mu słów oburzenia na chciwość tak katolików, jak heretyków pustoszących i grabiących dobra kościelne, użaleń na niedbalstwo proboszczów. Najsmutniej się zapisał starosta zatorski Mikołaj Myszkowski, który plebanią spustoszył a nawet kaplicę zamkową zniszczył Bukowski, Dzieje Reformacyi, I, 665, . Najdawniejszem jest nadanie przez Mieszka, ks. cieszyńskiego w r. 1292 pół łana frankońskiego. R. 1392 przeznacza kościołowi Jan, ks. oświęcimski, dziesięcinę z wsi Włoszenicy. Kazimierz, ks. zatorski, zatwierdza d. 26 lipca 1468 r. wszystkie nadania kościoła parafialnego, do którego należały wówczas trzy stawki przy lesie w Rudzach, grunta w Stryszowie, Dąbrówce, Marcówce i Suchej, dziesięciny z Trzebieńczyc, Wiglowic, Grodziska, Laskowej, Smolic, Rudz i Podolszy, wreszcie meszne od mieszczan Zatorskich, wolne pastwiska i rybołówstwo w Skawie. W tymże roku Małgorzata, wdowa po ks. Wacławie i jej synowie, książęta zatorscy Kazimierz i Wacław, założone jeszcze w 1378 r. przez bisk. krak. Floryana bractwo kapłanów obdarowali stawem, zwanym Burkat. Darowiznę tę zatwierdził Stefan Batory 1585 r. d. 27 czerwca. Książę Janusz po dwa kroć przydaje kościołowi grunta z ogrodem i sadem, a to 1494 r. w wigilią św. Jana i 1502 r. d. 22 kwietsia fer. sexta ante f. s. Adalberti. Pomijamy liczne późniejsze zapisy przez osoby prywatne, zwłaszcza dla kilku altaryi, ciągłe spory o zwrót dóbr zabranych sam kś. Kamelski wydał na ten cel przeszło 1000 fl. , ostatecznie z końcem 1791 r. ogólny dochód probostwa wynosił 679 zł. węg. od różnych sum zabezpieczonych w Andrychowie, Gierałtowicach, w Górnej Kleczy, Radoszczy, Lgocie, Smolicach i Bulowicach, z gruntów zaś niewiarowskie, rakowskie i królikowskie, z dwóch stawów Kopieńce zwanych, z dziesięciny w Rudzach 336 zł. węg. , czyli razem 1015 złr. węg. i meszne od mieszczan Zatorskich, wynoszące 62 korce żyta i tyleż owsa. Prócz kościoła parafialnego istniał kościołek św. Anny pod zamkiem, który w połowie XVIII w. Skawa zabrała. Kościołek św. Krzyża, zbudowany i uposażony i 1468 r. przez ks. Kazimierza, istniał jeszcze w 1698 r. ; późniejszych wzmianek o nim nie spotykamy. Obok niego mieścił się cmentarz parafialny. Pierwszym znanym z dokumentów proboszczem Zatorskim jest w 1326 r. Henryk; z późniejszych głośniejszymi byli magister Jakub de Costen 1503 r. , Ben. Delpacy 1646 r. . Słynny kanonik Jan Tarnowski, bakałarz, był altarzystą ołtarza św. Doroty 1492 r. . Metryki sięgały 1646 r. , tych jednak dzisiaj nie ma; przechowały się tylko księgi od 1785 r. prowadzone. W sąsiedztwie kościoła parafialnego znajduje się szpital dom dla ubogich starców, założony w 1507 r. Z zamku od dawano do szpitala co piątek chleba par 20, a od każdego waru piwa cebr jeden a nadto rocznie jedną grzywnę. Majątek zakładowy składa się obecnie realności i obligacyi ogólnej wartości 6758 złr. 31 ct. Dochód w 1895 r. wynosił 372 zł. 29 ct. Przy kościele istniała takźe dość wcześnie szkoła parafialna. Kś. Stanisław Borek, dziekan kapituły krakowskiej, zapisuje w 1549 r. znaczniejszą sumę dla ubogich uczniów akademii krakowskiej, wspomina i o uczniach z Zatora. Dzisiaj fundusz ten, zwany Borkarne, przynosi, po zreformowaniu aktu fundacyjnego przez ministeryum, rocznego dochodu 1500 złr. , dla 15 uczniów po 100 złr. W 1555 r. oddaje proboszcz kś. Paweł Gielowski 100 fl. 30 gr. z funduszów kościelnych mieszczanom Zatorskim na potrzeby miasta, pod warunkiem, by corocznie wypłacano rektorowi szkoły 6 fl. Żakom dawano z zamku na piątek chleba par 4, piwa konew i kufli 6. Obecnie jest w mieście szkoła 5 klas. mieszana. W 1895 r. założono szkołę koszykarską, której gmina ma udzielać odpowiedniego pomieszczenia, wraz z opałem, światłem i usługą. Na rok 1896 wyznaczył wydział krajowy na utrzymanie tej szkoły 1260 złr. Fundacya szkolna utworzona w 1884 r. przez Józefa Chladka, rachmistrza w Zatorze, zatwierdzoną została przez namiestnictwo w 1889 r. Majątkiem jej, wynoszącym 2000 złr. , zawiaduje rada powiatowa w Wadowicach i udziela z odsetek stypendyum uczniowi szkół publicznych, urodzonemu w Zatorze, wyznania chrześciańskiego. Zamek książęcy zbudowany został po 1445 r. , w którym, wskutek podziału księstwa oświęcimskiego między trzech synów Kazimierza Wacława, Przemysława i Janusza, powstaje nowe, odrębne księstwo Zatorskie. Wacław, któremu ono przypadło, miał przez lat trzy mieszkać w zamku oświęcimskim, dopóki zamek w Zatorze zbudowanym nie zostanie. Na ten cel miał Janusz złożyć w przeciągu dwóch lat 140 grzywien a Przemysław, któremu przypadł Toszek, 60 grzyw. , ludność zaś księstw oświęcimskiego i żywieckiego zobowiązaną była do dwóch dni robót około zamku Lehensurk. II, 5888, 18 oryginał w Muzeum ks. Czartor. . Z późniejszego aktu podziału księstwa Zatorskiego dn. 28 maja 1474 r. między czterech synów ks. Wacława, poznajemy budowę zamku. Wymurowany z cegły na głębokich fundamentach, o dwóch piętrach, z wykuszem na wysokości pierwszego piętra, miał na tymże piętrze 4 duże izby i 3 komnaty z frontu, nadto kilka świetlnych komnat z boku; na drugim piętrze prócz wielkiej izby cztery inne pokoje. Dół zajmowała kuchnia i komory. Dziedziniec, w którym mieściła się studnia był zamknięty zabudowaniami stajennemi. W jednej z komnat urządzoną była

Zator