r. . W r. 1874 było 4164 a 1879 r. 4679 dusz. l W skład gm. Z. Stary wchodzą wsi Borowina, Chomęciska Duże, Małe i Szlacheckie al. Poczta, Dębowiec, Gruszka Duża i Mała, Krasne, Majdan Sitaniecki, Monastyrek, St. Zamość, Sulmice, Udrycze, Wisłowiec, Wiszenki, Wierzba Ordynacka i Plebańska i Zabytów. Gmina zajmuje przestrzeń 16899 mr. 237 prętów, w tem ziemi or. 11078 mr. 37 pręt. , łąk 1501 mr. 98 pręt. , wód, błota i nieuż. 1324 mr. 122 pręt. , pod budyń. 691 mr. 280 pręt. ; lasy ordynackie 2087 mr. , udryekie 217 mr. Glebę stanowi ezarnoziem, w części piasek i glinka. W gminie są. dwie cerkwie Monastyrek i Stdmice, kościół katol. , szkoła, młyn wodny, rybołówstwo i wzorowe gospodarstwo w Udry czach, liczne pasieki od 10 do 60 uli i sady od 1 do 20 mr. . Sąd gm. należy do zjazdu sędziów pokoju w Zamościu. Z tutejszej młodzieży włościańskiej utworzył Karol Namysłowski znaną, w kraju orkiestrę. Wieś ta stała się gniazdem możnego i głośnego rodu, który od niej podobno przybrał nazwisko. Paprocki Bartosz, który pisząc i wydając w r. 1584 swe Herby rycerstwa, nie żywił jeszcze późniejszej nienawiści ku Janowi Zamoyskiemu a przy stosunkach z dworem królewskim i Gorajskimi, mógł mieć z dobrych źródeł wiadomości o rodzie głośnego już wtedy hetmana i polityka, podaje następujące szczegóły, które uzupełniamy danemi z Herbarza Duńezewskiego. Wr. 1447 niejaki Tomasz z Łaznina Łazin, dziś w pow łowickim, par. Oszkowice, w XVI w. mieszka tu drobna szlachta Łazińscy, siedzący i w przyległych wsiach nabywa od Andrzeja Piwo wś Zamoście i Wierzbie, w ówczesnym woj ew. bełzkiem. Akt sprzedaży potwierdza Władysław, ks. mazow. i ruski. Tomasz ten, człowiek przedsiębierczy widocznie i pełen sił, żył przeszło 100 lat. Energię swą przekazał potomkom, którzy znalazłszy na obszarach Rusi warunki dogodne dla działalności rycerskiej i kolonizatorskiej, rozwinęli niepospolitą czynność i uwydatnili różnorodne zdolności. Zapewne syn tego Tomasza, Maciej służy w wojsku węgierskiem za króla Matyasza i walczy z Tatarami za Olbrachta. W aktach grodzkich przemyskich podano, iż Mikołaj Rej okazał list sądowy sędziego i podsędka ziemskich chełmskich z 1508 r. , którym Elżbieta, żona Macieja Zamoyskiego, Stanisław alias Czeder, Paweł i Olechno, bracia rodzeni de Zapoborze może Zaborze al. Zaburzę, dziś pow. zamojski et Kobyle, wszystkie części dziedziczne, które na nie po Pawle Ohełmczyk, wuju i po Barbarze Rzeszowskiej, siostrze ich ciotecznej, dziedziczkach wsi Kobyle, Rybie, Stajne i Wola Kobylska, w tych to wsiach przypadły za 660 zł. sprzedali wiecznie i na wieki Materyały do biografii Reja, zebrane przez Kniaziołuckiego, No 731. Z trzech synów jego Paweł siedzi w Piaskach, Jan w Wierzbiu a Więczesław w Żukowie około 3 mil na wschód od Z. Starego. Syn tego Więczesława Piotr posiada Niewirków o 1 1 2 mili na płd. od Żukowa. Razem z rozrostem rodziny idzie rozrost posiadłości. Nie siedzą na półłankach jak ich przodkowie wielkopolscy, lecz nabywają czy zakładają niekiedy odrębne, rozległe siedziby w okolicy pierwotnego gniazda. Jan, syn Pawła z Piasków, dochodzi godności rotmistrza. Najwybitniejszemi postaciami są jednak dwaj synowie Ploryana, który, według aktu ordynacyi, skreślonego przez Jana Zamoyskiego, był także jakoby synem Tomasza. Tytułują się oni de Zamoszeze in Tworyezow haeredes Tworyczow o 4 mile na zach. od Z. i mają prócz tego wiele innych nabytych później widać włości. Ojciec ich był żonaty z Anną z Komorowa Komarów, dziś w pow. tomaszowskim. W r. 1480 zapisano oprawę jej posagu w Krasnymstawie. Drugą żoną była Jadwiga z Uhrynowa. Starszy z braci Mikołaj, naprzód rycerz potem ksiądz, kanonik krakowski, proboszcz tarnowski, referendarz i sekretarz Zygmunta I, żyje w blizkich stosunkach z Tarnowskimi i Tęczyńskimi. Drugi z braci Szczęsny, pan na Skokówkach które to dobra nabył wraz z bratem, podkomorzy i sędzia chełmski, wojski bełzki, walczy z Tatarami pod Chmielnikiem. W czasie nieobecności pana Tatarzy napadają na dwór w Skokówkach, odpiera ieh sługa dworski Śeibor z Sitańea. Zygmunt I daje Szczęsnemu w r. 1528 przypadłe na króla po bezpotomnym zgonie Obermunta, stolnika chełmskiego, dobra i suinę na wsi Płonce. Miał prócz tego Szczęsny sumy na Hruszowie i Łabuńkach. Wraz z bratem Mikołajem wydają w Sułowie o 4 mile na zach. od Z. , w pobliżu Klemensowie, dzisiejszej rezydencyi ordynatów, w r. 1524 przywilej na wójtowstwo Janowi Sarnickiemu. Przy akcie obecni są Mikołaj Górajski, Stanisław i Jan Huhrowieccy. Żonaty ze Smokówną, córką Stanisława z Gołczycy Giełczwi a powtórnie z Anną Uhrowską, której posag zapisany r. 1528 w Krasnymstawie. Z pierwszej żony miał synów Stanisława, Ploryana i Mikołaja, którzy w r. 1548 dzielą się ojcowizną w Krasnymstawie. Syn Szczęsnego, Stanisław 1572 r. w 53 roku życia służy wojskowo od 17 roku, w nagrodę zasług otrzymuje starostwo bełzkie i zamechskie, kasztelanią chełmską. Żeni się z Anną Herburtówną z Mizińca Miźyniec w pow. przemyskim i z niej urodził się w r. 1541 w Skokówkach syn jego, późniejszy hetman i kanclerz. Rej, który jako właściciel wielkich dóbr w chełmskim, był prawie że sąsiadem Zamoyskiego, poświęca mu w swym Zwierzyńcu 1562 r. jeden ośmiowiersz Stanisław Zamoścki. Wspólność pojęć religijnych zwiększa

Zamość