wy, zresztą kraina to lasów liściastych, buków, grabów. Lasy kryją w sobie liczne źródła i chronią je od wysychania. W Z. żyją karp, marym, kiełb, lin, pukas, kleń, jelec, wyrozub, uklej najbielszy, leszcz, szczupak, śliz, kózka, sum, okuń, babka. Niegdyś zalatywały tu ła będzie i pelikany a w okolicznych lasach bujały żubry. W sierpniu 1848 r. znaleziono w Z. pod wsią Liczkowce, w pobliżu Husiatyna, posąg kamienny czworoboczny, wykuty ze zbitego krystalicznego wapienia, podobnego do stano wiącego urwiste brzegi rzeki. Posąg ten. podług uzasadnionych zresztą przypuszczeń, przedstawia Swantewida Światowida. Bliższe szczegóły tak o odkryciu jako i o samym posą gu ob. w art. Liczkowce. Ważniejsze dopływy Z. z lewej strony są Grabarka w pow. starokonstantynowskim, Medwedówka, Tarnorudka, Oszuka pod Satanowem, Olchowka al. Mucha, Muszka, Rudka, Kizia. Od prawego brzegu przybiera Z. Młyński potok ze Samcem, Samiec, Śniwodę ze Stawkami, Stawek, Turówkę, Czerneczę, Bridok, Gniłę, która z Tajną tworzy Rzeczkę, Słobódkę, Krzyweńkie, Bosyrski potok z Budkami, Burdakowce, Ciemną Kiernicę, beniecki potok z Trośteneckim, Olchową i kilka drobniejszych. Ob. Karta wojsk. , U, XXXV, 11, XXXIV, 10, XXXIV, 9, XXXIV, 8, XXXIV, 7, XXXIV. St. M. Zbrucz, wś, pow. starokonstantynowski, gm. Wołoczysk o 6 w. , posiada cukrownią, szpital fabryczny. Zbrudzewo 1. wś gosp. , w pow. szremskim, ma sąd, parafie, urz. okr. , urz. st. cyw. , pocztę i st. kol. żel w Szremie, szkołę katol. w miejscu. Obszaru 386 ha, 45 dym, , 418 dusz 3 prot. . 2. Z. , wś dwor. , w temże położeniu, ma obszaru 793 ha, 7 dym. , 166 dusz 3 prot. . Na obszarze Z. zachowały się nazwy Siedliska, Łozewka, Ściegny, Nowiny, Gierwatki, Nielupy, Ługi, Żyłki, Przydziałki, Wielichów, Szubionki, Paprotnia, Smażdżyny, pola; Macharzyńska gó ra, Niedzwiedna góra, Łoździewka, Orliniec, Jabramy, Koszczysko, Okrzosy, Kobin, Lisiek, Borki, Trzęsko, Szeroki smug, Łapińska, łąki; Okniska, Zielony Dół, Grondy, Smirduch, Pral nia, Gąsiniec, Okrąglica, Dudek, Ciszka, Głębo ki Doł, Soska, Czaja krzewina, Karpi Dołek, Poł czyński i Babi Dół, doły i stawy; Gniewiec, je zioro; Sliąchwa, rów. Z. leży na płn. Szremu, na trakcie do Bnina. Należało do mta Szremu. Istniało już przed r. 1388. Pisali się ztąd Zbrudzewscy. W r. 1578 jest tu 91 2 śl. os. , 8 zagr. i 6 komorn. W r. 1618 płaciło podatku 12 złp. 9 gr. , od 91 2 śladów po złotemu, od dwóch wolnych po gr. 24 i od 6 zagr. z rolą po 6 gr. W. Ł. Zbryca, ob. Zbrzyca. Zbrza 1. wś, pow. jędrzejowski, gm. Sobków, par. Brzeziny, odl. 14 w. na płd. od Kielc. Występują tu łupki należące do formacyi sylurskiej. Wś należała do dóbr Dębska Wola, ma 29 os. , 289 mr. W 1827 r. było 22 dm. , 159 mk. Podano też wś Zbrzańska Wola, mającą 3 dm. , 32 mk. Ob. L. Zejszner, Opis geologi czny formacyi sylurycznej, odkrytej we wsi Zbrzy przy Dębskiej Woli na południe od Kielc Roczn. Tow. Nauk. Krak. , 1869. 