z r. 1644, nastąpił drugi r. 1670, który nakazywał, żeby obydwa kościoły ewangielickie zburzono a pastorów ścięto. Groźby nie skutkowały, przyszło do egzekucyi. Protestanci uzbrojeni otoczyli kościół. Ale opór ten nie osięgnął celu. Dnia 19 maja 1672 r. przybył starosta Jakub Węgierski z wojskiem i duchownymi i kazał zburzyć jeden z kościołów protestanckich, prawdopodobnie w Sieniutowie. Wielu Niemców uciekło, reszta pozostała przy swym kościele w Z. , ale opłacać się musieli proboszczowi sumą 300 złp. rocznie. Gmina protestancka w Z. obejmowała luteran z Jutrosina, Krotoszyna, Ostrowa, którzy własnych kościołów nie mieli. W r. 1690 rozszerzono kościół protestancki. Proboszcz katolicki wniósł skargę, ale arcybiskup za ścią swą w Z. r. 1693 proces załagodził w ten sposób, że gmina luterska odtąd proboszczowi płacić miała 400 złp. W r. 1667 utworzyło się w Z. bractwo strzeleckie, zatwierdzone przez Jana Kazimierza. W r. 1672 otrzymały Z. od króla Michała przywilej na pobieranie mostowego. W tym czasie objął Z. w dziedzictwo Babtysta Leszczyński. W r. 1684 poznawszy stan obydwóch miast, kazał im pobudować ratusze. W r. 1703 pożar zniszczył prawie całe miasto. Nie mało też ucierpiało za wojen szwedzkich. W r. 1707 zajął je pułkownik Schultz i spalił. W r. 1710 panowało tu morowe powietrze, r. 1724 zaszły w Z. zamieszki, za które miasto srogo zostało ukarane. R. 1738 objęli dziedzictwo Sułkowscy. W r. 1740 odnowiono kościół katolicki, ale proboszcz zarazem wniósł skargę i doprowadził do tego, że r. 1748 zakazano luteranom grzebać tu ciała. Stanęła ugoda, mocą której lutrzy plebanowi płacić musieli rocznie 2000 złp. R. 1752 Sułkowscy nadali Z. ordynacją miejską. W r. 1768 i 1772 miasto ucierpiało dużo przez różne niepokoje. W r. 1789 pożar zniszczył prawie całe miasto wraz z kościołem. Odbudowano go z cegły już za czasów pruskich. Pod nowem panowaniem Z. podupadły tak, że nawet szpitala utrzymać nie mogły. Sieniutowo, mniejsze od Z. , teraz zlało się z niemi. Ratusz sieniutowski, nazywany polskim, opustoszał i musiano go rozebrać. Obydwa miasta mimo to istniały jeszcze za księstwa warszawskiego. Za czasów Prus południowych zbudowano tu lazaret wojskowy. W końcu X w. miały Z. 7 budowli publicznych, 2 szpitale, kościół katol. i ewang. , 539 domów, z tych 7 pod dachówką. 41 wiatraków i 3768 dusz 156 żydów. Wełnę przędło, czesało i drapało 464 rzemieślników, sukienników było 113, którzy wyrabiali 53078 postawów sukna, wartości do 60000 tal. Płócienników było 49, produkujących za 15000 tal Prócz tego było wielu różnych rzemieślników. Miasto miało 5 stróżów i kata. Długi dochodziły sumy 21767 tal W r. 1816 jeszcze było w ruchu 120 warsztatów sukienniczych a 60 płóciennych. Odtąd przemysł ten upadał. Ludności było w 1816 r. 3466; 1837 r. 3144; 1843 r. 3256; 1858 r. 3326; 1861 r. 3472. Zduny, jezioro, w pow. starogardzkim. Przepływa przez nie Mołtawa dopł. Wisły. Zduny, dobra ryc. , pow. starogardzki, st. p. Brzeźno, st. kol. Swarożyn, 3, 5 klm. odl. , paraf. kat. Kokoszki, gorzelnia parowa i cegielnia w miejscu; hodowla bydła rasy oldenburskiej, świń angielskich i owiec rasy Rambouillet. 54 łąk, 91 lasu; 1885 r. 17 dm. , 51 dym. , 297 mk, 162 kat. , 135 ew. Dziedzic Paleske. Wizyta Rozdrażewskiego z r. 1583 opiewa, że prob. w Kokoszkach pobierał ztąd od 24 włościan po 1 kor. żyta i tyleż owsa str. 53. Według taryfy pobor. z r. 1648 płaciła tu p. podkomorzyna kor. od 9 włók osiad. 18 fl. ; p. Michał Ciecholewski od 21 2 wł. os. , 6 pust. 11 fl. ob. Roczn. T. P. N. w Pozn. , 1871, str. 175. Podług taryfy poborowej na symplę z r. 1717 płaciły Zduny 20 gr. ob. Cod. Belnensis w Pelplinie, str. 84. W topogr. Goldbecka z r. 1789 zapisane jako folw. szl. Piwnickich, o 10 dymach str. 264, Kś. Zduszyce, wś, istniała w w. na obszarze pow. lwowskiego, ob. Oświeca. Zdutyń, wś królewska, w pow. brzeżańskim. Istniała 1424; ob. Rekszyn. Zdwiż 1. błoto, w pow. radomyskim, obok wsi Wołkowa, 7 w. dl, 2 w. szer. , według okolicznej ludności niepodobne do przebycia. 2. Z. , błoto, tamże, między wsiami Zadwiżką i Belaczewo, 6 w. dl, 150 saż. szer. , bardzo głębokie. 3. Z. , błoto, w pow. kijowskim, obok wsi Niebrat, 4 w. dl, 250 saż. szerokie Funduklej, Kijew. gub. . Zdwiż, w dok. Zdwizdeń, w w. pod Makarowem zwana Łowicz, rzeka w gub. kijowskiej, prawy dopływ Teterowa. Bierze początek z błot pod wsią Oziery Jeziora, w pow. skwirskim, w pobliżu źródłowisk Willi, zrazu płynie z zachodu na wschód, wkracza w pow. radomyski, opływa Rożów, Brusiłów, dalej zaś wchodzi w pow. kijowski, mija Makarów, Borodziankę i zwracając się na północ płynie przez Drażnię, Szybenne, Pilipowicze i około Przyborska, w pow. radomyskim, wpada do Teterowa. Długa około 128 wiorst. Brzegi ma błotniste, obraca wiele młynów. W biegu swym tworzy duże i liczne stawy. Obfituje w orzechy wodne Trapa natans. Jest spławną dla drzewa tylko podczas pełnej wody na wiosnę. Z obu brzegów przybiera około 40 strug, z których ważniejsze Wabia, Buczka, Chwasowa Pasowa, Chwasoweczka al. Krutyj Mostok, Hniłowoda, Poczepin, Stryżeń. Przy górnym jej brzegu stał w końcu XI w. gród Zwizdeń al. Wzdwiżenje, wspominany w kronikach pod r. 1090 i 1150,

Zduny

Zduny

Zduszyce

Zdutyń

Zdwiż