nych, drukowanych w Warszawie 18431882. W samej wsi stał obszerny dwór drewniany, odbudowany po raz ostatni przez arcyb. Wacława Leszczyńskiego. Z. par. , dek. łowicki, około 3100 dusz. 2. Z. , wś i folw. nad rzką Gnidą praw. dopł. Neru, pow. łęczycki, gm. Tkaczew, par. Leźnica Mała, odl. 7 w. od Łęczycy, ma 19 dm. , 191 mk. W 1827 r. było 12 dm. , 149 mk. , par. Leźniczka. W r. 1890 fol. Z. rozl. mr. 934 gr. or. i ogr. mr. 458, łąk mr. 44, lasu mr. 406, nieuż. mr. 26; bud. mur. 8, drew. 6; płodozm. 8 i 11pol. ; las urządzony. Wś Z. os. 29, mr. 132. Wymienione w liczbie posiadłości kościoła gnieźn. w dok. z r. 1357 Kod. Wielk. , Nr. 1354. W r. 1362 Jarosław ze Skotnik, arcyb. gnieźn. , zamienia w Łęczycy działy we wsiach Różyce, Leźnica i Zduny na wieś Krzepocin. należącą do Bernarda i jego krewnych. Na początku XVI w. dziesięcinę z łan. km. pobiera kościół w Zgierzu, dworskie zaś dają pleb. w Leźnicy Laski, L. B. ,, 363, 388. W r. 1576 Piotr Prusinowski płaci tu od 4 łan. , 2 zagr. , 5 osad. ; Mikołaj Zduński od 3 łan. km. , 1 2 łanu pust. , pustej zagrody, 5 osad. Paw. , Wielkop. ,, 70. 3. Z. , przedmieście miasta Koła, zwane w aktach miejskich z XVI w. Podzamcze, miasteczko Zduńskie wreszcie przedmieście Toruńskie, obecnie przedmieście Warszawskie. Leży za rz. Wartą, przez którą most drewniany, stanowiący przedłużenie ul. Zielonej, łączył je niegdyś z ulicą StaroWar szawską miasta Koła. Dzięki obfitości glinki garncarskiej od wieków osiedli tu zduni tworzący cech zorganizowany r. 1505 według ustawy cechu zduńskiego w Brześciu Kujawskim. Ustawę tę zatwierdził Georgius de Palludia, starosta kolski Datum in Castro Colens. feria 2 proxima ante festum S. Antonii. Zygmunt I potwierdził te ustawy w r. 1513. Król ten miał też nadać przedmieszczanom przywilej obierania własnego burmistrza proconsul. , którego działalność widoczna jest z księgi radzieckiej, rozpoczynającej się od r. 1585 a przechowanej dotąd wraz z innemi dowodami w skrzyni cechowej. Według Lib. Ben. Łaskiego kościół parafialny w Kole posiadał na przedmieściu Z. łan oraz ogród, zaś szpital św. Ducha 2 lany, z tych jeden stanowił uposażenie proboszcza szpitalnego, drugi należał do przytułku. W r. 1620 było tu 10 garncarzy, 2 stelmachów, 1 kowal, 2 płócienników, 2 krawców, 6 komorników i 1 pasterz Annalecta Wielkopol. , str. 139 40. W r. 1655 wojska Karola Gustawa spaliły przedmieście. Lustratorowie w 1661 r. podają na Przedmieściu abo raczy Pod Zamczu bywało. zdunów 15, teraz 4 a komorników 4 Metr. Koron. Acta Revis. , Nr II. Zniknął wtedy i urząd burmistrzowski a zastąpił go bezprawnie cechmistrz garncarski. Trwało to do r. 1780, w którym Rafał hr. Gurowski, kasztelan przemęcki, jako starosta miejscowy, na zasadzie dawnych praw oraz wyborów, których ślady zachowały się w aktach radzieckich z lat 1576, 1597 i 1633, wskrzesił takowy, naznaczając na elekcyę nowego burmistrza dzień swojego patrona. Według tabeli ludności i kominów z r. 1789, było natenczas na przedmieściu Z. zw. Królewskie, ogółem 117 mk. męż. 69, kob. 48. W liczbie tej gospodarzyrzemieślników 20 wszyscy zduni z wyjątkiem 1 kołodzieja, 1 strycharza, 2 kowali i bednarza, 8 zaś trudniących się tylko rolnictwem. Domów było wówczas 21, z ktorych jeden tylko burmistrzowski o 2 kominach; wszystkie drewniane Akta cechowe. Obecnie przedmieście liczy 3500 mk. oraz 109 domów, przeważnie murowanych. Przedmieście Z, obejmowało terytoryum obecnej ulicy Garncarskiej, ulica zaś Warszawska, stanowiąca obecnie główną arteryą przedmieścia, powstała na gruntach rządowych, przy budowie szosy w r. 1822; ul Toruńska nieco później około 1845 r. wzdłuż dawnej drogi t. n. Z innych ulic wymienić należy Zieloną, Włocławską i Płaszczyznę al. Plaszczyznę, przy której zaległ cmentarz żydowski. Plac po spalonych w r. 1863 koszarach szaserów, dziś zajmuje ogród miejski, . parkiem Lipskiego, od nazwiska ówczesnego burmistrza. Istnieją tu dwie fabryki fajansu dawn. porcelany W. Freudenraicha i Raucha; fabryka kości palonej Lindemana po pożarze do obecnej chwili jest nieczynną. Handel przeważnie w ręku żydów, choć kilka większych sklepów, szynków oraz zajazdów należy do chrześcian. Filia apteczna założona w 1890 r. Kościół ewangielicki zbudowany z cegły, przy nim kantor. Szkoły elementarne męzka i żeńska, mieszczą się we własnym domu. Przy końcu alei stoi piękny krzyż żelazny, wzniesiony w r. 1894 z ofiar publicznych, na pamiątkę cholery. 4. , kol. , pow. sieradzki, gm. i par. Zduńska Wola, odl. od Sieradza w. 15, ma 123 dm. , 1154 mk. Stanowi przedmieście Zduńskiej Woli. 5. Z. , wś nad rzką Pokrzywnicą, pow. kaliski, gm. Opatówek, par. Tłokinia, odl od Kalisza w. 5, ma 22 dm. , 145 mk. W r. 1827 było 12 dm. , 129 mk. W dok. z r. 1357 podane w liczbie posiadłości kościoła gnieźnieńskiego Kod. Wielk. Nr 1354. Na początku XVI w. wś dawała plebanowi w Tłokini jedynie meszne Łaski, L. B. , II, 66. W r. 1579 Mikołaj Miłaszewski płaci tu od 2 łan. i 1 kom. Paw. , Wielk. , 1, 131. 6. Z. , dawniej Zdany, wś i fol, pow. rypiński, gm. Dzierżno, par. Świedziebna, odl 10 w. od Rypina, ma 19 dm. , 139 mk W r. 1827 było 13 dm. , 114 mk Do wsi należy os. Firany. W r. 1887 fol Z. rozl. mr. 438 gr. or. i ogr. mr. 331, łąk mr. 61, past. mr. 17, w odpadkach mr. U, nieuż. mr. 18; bud. mur. 2, drew. 9; płodozm. 12pol. , pokłady torfu

Zduny