praktyczne potrzeby, to utrzymały się długo. Przewagę patrycyuszów utrwalił nowy dekret Zygmunta z r. 1422, którym rozporządził cesarz, ażeby ustępujący rajcy me wybierali 8 nowych rajców, ale 24 na 6 lat, z których 8 co roku rządy sprawować miało, tak że po upływie 3 lat jeszcze raz ci sami u steru stać mieli. Był to podobny krok, jaki uczynił przed 80 laty król Jan przez mianowanie 32 dożywotnich rajców. Celem było oddanie kierownictwa miasta pewnej ilości patrycyuszowskich rodzin i ustalenie w ten sposób rządów oligarchicznych, usiłowania, jakie pojawiają sic równocześnie i w innych miastach. Czasy cesarza Zygmunta wypełniają wojny husyckie. Wojny te sprowadziły spustoszenie znacznej części Szląska, ale Wrocław, z powodu silnych murów i licznej załogi, zdołał się obronić a nawet przez dostarczania schronienia uciekającym zewsząd, zdobył sobie bezsprzeczne przodownictwo wśród miast szląskich. Szczęśliwa obrona podniosła naturalnie ufność mieszkańców w swe siły ale zarazem i wzmocniła nienawiść ku Słowiańszczyźnie. W walce o tron czeski po śmierci Zygmunta miedzy Albrechtem, ks. austr. i zięciem Zygmunta, a Kazimierzem Jagiellończykiem, Wrocław popierał gorliwie ks. habsburgskiego. W r. 1438 Albrecht 11 jako cesarz, pierwszy z Habsburgów odwiedził W. i przyjął hołd uroczysty. Zniósł on rządy 24 mężów i wprowadził na nowo, po 16 latach przerwy, wybór 8 rajców, z zachowaniem po dwa miejsca dla reprezentantów cechów do urzędu radzieckiego i sądu ławniczego. Śmierć cesarza Albrechta II spowodowała nowe zawikłania polityczne. Czas następny jest dla Wrocławia czasem wypadków burzliwych, wśród których miasto występowało samoistnie, jako ważny czynnik polityczny, jednocząc siły całego prawie Szląska. Cechą tych czasów jest nienawiść ku Czechom a mianowicie ku królowi Jerzemu z Podiebradu. W walce przeciw królowi czeskiemu doznawało miasto poparcia od papieża Piusa. Aby zmusić oporne miasto, przystąpił w r. 1458 Jerzy z Podiebradu z wojskiem do oblężenia, które jednak było bezskuteczne. Walka z królem czeskim skłoniła mieszkańców do złożenia w r. 1469 hołdu królowi węg. Maciejowi Korwinowi. Maciej sprawował rządy na Szląsku energicznie, bez względu na zwyczaje dawne lub polityczne przywileje. I w Wrocławiu zmienił istniejący ustrój, albowiem ustanowił na czele miasta królewskiego starostę i rozporządził, aby rajców wybierali bezpośrednio mieszczanie. Nader żywo opisał te czasy zmarły w r. 1481 pisarz miejski Piotr Eschenloer, najpierw po łacinie a później po niemiecku. Śmierć Macieja Korwina w r. 1490 przygotowała połączenia Szląska i Wrocławia znowu z krajami korony czeskiej pod dynastyą Jagiellońską. Dopiero klęska pod Mohaczem, zadana przez Turków królowi Czech i Węgier Ludwikowi II i bezpotomna śmierć tegoż r. 1526, wpłynęła stanowczo na dalsze losy Szląska i Wrocławia. Już d, 8 paźd. 1526 obrały stany czeskie w Pradze na króla Ferdynanda. Wybór ten odbył się bez współdziałania stanów szląskich. Ze strony kapituły wrocł. ukazały się wtedy usiłowania postawienia króla polskiego Zygmunta, jako władcę Szląska. W obec jednak zabiegów Ferdynanda zgromadzone w Głupczycach Leobschuetz stany szląskie uznały, niezależnie od wyboru pragskiego, Ferdynanda, brata ces. Karolu V 5 grudnia 1526, pod warunkiem potwierdzenia przywilejów krajowych. D. 11 maja 1527 przybył Ferdynand z żoną swą Anną do Wrocławia a 11 maja składali mieszkańcy hołd starym zwyczajem na rynku. Nowy panujący stanął wobec zmienionych stosunków religijnych. Reformacya bowiem czyniła w Wrocławiu szybkie postępy. Te same czynniki, co gdzieindziej, sprzyjały i tu jej rozszerzeniu. W obec króla zasłaniała sic rada miejska przy zaprowadzeniu reformacyi grożącym oporem ze strony mieszczaństwa, podczas gdy przedtem wzywała pomocy panującego przeciw mieszkańcom. Już w latach 1523 i i 1525 zdobyła sobie prawo obsadzania probostw miejskich przy kościołach parafialnych św. Maryi Magdaleny i św. Elzbiety, z kościołami filialnymi św. Krzysztofora i św. Barbary. Do obu kościołów powołano teraz duchownych protestanckich Jana Hossa i Ambrożego Moibana. Niebawem i przeważna większość ludności stała się protestancką. W obrębie obszaru podległego radzie miejskiej nie było od r. 1525 aż do r. 1700 żadnego katolickiego kościoła parafialnego; natomiast utrzymały się takowe na przedmieściach, podległych juryzdykcyi biskupa. Z czasem powstały i na przedmieściach dwa protest. kościoły, pod wezw. 11000 dziewic i św. Zbawiciela. Oprócz sprawy religijnej zajmowało umysły mieszkańców niebezpieczeństwo grożące ze strony Turków, którzy po bitwie pod Mohaczem posunęli się w głąb krajów chrześciańskich. Kiedy w r. 1529 Turcy oblegli Wiedeń, to z trwogą patrzeli mieszkańcy na zabudowania położone na północy i północnym wschodzie miasta, mogące dać oparcie nieprzyjacielowi w chwili oblężenia. Były to obszerne budynki klasztoru św. Wincentego, które z tego powodu zburzono. Na miejscu stanął z czasem kościół św. Michała z drzewa, który budową gotycką z kamienia, ukończoną w r. 1871, zastąpiono. W Wrocławiu spotykamy wcześnie instytucye, nieznane jeszcze współcześnie w innych miastach. 1 tak w roku 1533 ustanowiono urząd fizyka miejskiego; w r. 1542 zaprowadzono metryki ślubne, 1570 księgi chrztu, księgi zmarłych przy kościele św. Maryi Magdale

Wrocław