Zaraj, folw. , pow. prużański, w 3 okr. , należy do dóbr Zarajec 1. Potocki al. Błojce, wś, pow. janowski, gm. i par. Potok Wielki, odl. 15 w. od Janowa, powstała w obecnym stuleciu, ma 18 dm. , 430 mr. 2. Z. Stojeszyński, wś, pow. janowski, gm. i par. Modliborzyce, odl. 13 w. od Janowa. Powstała w obecnym stuleciu na obszarze lasów należących do Stojeszyna, ma 19 dm. , 197 mk. , 410 mr. Zarajsk, mto powiat. gub. riazańskiej, pod 54 45 płn. szer. a 56 33 wsch. dług. , na praw. brzegu rz. Osetru i po obu brzegach rzki Monastyrki, odl. o 60 w. na płn. zach. od Riazania, ma 6017 mk. W 1861 r. było tu 516 dm. 22 murow. , 158 sklepów, 14 cerkwi prawosł. i 1 jednowierców, 5681 mk. 58 jednowierców i 97 rozkolników, 3 szkoły powiatowa, miejska i duchowna, szpital miejski, bank, st. poczt. i dr. żel. Do miasta należało 1285 dzies. ; dochody w 1862 r. wynosiły 6944 rs. Przemysłem rękodzielniczym zajmowało się 325 osób 108 majstrów. Pod względem przemysłowym było w 1861 r. w Z. 7 nieznacznych zakładów farbiarnia bawełny, fabryka mydła, świec łojowych, dwie świec woskowych, garbarnia i fabryka zapałek oraz fabryka tkacka, produkująca na 25000 rs. rocznie. Handel, poprzednio bardzo znaczny, w ostatnich czasach podupadł. W mieście odbywają się targi trzy razy na tydzień, oraz trzy jarmarki do roku 9 maja, w dzień św. Trójcy i 29 czerwca. Miasto połączone jest linią dr. żel. , długą na 25 w. , ze st. Łuchowicy dr. żel. moskiewskoriazańskiej. Z. powstał w XIII w; w 1531 r. za Iwana Groźnego wzniesiono tu twierdzę murowaną, która do dziś przetrwała. Za czasów Samozwańców w mieście obwarował się Lisowski ze swym oddziałem i pod Z. pobił na głowę wojewódów riazańskich kn. Chowańskiego i Liapunowa. Usypany z polecenia Lisowskiego kurhan nad zwłokami poległych, znajduje się do dnia dzisiejszego. Od 1778 r. mto powiatowe na miestnictwa, następnie gub. riazańskiej. Zarajski powiat, położony w płn. zach. części gub. riazańskiej, zajmuje 41, 4 mil al. 2005 w. kw. Większa część powiatu leży na tak. riazańskim brzegu Oki i przedstawia powierzchnię falistą, poprzerzynaną głębokiemi wąwozami; rzeki, zwłaszcza zaś Osetr i jego dopływy, płyną śród urwistych i głębokich brzegów. Najwyższe wzniesienia w tej części powiatu dochodzą pod wsią Protasową, 689 st. n. p. m. a pod Zarajskiem 648 st. Natomiast płn. wsch. zakątek powiatu, leżący po t. zw. meszczerskiej stronie Oki, stanowi nizinę równą i błotnistą. Gleba na prawym brzegu Oki jest gliniastoczar noziemna, a na lewym piaszczystą. Z kopalin znajduje się górny wapień i ruda żelazna. Wszystkie rzeki powiatu należą do systematu Oki, która początkowo stanowi jego granicę od gub. moskiewskiej, następnie wkracza w jego granicę i przepływa przez część płn. wsch. Zachodnią część powiatu zrasza Osetr pr. dopł. Oki, wschodnią zaś Wobla dopł. Oki i Mecza dopł. Woży. Jeziora znajdują się wyłącznie w dolinie Oki, są wogóle niezbyt wielkie. Znaczniejsze błota spotykają się na wybrzeżach rz. Matyry praw. dopł. Oki i Czarnej dopł. Wobli. Lasy zajmują do 52000 dzies. , t. j. 25 ogólnej przestrzeni i znajdują się przeważnie w płn. części powiatu, na lew. brzegu Oki. W 1860 r. w powiecie bez miasta było 112096 mk. w tem 526 rozkolników, zamieszkujących 319 miejscowości 2 słobody, 5 pohostów, 68 siół, 241 wsi, 3 drobnych osad. Było 81 cerkwi prawosł. Główne zajęcie mieszkańców stanowi rolnictwo do 130000 dzies. , t. j. 62 ogólnej przestrzeni znajduje się pod rolą, dalej hodowla bydła do 35000 dzies. , t. j. 17 ogólnej przestrzeni łąk, rybołówstwo nad Oką i tkactwo, handel, furmaństwo i flisactwo. W 1861 r. w powiecie było 5 fabryk 2 tkackie i 3 garbarnie. Zarajsko, wś, pow. Samborski, 16 klm. na płn. wsch. od sadu pow. i urz. poczt. w Samborze. Na wsch. leżą Mistkowice, na płd. Brzegi, na płn. Burczyce Nowe, Wańkowice i Błożew Dolna, na wsch. Czernichów 4 ostatnie w pow. rudeckim. Własn. więk. ma roli or. 66, łąk i ogr. 8 mr; wł. mn. roli or. 530, łąk i ogr. 385, pastw. 236 mr. W r. 1890 było 61 dm. , 353 mk. w gm. , 1 dm. , 9 mk. na obszarze dwor. 347 gr. kat. , 6 izrael. , wszyscy narodowości rusińskiej. Par. rzym. kat. w Łanowicach, gr. kat. w Młotkowicach. We wsi jest szkoła 1o klas. Za czasów Rzpltej należała wś do dóbr kor. , ekonomii Samborskiej a klucza kupnowskiego ob. rękop. w Biblii Ossol. , 1255, str. 113 i 632, str. 165. Por. Kupnowice. Lu, Dz. Zarakania, miejscowość, w dzisiejszym pow. skwirskim, nadana wraz z Biłkami przez Olelka Włodymirowicza słudze jego Olechnie Juchnowiczowi. Ob. Komin t. . Zarakowce, ob. Zarakowo. Zarakowo, Zarakowce, Zarakowcy, wś poradziwiłłowska i folw. ordyn. nieświeskiej ks. Ra dziwiłłów, nad bezim. dopł. Moroczy, pow. słucki, w 3 okr. pol kopylskim, gm. i par. kat. Cimkowicze, o 50 w. od Słucka. Wś ma 13 osad; folw. około 35 włók; grunta pszenne, łąki obfite. A. Jel. Zaranki, uroczysko, pow. piński, na Zarze czu, w okolicy wsi Moroczna, gm. Moroczno; wspomniane w dokum. XVI ob. Piscew. kn. , str. 257. A. Jel. Zarankiszki, zaśc. , pow. wiłkomierski, w 4 okr. pol. , gm. Owanty, o 49 w. od Wiłkomierza. Zarankowo, wś nieopodal kotliny rzki Ło Zaraj Zarajec Zarajsk Zarajsko Zarakania Zarakowce Zarakowo Zaranki Zarankiszki Zarankowo