sko os. 62, mr. 272; wś Jurydyka os. 47, mr. 68; wś Poręba os. 35, mr. 160. Z. Wola, par. rz. kat. , dek. sieradzki, 600 dusz. Z. Wola, par. ewangielicka liczy około 7000 dusz. O kościele tutejszym podał wiadomośc kś. Zając w Wieku Nr 282, z r. 1881. Zduńska Wola gmina, należy do sądu gm. okr. IV w Szadku, urz. p. w mieście Zduńska Wola. Gmina ma 10806 mr. obszaru 2261 większej własn. , 8545 drob. własn. i 9040 mk. 5903 katol, 2830 ewang. , 307 żyd. W skład gminy wchodzą przedmieścia Zduńskiej Woli i osady zaludnione przez tkaczy, Niemców po części. Około 5000 warsztatów tkackich znajduje się po koloniach i wsiach. Zduny 1. wś i fol. , pow. łowicki, gm. Bąków, par. Zduny, odl. 11 w. od Łowicza, posiada kościół par. murowany, kaplicę cmentarni, sąd gm. okr. III, urząd gmin. Bąków z kasą wkładowozaliczkową, szkołę początkową, około 500 mieszkańców. Wieś skolonizowana ciągnie się wzdłuż toru drogi żel. warsz. wied. Folw. nosi nazwę Piaski. W 1827 r. było 45 dm. , 353 mk. Jest to dawna posiadłość arcyb. gnieźnieńskich, w kasztelanii łowickiej. Zapewne należała pierwotnie do grodu łowickiego. Później utworzony był oddzielny klucz zduński dóbr arcybiskupich, obejmujący 7 i 16 wsi. Folwarki były zduński, maurzycki, urzecki, bogoryjski, bąkowski, wierznowski i wysokienicki, wsi; Zduny, Maurzyce Marczyce, Urzecze, Bogorya, Bąków, Wierznowice, Wysokienice, Strugienice, Świące, Łaźniki, Jackowice, Szczudłów, Otolice, Rząśno, Złoków Borowy. We wsiach było w XVIII w. 352 kmieci na 240 łanach a folwarki miały około 3152 mr. pruskich. W r. 1777 cały klucz miał 284 gospodarzy, 1650 dusz w 365 domach, na 248 włókach. Czynszu drobnego dawali 250 zł. , najmu wielkiego 3033 zł. 15 gr. , kur dawali 992, kapłonów 160, jaj 140 kóp, pszenicy 184 kor. , owsa 677 kor. , siemienia lnianego 691 2 garncy, konopnego 6 garncy, słomy 115 1 2 kóp, przędzy 518 łokci. Co do podatków zaś płacili subsidium charitativum zł. 4802 gr. 10, podymnego 827 zł. Dawali też lenungu zł. 438, flisowego zł. 47. W r. 1749 ks. Jan Mlicki, proboszcz gnieźn. , kanonik płocki i łucki, archidyakon uniejowski, wypuścił klucz zduński Gadomskiemu, generałowi, za 24000 tynfów rocznie, gdy poprzednio Kiełczewski płacił 17000. Dziś lud mieszkający w tym kluczu wyróżnia się pobożnością, uczynnością, oświatą, starannem gospodarstwem. Zajmuje się pszczelnictwem, sadownictwem, kupuje książki, prenumeruje pisma, zatrzymał swój dawny, strojny ubiór. Kościół parafialny, p. w. św. Jakuba, istniał tu przed r. 1369, albowiem arcyb. Jarosław ze Skotnik założywszy w tymże roku we wsi Strugienie nowe wójtowstwo, zobowiązał wójta i następców jego do oddawania plebanowi zduńskiemu dziesięciny. W r. 1441 arcyb. Wincenty Kot ustanowił nowe wójtowstwo we wsi Maurzyce w par. Zduny, które nadał niejakiemu Gregorio Bohemo pixidario castri Lointuitu ipsius i także przeznaczył dziesięciny dla kościoła zduńskiego. Na początku XVI w. folwark arcybiskupi i wójtowstwo w Z. dają dziesięcinę kościołowi, zaś kmiecie tylko meszne, po 3 kor. żyta i 3 kor. owsa z łanu. Pleban posiada 2 łany, dwie łąki, jedną w Z. , drugą w Łaznikach, plebanią z ogrodem i śpichrzem, domy dla wikaryuszów i dom na szkołę Łaski, L. B. , II, 505. W r. 1600 arcyb. Stanisław Karnkowskioddał kościół zduński pod zarząd dominikanów w Łowiczu, przyłączając wszelkie dochody do klasztoru, z zastrzeżeniem, że każdoczasowym plebanem miał być przeor klasztoru, który miał utrzymywać na miejscu zakonnika swej reguły z tytułem wikaryusza. W 1826 r. , po zniesieniu klasztoru i po włączeniu zakonników łowickich do klasztoru w Sochaczewie, mimo protestacyi ówczesnego przeora w Sochaczewie, powrócił kościół zduński pod zarząd księży świeckich. Pierwszym proboszczem został kś. Józef Potaczewski, drugim ks. Piotr Polkowski, stryj kś. Ignacego, kanonika krakowskiego, historyka. Obecna murowana świątynia stanęła na miejsce starożytnego drewnianego, chylącego się do upadku kościołka w r. 1779, nakładem arcyb. Antoniego Ostrowskiego, w r. 1818 konsekrował ją Daniel Ostrowski, sufragan łowicki. Kościół budowy prostej, o jednej nawie, liczy 5 ołtarzy, szósty zaś w kaplicy św. Antoniego, przystawionej w r. 1847. Kś. Antonin Kisielewski, dominikanin, administrator, przyczynił się do odnowienia tej świątyni. Sprowadził dwa ołtarze z kościoła dominikanów w Łowiczu a kś. Aleksander Cetkowski, proboszcz, zastąpił stare obrazy w ołtarzach nowemi, pędzla Murzynowskiego z Warszawy. Na ścianach zakrystyi wiszą stare portrety arcyb. Karnkowskiego i Ostrowskiego. Na cmentarzu grzebalnym stoi kaplica św. Krzyża, zbudowana kosztem 4000 złp. z ofiar parafian r. 1810, a r. 1837 rozszerzona. Dzwonnicę murowaną postawiono w r. 1826, w niej zawieszone 3 dzwony. Uposażenie proboszcza dziś stanowi 3 mr. łąk i 3 mr. ziemi ornej. W 1836 r. było gruntu ornego, ogrodów, łąk i nieużytków 125 mr. , 47 prętów miary dawnej polskiej. Proboszcz kś. Polkowski ustąpił z tego administracyi ks. łowickiego część, zostawszy przy 54 morgach i 57 pręt. i kasa administracyi księstwa zobowiązała się płacić tytułem wynagrodzenia za to ustępstwo rocznie po 105 rubli i dawać żyta kor. 6, jęczmienia kor. 3, owsa kor. 3 miary warszawskiej. Na folw. księżym Piaski urodził się kś. Ignacy Polkowski. Długi czas był tu nauczycielem elementarnym Jan Budyta, autor poezyi religij

Zduny

Zduny