straży pogranicznej, 10 rzemieślników, targi tygodniowe, 549 dzies. ziemi włościańskiej, dworska w częściach; Wacowskiego 110 dz. , Gradowskiego 738 dzies. , Makowskich 248 dz. , Dynowskich 290 dz. , Paruszewskich 58 dzies. i kilka drobniejszych. Grunta górzyste i skaliste, glina zdatna na garnki i kamień wapienny. Cerkiew prawosł. istniała tu już w r. 1565. Dzisiejsza, p. w. Wniebowzięcia N. M. P. , przerobiona w 1830 r. z kościoła kapucynów, uposażona 59 dzies. ziemi, posiada w ikonostasie piękny obraz Smuglewicza Wniebowzięcia N. M. F. Na cmentarzu grzebalnym kaplica Wszystkich św. , wzniesiona w r. 1876. Parafia prawosł. ma 1243 wiernych. Kościół paraf. katol, p. wez. św. Antoniego i Jana Nepomucena, z muru wzniesiony w 1842 r. , posiada 5 obrazów pędzla Smuglewicza św. Antoni, Kajetan, Jan Nepomucen, Szczepan i Franciszek Ksawery oraz 5 medalionów tegoż artysty św. Tekla, Kunegunda, Klara, Jacek i Tadeusz. Uposażenie kościoła stanowi 35 dzies. ziemi. Parafia katol, dekanatu kamienieckiego, liczy 1879 wiernych w Z. i wsiach Andrzejówka, Bednarówka, Czahrówka, Jarosławka, Józefówka, Krzyków, Latawa, Michałówka, Michałpol, Róża, Siekierzany ze Słobódką, Szydłowce, Wiktorówka, Wołochy, Zielona ze Słobódką, i Żabińce. Kaplica w Wiktorówce. Co się tyczy przeszłości miasteczka, to w miejscu tem leżały dwie wsi Charzowce i Jarosław Stary. Podług reg. pobor. pow. kamienieckiego z pierwszej z nich w 1530 i 1542 r. płacili Roman, Wnuczko i Chrynicz Charzewscy od 2 pługów; w 1565 r. własność Andrzeja i Ihnata Charzewskich, w dzierżawie Wierzejskiego, ma 4 pługi a w 1569 r. Charzewscy płacą ztąd z 5 pługów, 6 komorn. , 2 ubogich i 1 rzemieślnika Jabłonowski, Wołyń i Podole, 162, 188, 226. Jarosław wykazany został dopiero w regestrach z 1542 r. jako płacący od 11 2 pługa. W r. 1565 należy do Lackorońskiego, ssty skalskiego, który płaci od 4 pługów, 3 komom. , a w 1569 r. od 6 pługów ibid. , 164, 185, 225. Widocznie Lanckorońscy nabyli później Charzew, gdyż w przywileju wydanem w 1646 r. przez Władysława, czytamy Bacząc na wielkie zalety i zasługi Stanisława z Brzezia Lanckorońskiego, kaszt. halickiego, ssty skal skiego, potwierdzamy świeżo przez tegoż założone miasto Nowe Brzezie, na gruntach Charzowce i Stary Jarosław, w wwdztwie podolskiem. W dalszym ciągu obdarzając król miasto, na krańcach państwa leżące, prawem magdeburskiem, uchyla przeciwne temu prawa i zwyczaje polskie i ruskie; chce ażeby magistrat używał pieczęci w przywileju nie podany jej kształt; zaprowadza targi we wtorek i czwartek i cztery jarmarki do roku Baliński, Star. Polska, II, chłe wojny kozackie przeszkodziły rozwojowi miasta; zostawało ono jednak w posiadaniu Lanckorońskiego, wwdy bracławskiego, nastę pnie hetm. w. kor. 1657 r. . Wnuka tegoż Anna Mierzejewska wniosła Brzezie w posagu Adamowi Tarle, sście brzegoskiemu i gostyń skiemu, który wiele przyczynił się do wzrostu miasta. On to zbudował zamek nad rzeką i za czął wznosić klasztor kapucynów 1744, który opasał murem w kształcie toporu herb Tar łów. W r. 1780 właścicielem był Floryan Tar ło, ssta skalski. Miasto miało wówczas 140 dm. miejskich i 188 na przedmieściach. Później otrzymał Zbrzezie Franciszek Strzałkowski, szambelan królewski, który w 1786 r. otrzymał przywilej ustanawiający jarmarki w poniedział ki po św. Filipie i Jakubie, Małgorzacie, Róży, Hieronimie i Katarzynie. Po rozbiorze Rzpltej miasteczko zaczęło upadać; liczba osiadłych tu żydów znacznie się zmniejszyła, tak że w r. 1818 było ich zaledwie 243, majątek zaś roz padł się na części i w powołanym roku należał do pięciu właścicieli Dobrzańskiego, Kozickie go, Krosnowskiego, Pawłowskiego i RzepkiŁa skiego. Odtąd właściciele ciągle się zmieniali. Budowy kościoła i klasztoru dokończyli sami kapucyni. W 1826 r. było w klasztorze 7 za konników i szkółka parafialna. Kościół konse krował w r. 1801 biskup Mackiewicz. Po prze robieniu kościoła na cerkiew, budowę dzisiej szego kościoła rozpoczęto w 1839 r. Z zamku wzniesionego przez Tarłów pozostały tylko szczątki; brama wjazdowa wyrestaurowana słu ży za mieszkanie właścicielom Gradowskim. Tu przemieszkiwał przez czas jakiś znany poe ta Stanisław Starzyński Stach z Zamiechowa i Adolf Dobrowolski 1866, głośny w swoim czasie ekonomista. W okolicy Z. utonął w Zbruczu w 1828 r. poeta Tymon Zaborowski. W okolicach Z. znajduje się pieczara, zwana jaski nią Horyniewą i starożytne kopce, zwane roz bite mogiły. Dr. M. Zbrzyż al. Zbrzyzie, Zbryskij Most, wś, pow. borszczowski, 21 klm. na płn. wsch. od sądu pow. w Borszczowie, 7 klm. na płn. od urz. pocz. w Skale. Na płd. leży Skała, na płd. zach. i płd. Siekierzyńce pow. husiatyński, zresztą przypiera wieś od płn. i wschodu do pow. kamienieckiego w gub. podolskiej. Wzdłuż granicy płn. i wsch. płynie Zbrucz. W jego dolinie na płn. zach. leżą zabudowania wiejskie. Własn. więk. ma roli or. 336, łąk i ogr. 33, past. 19, lasu 39; wł. mn. roli or. 15, łąk i ogr. 17, past. 27 mr. W r. 1890 było 26 dm. , 172 mk. w gm, , 14 dm. , 90 mk. na obsz. dwor. 134 gr. kat. , 94 rz. kat. , 34 izr. ; 237 Rus. , 25 Pol. Par. rz. kat. w Skale, gr. kat. w Burdiakowcach. Zbucz, wś włośc. , pow. bielski gub. grodzieńskiej, w 1 okr. pol, gm. Kleniki, o 12 w.

Zbrzyż

Zbrzyż