szynków 15. Targi odbywają, się co poniedziałek. Ulic jest 15, placów pustych 28, rynki dwa, domów drewn. 224, murow. 25, budowli publicznych 2 urząd celny, dawniejszy magazyn solny, i dawny magistrat. Ludność stała osady w r. 1887 wynosiła 3948 dusz, w tej liczbie było 1547 chrześcian i 2401 żydów. Śródchrześcian było 6 prawosł. i 1 prot. W r. 1893 było 3985 mk. W r. 1827 było 296 dm. , 2258 mk. Nazwa. Forma Zawichost przedstawia pewne trudności, jeżeli ją. chcemy zaliczyć do jednej z grup nazw miejscowych. Pokrewnemi jej są. niewątpliwie nazwy Bydgoszcz, Radgoszcz, Ugoszcz, Trzebiegoszcz, Zelgoszcz; zachodzi jednak ta różnica, iż niema tu zmiękczenia końcowych spółgłosek żródłosłowu gost, cechującego powyższe przymiotnikowe nazwy formowane od imion własnych Bydgost, Radgost i t. p. Występuje zaś tu zmiększenie spółgłoski g na h, przechodzące w piśmie i wymawianiu na ch. W innej nazwie Zagość mamy znów odmienne zmiękczenie końcowych spółgłosek. Mimo to można z wielkim prawdopodobieństwem zaliczyć Zawichost do grupy powyższych nazw. Hipoteza prof. Kawczyńskiego, wiążąca Zawichost ze źródłosłowem nazwy Wisła por. Dwie etymologie w Ateneum z 1890 r. niema trwalszych podstaw. Z. leży na lewym, wyniosłym, stromo opadającym brzegu Wisły, w punkcie, w którym ta rzeka, dosięgnąwszy w swym biegu ku wsch. płn. najdalej ku wschodowi wysuniętego położenia, zwraca się, pod wpływem parcia wlewających się powyżej Z. wód Sanu, więcej ku płn. i płn. zach. Naprzeciw Z. po prawym brzegu ciągnie się rozległa, dość nizka równina, przez którą się przedziera ramię Wisły do którego uchodzi rzeczka Sanna. Jak Sandomierz dla obszarów lewego brzegu Sanu i puszcz prawego brzegu Wisły, tak znowu Zawichost dla obszarów prawego brzegu Sanu i wyżyny lew. brzegu Wisły, był ważnym punktem strategicznym i handlowym. Oba te grody stoją na straży krzyżujących się pod ich osłoną licznych dróg handlowych, łączących oszary wschodniego i zachodniego dorzecza Wisły. Lustracya z 1564 powiada o Z. Gościniec starodawny z Krakowa do Litwy i Rusi, który Król, J. Mość rozkazuje strzedz. Podczas wypraw na Ruś w epoce bolesławowskiej musiał Z. odgrywać ważną rolę. Liczne kępy ułatwiały tu przeprawę przez Wisłę. Gród tutejszy służył nieraz zapewne jako punkt koncentracyi wojsk wyprawianych ku wschodowi. Starożytna kaplica p. w. św. Maurycego, wzniesiona śród grodu, sięga. swym początkiem pewno czasów Chrobrego. Wybór patrona, uczyniony może pod wpływem daru cesarza Ottona, włóczni z relikwią św. Maurycego, świadczy o strategicznej doniosłości tego punktu. Przy grodzie z dawna istnieć musiała przy stań dla statków pobór cła i osada dość ludna, skoro potrzeba dla niej wcześnie bardzo założyć nowy kościół i parafię. W bulli Eugieniusza III z r. 1148, potwierdzającej posiadłości biskupów włocławskich, wymieniono jako ich uposażenie kościół N. P. Maryi w Zawichoście cum castro Lagow et decima O istnieniu kaplicy św. Maurycego dowiadujemy się z aktu z r. 1191 wymieniającego posiadłości i dochody kollegiaty sandomierskiej, do której należała też capella sancti Mauricij de Zawichosth cum suis redditibus. Dzięki swemu znaczeniu politycznemu i handlowemu Z. stanie się wcześnie ważnym centrem kościelnym. Już r. 1214, w dok. wydanym w Krakowie, występuje Jan archidyakon Inny archidyakon Egidius bawi r. 1220 w Rzymie w sprawie obsadzenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego. Pierwszy kasztelan Dobes comes de Zawychosth wystąpuje przy akcie Grzymisławy z r. 1229. Osada podzamkowa wcześnie otrzymuje prawo miejskie z urządzeniami niemieckimi. Aktowi Bolesława Wstydliwego, wydanemu r. 1250 w Z. , asystuje Jassech scultetus de W akcie fundacyi klasztoru, wydanym w Korczynie dnia 2 marca 1257 r. , powiedziano Ipsum Zawichost theutonico locatum cum utilitatibus et piscacione Visle Kod. dypl. pol. , I, 78. Zapewne nadanie prawa niemieckiego nastąpiło wkrótce po zniszczeniu osady przez Tatarów w czasie napadu r. 1241. Z późniejszych znacznie danych Lib. Ben. Długosza dowiadujemy się, że miasto ma 44 łany, z tych 20 łan. dają dziesięcinę kościołowi św. Trójcy, a 24 magistrom u św. Floryana w Krakowie wartości do 15 grzyw. a poprzednio kancelaryi książęcej poznańskiej. Napad tatarski, osierociwszy wiele rodzin poległych w bojach rycerzy, podsunął księciu Bolesławowi, za poradą zapewne otaczających go pobożnych niewiast, myśl założenia klasztoru, który by służył też za miejsce przytułku dla osieroconych, samotnych, biednych kobiet. W dniu 18 kwietnia 1255 r. w orszaku duchowieństwa, śród którego występuje Wernerus, kanonik s. Marie Zawichost, i liczni dygnitarze świeccy, ks. Bolesław dla dobra duszy księcia Leszka, księżny Grzymisławy i Kunegundy, funduje w Z. opido nostro, szpital ad usum monasteru ordinis pauperum dominarum sancti Damiani Asisii. .. et sustentationem infirmorum et egenorum. Na uposażenie, prócz wielu wsi 25 przeznacza książę 6 łanów pod Zawichostem, dwa działy Przezwod zapewne z drugiej strony Wisły przy przeprawie, grzywnę złota z cła zwanego brona, 40 grzyw. srebra z salin Bochni i wartość koryta soli z Wieliczki Kod. małop. ,, 100. W dwa lata potem, r. 1257 dnia 2 marca w Korczynie, wydaje Bolesław nowy dokument fundacyi kla

Zawichost