Wyższe, Netreba, Nowiki, Ochrymowce, Opryłowce, Romanowe Sioło, Roznoszyńce, Sieniachówka, Sieniawa, Stryjówka, Suchowce, Szelpaki, Szyły, Tarasówka, Wałachówka, Załuże, Zarubińce, Zarudeczko, Zarudzie i Zbaraż Stary najludniejsza z nich Czernichowce 2320 mk. , najmniejsza Zarudeczko 166 mk. . Cały powiat leży w dorzeczu Dniestru za pośrednictwem jego dopływów Gniezny dopływu Seretu i Zbrucza. Zachodnia część powiatu leży w dorzeczu Gniezny, wschodnia w dorzeczu Zbrucza. Gniezna powstaje z połączenia się pod Zbarażem dwóch strug, z których jedna płynie od płn. z Krasnosielec, a druga od wsch. z Łubianek. Tak utworzony potok tworzy w Bazarzyńcach staw, a wypłynąwszy ze stawu dąży przez Zbaraż, w Załuźku zwraca się na płd. i śpieszy przez Zbaraż Stary, Czernichów i Ochrymowce do Czernichowa Mazowieckiego w pow. tarnopolskim. W obrębie pow. zbaraskiego przyjmuje Gniezna od lew. brz. małe strugi, jak np. pot. Kubanie w Czernichowie i drugi, znaczniejszy w Ochrymowcach nadpływający od Kretowiec. W granicy powiatu powstaje też lewoboczny dopływ Gniezuy, pot. Rudka. Wpłn. zach. stronie powiatu powstaje prawoboczny dopływ Gniezny, pot. Hnizdeczna. Tworzy się on w Kurnikach z dwóch potoków Berezowskiego i Kobyleckiego i płynie na płd. wsch. przez Dobrowody, Czumale, Opryłowce i wzdłuż granicy Dubowiec i Iwaszkowec do Stechnikowiec w pow. tarnopolskim. Zbrucz płynie wzdłuż wschod. granicy powiatu. Do niego wpadają w obrębie powiatu z praw. boku małe strugi, z których znaczniejszą pot. Walczek zwany w dolnym biegu Młyńskim. Do Zbrucza podąża także z praw. brzegu Samiec al, Samec. W r. 1890 było w powiecie 10996 dm. , 66722 mk. , a mianowicie 4067 dm. , 24625 mk. w obrębie sądu pow. Nowesioło, a 6929 dm. , 42097 mk. w obrębie sądu pow. Zbaraż. Według płci było 32933 płci męzkiej, a 33789 płci żeńskiej. Wedle wyznania było 41714 gr. kat. , 19080 rz. kat. , 5898 izr. , 30 in. wyzn. Języka rusińskiego używało 45112, polskiego 20249, niemieckiego 1300 mk. Od lipca 1888 tworzy powiat osobny okrąg szkolny, którego Rada i inspektor szkolny okręgowy mają siedzibę w Zbarażu. Inspektorowi temu podlega także okrąg zaleszczycki który od 1 września 1896 r. otrzyma osobnego inspektora. W powiecie istnieje obecnie, oprócz 5klasowej szkoły męzkiej i żeńskiej, 5 szkół dwuklasowych Czernichowce, Koszlaki, Stryjówka, Toki i Załuże i 29 jednoklasowych Berezowica Mała, Bogdanówka, Dobromirka, Dobrowody, Hnilice Wielkie, Hniliczki, Jacowce, Klebanówka, Korszyłówka, Koziary, Krasnosielce, Kujdańce, Lisieczyńce, Łubianki Niżne i Wyżne, Łozówka, Medyń, NoweSieniawa, Skoryki, Szelpaki, Szyły, Terpiłówka, Worobijówka, Zarudzie i Zbaraż Stary. Ze względu na język było 25 z jęz. wykł. rusińskim, 9 szkół z językiem wykładowym polskim i 2 mieszane co do języka. Ilość dzieci obo wiązanych do uczęszczania na naukę codzienną od 6 do 12 lat wynosiła w 1894 6 roku szkolnym 7906, uczęszczało zaś 5130; ilość dzieci obo wiązanych do uczęszczania na naukę dopełnia jącą wynosiła 2661, a uczęszczało 1115. Kas pożyczkowych gminnych było w powiecie 48. Kolej żelazna przebiega płd. kraniec powiatu. Wchodzi ona tu z pow. tarnopolskiego do Kujdaniec, idzie przez Stryjówkę, Maksymówkę stacya, Bogdanówkę stacya i wchodzi do Ka mionki w pow. skałackim. 2. Z. Stary, wś, pow. zbaraski, tuż na zach. od sądu pow. i urz. pocz. w Zbarażu. Na płn. leżą Zarubińce i Załuże, na wsch. Zbaraż, na płd. Czernichowce, na zach. Iwaszkowce. Wsch. część obszaru przepływa Gniezna. W jej dolinie leżą zabudowania wiej skie. Na płd. wznosi się Wasylińska góra do 407 mt. Własn. więk. ma roli or. 273, łąk i ogr. 26, past. 22, lasu 368 mr. ; wł. mn. roli or. 992, łąk i ogr. 113, past. 117, lasu 210 mr. W r. 1890 było 178 dm. , 1043 wk w gra. , 19 dm. , 113 mk. na obsz. dwor. 995 rz. kat 135 gr. kat. , 26 izr. ; 995, 135 Rus. , 26 Niem. . Par. rz. kat. w Zbarażu mieście, gr. kat. w miejscu. Do tej parafii należy Załuże. We wsi jest cerkiew p. w. św. Michała i szkoła jednoklasowa. Lu. Dz. Zbaraża Z. Nowy, wś na lewym brzegu Desny, przy ujściu do niej ruczaju Bytaj, pow. berdyczowski, w 3 okr. pol, gm. Samhorodek, o 50 w. od Berdyczowa, ma 552 mk Podług Pochilewicza w 1883 r. było tu 609 mk. i 1114 dzies. Posiada cerkiew Uśpieńską, z muru wzniesioną w 1799 r, na miejsce dawniejszej i uposażoną 44 dzies. ziemi. Ruczaj Pytaj rozdzieła wś Z. od Hubina. W wiekach odległych w okolicach tych koczowały plemiona turskie, następnie leżały w tak. ziemi Bołochowskiej. Hubin jeszcze z tej odległej epoki pochodzi, Z. zaś znacznie późniejszego założenia, wziął nazwę od ks. Zbarazkich już w XVII w. , którzy posiadali tu Przyłukę, której częścią składową był obszar na którym osiedlił się Z. Wraz z Hubinem Z. w owym czasie był miejscem dobrze zabezpieczonem od napaści tatarskiej jeszcze dziś te dwie osady otaczaja dokoła wały i rowy. Według taryfy podymnego wdztwa bracławskiego z 1629 r. Z. był miasteczkiem i posiadał 465 dym. Jabłonowski, Ukraina I, 136. Za czasów wojen kozackich za Bohdana Chmielnickiego, Kozacy w 1651 r. zamknęli się w Z. Pisze też Łukasz Hulewicz, rotmistrz JKM. że z poblizkich miasteczek wojska polskie, to jest z Komora, z Przyłuki, Hubina i Zbaraża Nowego częścią Kozaków wybiły, częścią rozegnały sioło, Ochrymowice, Palczyńce, Romanowesioło,

Zbaraż

Zbaraża