żyd. Miasto samo sianowi odrębny powiat zgorzelicki miejski. Dzieje. Zawiązkiem osady był gród drewniany Serbów łużyckich. Na miejscu zniszczonego przez ogień ks. czeski Sobiesław wystawił r. 1131 nowy zamek z kamienia. Od r. 1253 Łużyce górne dostają pod władzę margrabiów brandenburskich. R. 1304 miasto otrzymuje potwierdzenie prawa magdeburskiego. Od r. 1319 do 1329 należało do Henryka ks. na Jaworze, który potwierdził prawo magdeburskie 1319 r. i nadał różne swobody ale odstąpił Z. Janowi, król czeskiemu, który wciela miasto do Czech r. 1329, nadaje mu różne swobody, prawo bicia monety w r. 1330. W r. 1346 Z. zawiera związek z miastami Budziszyn, Kamieniec, Lubij Loeben, Lubań i Żytawa Zittau dla obrony wspólnej przeciw rozbójniczym bandom. R. 1375 otrzymuje miasto prawo wyboru rady. W r. 1377 król Karol wynosi powiat na stopień księstwa i czyni syna swego Jana księciem zgorzelickim. Nowy książę nadaje miastu sąd ziemski i miejski przepisy co do wyborów rady. R. 1384 istnieje waga miejska a 1385 piwnica ratuszowa. W latach 1389 wypędzano żydów. Po otruciu Jana w r. Z. zostają pod władza króla Wacława do r. 1419, potem Zygmunta. Husyci palą przedmieście r. 1429, miasto jednak oparło się. Od 1429 r. bywają dwa jarmarki. W r. 1466 Jerzy król czeski, oddaje Z. Maciejowi węgierskiemu, który nadaje miastu sąd wyższy i poleca okolicznym wioskom brać udział w ciężarach miejskich. W r. 1471 zbudowano pierwsze kanały. Od r. 1490 po śmierci Macieja wraca Z. do Czech. R. 1547 za niedbałą pomoc w wojnie smalkaldzkiej pozbawia król Ferdynand miasto 27 wsi i przywilejów. W r. 1559 wraca niektóre majątki, prawo wyboru rady i 60 przywilejów. W r. 1585 i 86 zaraza zabiera 2461 mk. Wciągu 30letniej wojny Z. narażone na ciągłe zmiany panów i rabunki. R. 1620 d. 7 wrześn. zajmuje Z. Jan Jerzy, margr. brand. , dnia 28 lipca 1621 r. kurfirszt Jan Jerzy saski. Od 1632 do 1636 gospodarują tu kolejno Francuzi, Sasi, żołnierze Wallensteina, Kroaci. Dnia 20 maja 1635 pokojem praskim odstąpiono Łużyce Saksonii. W r. 1639 zajęte przez Szwedów miasto odbierają Sasi i cesarscy w dniu 3 paźdz. W r. 1694 urządzona została poczta między Wrocławiem a Dreznem. Z objęciem tronu polskiego przez Fryd. Augusta w r. 1697 wojska Karola XII dadzą się we znaki Łużycom w r. 1706 i 7. Prusy rozpoczynają 1756 wojnę siedmioletnią od zajęcia Z. i Łużyc. Zmienne koleje wojny oddają Z. naprzemiany wojskom pruskim lub austryackim. W r. 1758 miasto płaci prusakom 70000 tal kontrybucji. Cena żyta doszła wtedy do 20 tal. za szefel a pszenicy do 23. Podobna drożyzna powtórzy się w latach 1771 i 72, 1804, 1806 8. W r. 1813 od maja do września zajmują miasto Francuzi i ich sprzymierzeńcy, wypędzeni przez Bluechera i wojska rossyjskie. W r. 1815 na mocy traktatu wiedeńskiego Z. z Górnemi Łużycami przeszedł pod władzę Prus. Opisy Z. z rycinami podawał Tyg. Illustr. z r. 1868 t. I, str. 205 i 1875 t. . Zgorzelicki powiat wiejski zajmuje 151 2 mil kw. w zach. stronie Szląska pruskiego, na po graniczu Saksonii, obszar lew. dorzecza Nissy Łużyckiej lewy dopł. Odry. Połudn. część ob szaru górzysta, zajęta przez pasmo gór Koenigshainer, ze szczytem Landskrone Zgorzelic. Gleba w płd. części żyzna, w płn. piaszczysta, pokryta lasami. Prócz łomów gra nitu istnieją kopalnie węgla brunatnego. Huty szklane i żelazne, fabryki smoły zużywają i przerabiają materyały leśne. Prócz tego istnie ją liczne fabryki sukna, przędzalnie wełny, war sztaty płócienne. W Leschwitz pod Z. zakład hodowli jedwabników. Powiat posiada wogóle 86694 ha, w tem 35702 ha roli, 10275 łąk i 35846 lasu. Do miast należy 334 ha 233 roli, 41 łąk, 19 lasu, do gmin wiejskich 42614 ha 26291 roli, 6536 łąk i 6838 lasu; do wię kszej posiadłości 43746 ha 9178 roli, 3698 łąk i 28989 lasu. Ludność powiatu wynosiła w 1871 r. 47338 mk. a 1880 r. 51937. W r. 1885 było 50998 mk. , w tem co do wyznania; 49490 ew. , 1255 kat. , 39 in. Jedno miasto Rychenbach miało 1769 mk. 53 kat. , 4. wyzn. , gminy wiejskie 45743 mk. 21637 męż. , 24106 kob. , w tem 44485 ew. , 1212 kat, 32. wyzn. , 13 żyd. ; obszar wię kszej własności 3486 mk. , w tem 3295 ew. , 190 kat. , 1 Br. Ch. Zgorzelisko, szczyt górski, ob. Pogorzelisko. Zgórznica, wś nad rz. Świder, pow. łukow ski, gm. Prawda, par. Stoczek Łukowski, ma 34 dm. , 298 mk. , 1004 mr. obszaru, dwa młyny wodne. W 1827 r. było 32 dm. , 181 mk. Ob. Wójtowstwo 31. W r. 1313 Trojden, ks. czer ski, daje Z. Krystynowi, wojew. czerskiemu Kod. Maz. , 38. W r. 1576 wś Zgornicza, w par. Sebestianowo Stoczek, pow. czerskim, płaci od 8 łan. km. i 2 łan. wójtow. Pawiń. , Maz. , 221. W r. 1660 wchodzi w skład ststwa latowickiego. Br. Ch. Zgórzyński, fol. , pow. nowoaleksandryjski, gm. Celejów, par. Wąwolnica. Zgórzyńszczyzna, ob. Nowa Osada 1. Zgrzebichy, dawniej Grzebichy, wś, pow. węgrowski, gra. Miedzna, par. Stoczek Węgrowski, ma 26 dm. , 204 mk. , 824 mr. W 1827 r. było 14 dm. , 84 mk. W r, 1578 we wsi Grzebichy, w par. Kamionna, wojew. mazowiecki płaci od 41 2. Zgrzebniki, okolica, pow. lidzki, w 3 okr, Zgorzelisko Zgorzelisko Zgórznica Zgórzyński Zgórzyńszczyzna