takich klęsk elementarnych był pożar d. 7 maja 1342 r, który nawiedził wielka część miasta, W r. 1344 wybuchł znowu wielki pożar i zniszczył zaledwie co odbudowane miasto. Ale klęski te nie zdołały powstrzymać rozwoju miasta. Właśnie w tych latach, za czasów królów Jana i Karola, przypada znaczne rozszerzenie miasta i wybudowanie nowego muru zewnętrznego, mniej więcej na linii dzisiejszych plantacyi, w latach 1336 1346; miasto otrzymało w tych czasach taki rozmiar, jaki miało przez długi czas; jest to dzisiejsze śródmieście. Tak szybki wzrost, jaki miał miejsce w XIV w. , spotykamy dopiero w XIX w. Królowie czescy Jan i Karol wspierali statecznie miasto w tych dążeniach. W r. 1345 pozwala król Jan radzie miejskiej na użycie kamieni z cmentarza żydowskiego do budowy muru i ratusza. W ten sposób wyjaśnia się pochodzenie kamieni grobowych w fundamentach wieży ratuszowej, znalezionych w r. 1848. W r. 1343 ustępując naleganiom patrycyuszów, polecił król Jan aby zamiast wyboru corocznie konsulów rajców, wybrano 32 na raz dożywotnio i aby ośmiu z nich sprawowało naprzemian przez rok rządy, tak że po czterech latach ci sami konsulowie do rządów powrócić mieli. Wszelkie braki miały się przez kooptacyą uzupełniać. W r. 1344 nastąpił po raz pierwszy, niewiadomo w jaki sposób, wybór 32 dożywotnich rajców. Organizacya ta, szczególnie dla patrycyuszów korzystna, nie przetrwała długo; zniósł ją Karol w r. 1348 i wprowadził na nowo wybór ośmiu rajców corocznie. Zmiana ta jednak dotknęła tylko osoby a nie charakter rządów miejskich; patrycyusze pozostali i nadal u steru. Grasująca w Wrocławiu w połowie XIV w. wielka zaraza, znana pod nazwą Czarnej śmierci, zabrała prawdopodobnie nieliczne ofiary w Wrocławiu. Łączy się z tą zarazą wielkie prześladowanie żydów i częściowe wymordowanie tychże; rada miejska zajęła majątek żydów, jakby dobro bez właściciela. W r. 1360 otrzymuje rada miejska od cesarza Karola IV prawo bicia złotych monet a w dwa lata później i fenigów hellerów. W r. 1370 otrzymuje znowu rozszerzenie sądownictwa miejskiego na poddanych biskupa i kapituły wrocł. w razie popełnionego występku w mieście albo zaciągniętego długu pieniężnego. Za czasów Karola IV powstaje zbiór przywilejów wrocławskich i prawo ławnicze Schoeffenrecht. Różni się to ostatnie od prawa ławniczego w Magdeburgu tem, ze gdy w Magdeburgu ławnicy mieli stanowisko samoistne, natomiast w Wrocławiu, rok rocznie przez rajców w liczbie 11 wybierani, byli pomocnikami tychże w sprawach sądowych. Rajcy ci uważani byli w Wrocławiu za właściwych przedstawicieli prawa, dlatego interpretacya prawa dla innych miast szląskich wychodziła od rajców, ławników i gminy, albo też od rajców i ławników a nigdy od samych tylko ławników. Na czas rządów Karola przypada rozpoczęcie wielkich budowli, kościelnych i świeckich, które stały sic z czasem wybitnym pomnikiem wielkości miasta. Czasy następców Karola na tronie czeskim, Wacława i Zygmunta, charakteryzują walki wewnętrzne cechów przeciw patrycyuszom i kupcom. Sprawcami tego ruchu były głównie cechy sukienników, rzeźników i karczmarzy a celem był współudział w zarządzie miejskim. Zwiększona wskutek długoletniego spokoju i korzystnego handlu zamożność mieszkańców, czyniła rzemieślników mniej zależnemi wobec bogatych patrycyuszów. Dążności te poparła również niechęć Wacława ku patrycyuszom. Wyrazem wzrostu znaczenia cechów było przeprowadzenie wyboru nie 8 jak poprzednio, lecz 11 rajców, t. j. w równej liczbie jak ławników, z zastrzeżeniem 4 miejsc dla rzemieślników tak w gronie rajców jak i ławników. Również i nadanie statutów poszczególnym cechom, bez odniesienia się do rady miejskiej, dokonane przez Wacława w r. 1390, było objawem pomyślnym dla stanowiska cechów. Ale odniesione korzyści nie były trwałe. Usiłowaniom cechów przeprowadzenia wyboru swych reprezentantów umieli patrycyusze niejednokrotnie zapobiedz; ztąd liczba rajców była chwiejna, ztąd burzliwe wybory i niepokoje. Chwiejne zachowanie się Wacława i coraz gorsze położenie finansowe miasta dodawały nieustannie nowej podniety. Niezadowolenie rzemieślników wybuchło wreszcie w r. 1418 jawnem powstaniem. Pod wodzą śmiałych kierowników, tłumy zdobyły ratusz, przy czem 7 rajców śmierć poniosło. Zwycięztwo to nie zapewniło jednak cechom na długo przewagi. Zmiana nastąpiła w chwili, kiedy po śmierci Wacława w r. 1419 na tron czeski wstąpił brat jego Zygmunt. Rozstrzygnięcie sporu patrycyuszów z cechami nastąpiło na sejmie w Wrocławiu r. 1420 odbytym. Był to ważny sejm; sprawa husycka, polubowny sąd Zygmunta w walce Polski z zakonem krzyżackim, sprowadziły znaczną ilość możnych świeckich i duchownych do miasta Cesarz Zygmunt przybył juz na początku stycznia. Wyrok jego w sprawie powstania cechów z r. 1418 skazywał 46 przywódców na śmierć, z których 23 kazał stracić. Cechy, jako czynnik polityczny w zarządzie miasta przestały istnieć. Zygmunt wykluczył reprezentantów cechów od udziału w radzie, zmniejszył liczbę rajców do 8, nadał cechom nowe statuta, poruczył radzie nadzór nad niemi i przyznał prawo uzupełnienia lub zmiany, oraz zakazał cechom wszelkich narad t. z. Morgensprachen. W ten sposób te są wyrazem reakcyi na korzyść patrycyuszów. ż jednak uwzględniały one

Wrocław