z Drzewicy, arcyb. gn. ; od r. 1619 1684 Działyńcy, z których zamieszkiwali tu Mikołaj Działyński, starosta kościański, Paweł Działyński, starosta inowrocławski i nieszawski, obydwaj zarazem wojewodowie inowrocławscy, nakoniec Zygmunt Działyński, wojewoda halicki. Po nich w r. 1694 był dziedzicem Maciej Niegolewski a od niego w r. 1721 nabył W. za 180000 złp. Chryzostom Niemira Gniazdowski, starosta nowomiejski, pułkownik wojsk Rzpltej, którego wizerunek, jako i małżonki jego Barbary z Olewińskich, w spiżowych medalionach, znajdują się w nagrobku, umieszczonym w kościele farnym. Był to ów energiczny a szczęśliwy regimentarz konfederacyi tarnogrodzkiej, zawiązanej przeciwko gwałtom wojsk saskich, który pod Kościanem szlachtę wielkopolską do akcesu przywiódł, zastrzeliwszy z pistoletu na miejscu obrad Wojciecha Sczanieckiego, oponenta. Zdobył potem Wschowę, Leszno, Śrem i Poznań, aż sam pod Kowalewem w Prusach rozbity został. Proboszczem jego był kś. Fr. Lutosławski, a żył w ciągłych zatargach z gwałtownym i niebardzo nabożnym dziedzicem, który jednak in articulo porobił hojne zapisy kościelne. Fakt, że zwłoki jego nie uległy zepsuciu, dał pochop do utworzenia w ludzie legendy o nadzwyczajnej pobożności pułkownika. W r. 1756 jest dziedzicem W. Maciej Łodzia Poniński, po nim książę Adam Po

Września

Wrześn