łanów frankońskich, szósty łan wolny i wolny dom z ogrodem. Nadał im te same swobody i wolności, jakiemi już obdarowani byli przez Władysława Opolskiego w 1277 r. , gdy zakupili wójtowstwo w Kentach. Wolno im mieć nadto ławy z obówiem, izby łaziebne, jatki mięsne, ławy chlebowe, dwa sklepy z suknem, trzy młyny na Skawie. Mieszczanie opłacać mają po pół grzywny srebra z łanu i po dwie miary pszenicy, żyta i owsa. Dla rychlejszego wzrostu miasta zabronił zakładania w oddaleniu jednej mili od miasta browarów, sprzedaży sukna, osiedlania się krawcom, kowalom i wypalającym wapno. Ustanowił nadto w mieście składy ołowiu, miedzi i cyny, przeznaczając dochód od wagi dla miasta Rychlik J. Księstwa oświęcimskie i Zatorskie, p. 12. W 1400 r. przyrzekają mieszkańcy Z. posłuszeństwo żonie Jana, ks. oświęc. , Jadwidze, oprawę bowiem, w wysokości 5 tysięcy grzywien groszy pruskich, zabezpieczył jej Jan w 1396 r. na Zatorze i innych miejscowościach. Już w tym czasie 1397 napotykamy poraz pierwszy nazwę niemiecką Zatora Newenstat Teki Naruszewicza, , 200, która powtarza się i w dokumencie króla czeskiego Wacława z dn. 13 maja 1400 r. Należałoby sądzić, że z końcem XIV w. miasto przeniosło się cokolwiek dalej na północ, to jest w miejsce, gdzie dzisiaj rozciąga się śródmieście i stąd powstała nazwa civitas. Wszak tenże sam książe zezwala 1399 r. 25 sierpnia sołtystwu ad novam civitatem na wolny użytek wody in civitate Grenitz Granicą nazywa się dzisiaj grupa domów w połudn. stronie obszaru miejskiego, a nadto przyrzeka w swojem i swych następców imieniu, że żadnego myta Grenitz pobierać nie będzie i nie postanowi nic coby ze szkodą sołtystwa być mogło Kod. Uniw. Jag. , 972, Nr 2. Następnego roku zatwierdza uchwały miejskie, że nietylko w mieście Z, , lecz w całym okręgu per totam należy składać titulo contribucionis po jednej mierze z każdych 24 miar jęczmienia i 16 miar pszenicy ibid. zgodnie z przywilejem Mieszka z 1292 r. W czasie zaburzeń husyckich i rozbojów, jakich widownią było nadgraniczne księstwo oświęcimskie opanował niespodzianie Zator słynny Dzierżek z Rytwian we wtorek zapustny 1440 r. dn. 9 lutego i oddał je za wypłaceniem mu tysiąca grzywien, jako zwrotu kosztów wyprawy, królowi Władysławowi. Lecz tenże zwrócił już dn. 26 paźd. 1440 r. miasto ks. Wacławowi pod warunkiem, że książęta oświęcimscy sprzedadzą zamek Berwałd Mikołajowi Serafinowi, żupnikowi krakowskiemu, a ten będzie trzymał go jako polski poddany. W dwa miesiące później zobowiązał się nawet Wacław znieść wszelkie obwarowania miasta i nowych nie budować, a z początkiem r. 1441 przyrzekł nawet pod grozą utraty Zatora z okręgiem cum dominio hołd złożyć królowi. Gdy w 1445 r. powstało udzielne księstwo Zatorskie, został Z. jego stolicą i ozdobiony został świeżo zbudowanym zamkiem. 2 nowych panów Janusz pozwolił d. 24 czerwca 1493 r. mieszczanom Z. wykopać dwie sadzawki w ich własnej Dąbrowie i napełnić je wodą, którą książe sprowadził z Wieprzówki przez Gierałtowskie pole, a nadto utworzyć dwa odrastadliszcza do pielęgnowania narybku; ponieważ zaś sadzawka książęca zalała pastwiska miejskie, przeto książę dał mieszczanom nowe, uwalniając od wszelkiej opłaty. Wreszcie obdarował ich częścią sadzawki książęcej, zwaną Sitowiec lub Wierzchowina, między sadzawkami Górski i Chobotek Mss. Univ. Jag. , 972. Już następnego roku sprzedał Janusz księstwo zatorskie Janowi Olbrachtowi, zastrzegając sobie dożywotnie posiadanie a 1507 r. w dniu 3 maja składają mieszczanie przysięgę wierności Zygmuntowi I, który potwierdza im wszelkie prawa i przywileje. Wkrótce przeszło i wójtowstwo Zatorskie w posiadanie króla. R. 1404 sprzedał Paweł, syn Arnolda, dwie dziesiąte części na wójtowstwie Małgorzacie, wdowie po Macieju, wojcie zator. , za 150 grzywien groszy praskich. W 12 lat później nabyła taż sama Małgorzata i jej syn Jan Blessencz, mieszczanin krakow. , inne dwie części, które wykupił już dawniej ks. Kazimierz, pan na Oświęcimie i Toszku, od Elżbiety Pileckiej. W 1495 r. właścicielem wójtowstwa był Piotr, lecz już 1517 r. dn. 23 lipca sprzedają córki jego Dorota, Marusza i Jadwiga wraz z Janem wójtowstwo Janowi Tomickiemu i Janowi Rudułtowskiemu za 8000 zł. pol. i 700 zł. w półgroszkach krakowskich, po pół kopy na każdy złoty licząc. Od nich wreszcie kupuje wójtowstwo za l000 katów Zygmunt I dn. 24 lipca 1525 r. W miejsce wójtowstwa powstaje teraz starostwo Zatorskie. Król pragnąc polepszyć byt mieszkańców, zezwala im 1524 r. zbudować most na Skawie i pobierać opłatę po 4 denary od wozu obładowanego solą, lub innym towarem, pod warunkiem jednak, aby jedną grzywnę monety, którą dawniej ze spławu do zamku płacili i nadal corocznie wnosili. Ustanowił nadto jarmark na św. Jana Chrzc. Według lustracyi z 1564 r. płacili mieszczanie łanowego 17 grzyw. 17 gr. 3 den. , domowego na zamek 10 grzyw. 30 gr. , od przewozu, który był przed zbudowaniem mostu 1 grzyw. , stróżnego rocznie 5 grzyw. , od 6 garnców gorzałczanych 7 grz. 24 gr. , targowego tygodniowego i z 3 jarmarków 6 grzyw. 12 gr. , z wolnicy od rzeźników 28 gr. Nadto pobierało wójtowstwo z 6 jatek rzeźniczych, z każdej po trzy kamienie łoju, 15 grzyw. , 19 szewców każdy po 12 gr. 4 grzyw. 36 gr. , 9 piekarzy, każdy po 19 gr. i po strucli za 2 gr. , razem 3 grzyw. 27 gr. Cło zamkowe przynosiło

Zator