2. Z. , r. 1508 Sbyrza, wś, pow. sandomierski, gm. Gór ki, par. Olbierzowice. Zarówno spis z 1827 r. jak i najnowsze urzędowe spisy nie podają tej wsi, którą jedynie pomieszcza spis urzęd. z r. 1867 i Skorowidz Zinberga. W spisie wojew. sandomierskiego z r. 1508 wymieniona pomię dzy wsiami, które nie zapłaciły poboru czwartej części z czynszów klasztornych Paw. , Małop. , 478. Br. CL Zbrzańskie Chałupki, w 1827 r. Zbrzańska Wola, wś, pow. jędrzejowski, wchodziła w skład dóbr Dębska Wola, ma 5 os. , 02 mr. Ob. Zbrza 1. Zbrzezie, ob. Zbrzyź. Zbrzeźnica al. Bacze Suche, w XVI w. Bacze Zbrzeznica, wś i fol. nad rzką b. n. , pow. łomżyński, gm. i par. Puchały, odl 17 w. od Łomży. W 1827 r. były 3 dm. , 18 mk. , par. Zambrowo. Stanowiła jedną całość ze wsiami Bacze Suche i Mokre. Obszar wynosił 7257 mr. W r. 1885 fol. Z. rozl. mr. 1218 gr. or. i ogr. mr. 286, łąk mr. 221, past. mr. 121, lasu mr. 538, nieuż, mr. 62; bud. mur. 5, drew. 8, las nieurządzony, młyn wodny. Wś Z, os. 12, mr. 36; ws Polki os. 3, mr. 11. W r. 1576 Bacze Zbrzeznica, w par. Puchały, miały 8 działów szlacheckich największy 5 łan. i w ogóle 131 2 łan. , 3 zagr. ; B. dziś B. Mokre 3 działy, 6 łan. , 2 zagr. Paw, , Mazow. , 370. Zbrzyca, także Zbrycza, niem. Sbritze, stru ga, nastająca w pow. chojnickim pod Lędami. płynie potem w kierunku płd. przy Leśnie, tu zwraca się ku zach. , mija Rolbik i Widno, prze pływa potem jez. Wielkie i Glisno, kieruje się następnie znów ku płd. , tworząc granicę między pow. chojnickim i człuchowskim i uchodzi do jez. Wytoczna, przez które Brda płynie. Zacho dzi w przywileju Mestwina z r. 1291 p. n. Dbriza ob. Perlbach P. U. B. , str. 439. Lud zowie ją mylnie Szprycą. Kś. Fr. Zbrzyłówka, sioło niegdyś, w okolicach Słobodycze, t. j. w dzisiejszym pow. żytomierskim, na płd. zach. od Żytomierza. Zbrzyż, dawniej Brzezie Nowe, Brzezie, Zbrzezie, mstko nad Zbruczem, pow. kamieniecki, na pograniczu od Galicyi, okr. pol. Lanckoroń o 12 w. , gm. Bereżanka, st. pocz. Husiatyn, odl. o 40 w. na płn. zach. od Kamieńca, ma 226 dm. , 1400 mk. 355 żydów, cerkiew paraf. , kaplicę prawosł. cmentarną, kościół katol paraf. , dom modlitwy żydowski, szkołę ludową 2 naucz. , 45 uczniów, młyn wodny, posterunek

Zbrucz

Zbrucz

Zbrudzewo

Zbryca

Zbrza

Zbrzańskie Chałupki

Zbrzezie

Zbrzeźnica

Zbrzyca

Zbrzyłówka

Zbrzyż