kaplica, tę jednak zniósł starosta Mikołaj Myszkowski. Ostatni starosta zatorski Piotr Dunin odrestaurował zamek, wyprowadził schody na trzecie piętro pod dach i tam urządził izby mieszkalne. Dzisiaj jedynym śladem dawnej siedziby książęcej są cztery mury, na trzy łokcie grube, ciężkie sklepienia w dolnych komnatach i rozległe fundamenta. Zresztą wszystko jest nowe, w stylu gotyckimi odrodzenia. Włoch Liatti i Goliński jego pomocnik, ozdobili wnętrze gipsaturą, złoceniami i malowaniem, Lanci i Filippi zatarli prawie do szczętu ślady dawnej postaci zamku. Na dziedzińcu rosną bujne jesiony i lipy, a dokoła się ciągnie ogród, spadający tarasami aż do brzegu Skawy. Oprócz wielu przedmiotów pamiątkowych i zabytków, jako to dzieł rzeźby, etrusków, starych zbroic, wyrobów ze złota, mozaiki, egipskich i greckich posągów, marmurów, armatek wiwatowych i wielu innych, godną uwagi jest srebrna ozdobna taca z wykutą sceną treści mitologicznej, mylnie za pamiątkę po królowej Jadwidze uważana, róg myśliwski Augusta II ze słoniowej kości, rodzaj tafli grobowej z białego marmuru z 10cio wierszowym napisem wschodnim po brzegach. Znaleziono ją w ziemi we wsi Dworach pod Oświęcimem. Większej wartości jest galerya obrazów, pochodząca podobno ze spadku ks. Stanisławie Poniatowskim, zmarłym we Włoszech. W dolnych apartamentach mieści się portret kobiety pędzla jakoby Leonarda da Vinci galerya florencka dawała za niego 100, 000 fr. , Starzec liczący pieniądze Velasquez a, Portret kobiety Mirwelta szkoła flamandzka, Św. Sebastyan Zurba. W górnych apartamentach wiszą dwa wielkie płótna Bernarda Canalettego, wyobrażające widoki Warszawy, kilka obrazów Bacciarelli ego i wiele innych drobniejszych szkiców. Na korytarzach rozwieszono portrety familijne Potockich. Zaludnienie. Dzisiejsza ludność Z. jest podobno niższą liczebnie od zaludnienia w i XVI w. W 1890 r. było 1507 mk. w mieście i 183, na obszarze dworskim, obecnie 1895 liczą 1690 mk. , mianowicie 1314 rz. kat. a 376 izr. I 860 kobiet a 840 mężczyzn w 174 domach. Ludność przeważnie rolnicza a w części rękodzielnicza. Znajduje się w mieście 8 piekarzy, 5 stolarzy, 4 rzeźników, 4 masarzy, 3 szewców, 2 krawców, 1 kowal, garncarz, blacharz, malarz pokojowy. Prócz tego znajdują się 2 młyny, 2 cegielnie, mydlarnia, apteka jedna i lekarz jeden. Handel ogranicza się na kilku kramach, przeważnie w rękach żydowskich. W ostatnich latach otworzyło własny sklep miejscowe kółko rolnicze. Co poniedziałek odbywają się targi a cztery razy do roku jarmarki. Wskutek otwarcia linii kolejowej OświęcimPodgórze podniósł się handel wywozowy. W przeciągu trzechlecia 1890 92 wywieziono ze stacyi w Zatorze 12, 177 ton, przywieziono zaś 18767 ton. Głównym artykułem wywozu są płody rolnicze i drzewo budulcowe, przywozu płody kolonialne, węgiel, nafta, wyroby z żelaza Rocznik statystyki przemysłu i handlu, zeszyt XVI, Lwów, 1894. Zarząd miasta. Reprezentacyę miasta tworzy rada gminna, z burmistrzem na czele i urząd gminny, czyli magistrat, jako władza wykonawcza. Rada gminna składa się z 24 członków i 12 zastępców. Zawiaduje majątkiem gminnym, którego stan czynny w 1895 r. wynosił 127, 820 złr. 79 ct. , a bierny 33, 374 złr. Dochody gminy wynosiły 9316 złr. 57 ct. Władze mające siedzibę w Zatorze są sąd powiatowy a przy nim notaryat i adwokat, urząd podatkowy i urząd poczt. telegraficzny. Dawny dekanat zatorski zniesiono a parafia należy dziś do dekanatu oświęcimskiego w dyecezyi krakowskiej. Parafia obejmuje prócz Zatora, Podolsze, Rudze, Laskową i Trzebienczyce, w których 2868 rz. kat. i 503 żydów. Izraelici stanowią osobną gminę wyznaniową, mającą własną bóżnicę. Śród nich osiadł rabin. Dzieje. Prócz 11 dokumentów, zaczynających się dopiero od r. 1559, żadnych innych aktów urzędowych odnoszących się do przeszłości nie posiada archiwum miejskie. Acta consularia z lat 1590 1630 napotkał piszący w rękach prywatnych. Zapiska kś. Kamelskiego Ręk. Ossol. , 653 objaśnia w jaki sposób przepadła część aktów miejskich. Na ratuszu mieli skrzynię papierów, przyszli M. .. . 1769 r. wyłupali i brali na ładunki. Pierwszą wzmiankę o Z. spotykamy r. 1228, w którym Kazimierz, ks. opolski, oddaje wieś Zator nad Skawą kasztelanowi Klemensowi, ten zaś posiadłością tą obdarza założony przez siebie klasztor w Staniątkach. Potwierdza to nadanie Konrad, ks. mazow. , w r, 1242 i 1243. I bulla protekcyjna Innocentego z d. 17 kwietnia 1253 r. wspomina o Zatorze, jako o włości staniąteckiej, jak niemniej i przywilej Bolesława Wstydliwego z 23 lut. 1254 r. Z tego aktu jednak widać że nie cały Zator należał do Klemensa, ale że i książe krakowski posiadał tu pewne grunta. Władysław, ks. opolski dozwala dn. 28 maja 1260 r. siostrom staniąteckim osadzić Zator na prawie niemieckiem. Ulanowski O założeniu i uposażeniu klasztoru benedyktynek w Staniątkach. Rozpr. Akad. Umiej. , tom XXVIII. Kiedy i w jakich okolicznościach Z. przestał należeć do dóbr klasztoru staniąteckiego nie wiemy. W wigilię św. Marcina dn. 10 listopada 1292 r. sprzedaje Mieszko, książe cieszyński i oświęcimski, sołtystwo w Z. Rydygierowi i Piotrowi, braciom kapelana Arnolda, i pozwala na lokowanie miasta na prawie, jakiem miasto Cieszyn iure lemboriensi się rządzi, dając im z 60 tamże znajdujących się

Zator