nik, torujący wstęp na najwyższy szczyt Gierlachowski r. 1874. R. 1880 zaczęto budowę nowego kościoła z kamienia, a r. 1895 ukończono ją na zewnątrz razem z wieżą. Napływ gości. Z. , jakiem je dziś widzimy powstało pod wpływem zjazdu corocznego gości w miesiącach letnich, a od kilku lat również podczas zimy. Z powodu dogodnego położenia pod samemi Tatrami stało się Zakopane stanowi skiem ulubionem dla podróżników zwiedzających to góry. Zbierają się tutaj w lecie tłumy gości, do kilku tysięcy dochodzące, którzy czynią wycieczki w głąb Tatr do dolin i na szczyty lub odpoczywają po trudach całorocznych. pojąc się widokami. Ten napływ gości, skupiający się w Zakopanem, nadaje właściwo piętno całemu powiatowi nowotarskiemu, zwracając nań oczy ogółu, a odbija się bardzo korzystnie na stanie tego kawałkaziermi, któryo ileźby inaczej wyglądał nieodwiedzany przez podróżnych. Nietylko dobrobyt ludności, ale również urządzenie powiatu pod wielu względami, jak połączeń drogowych, jest następstwem wynikłem ze zjeżdżania się tutaj gości. Tatry polskie zwiedzali podróżni od dawna, stanowiskiem jednak dla nich nie było Z. , ale Nowy Targ, skąd zwiedzając dolinę Kościelisk i Morskie Oko, tylko przelotnie zawadzali o Zakopane. Powoli garstka podróżnych zjawia się w lecie w Zakopanem i ztąd wyrusza na zwiedzanie Tatr. Geolog Ludwik Zejszner opisuje Tatry w r. 1849 i wyraża się o Z. Jakież przecudne miejsca możnaby w długiej wiosce Zakopane obrać na wiejskie siedziby, któreby sama przyroda otoczyła najcudniejszemi ogrodami angielskiemi. Ze smakiem założone wille uczyniłyby również głośną tę dolinę, jak pobrzeźa jeziora Como lub Genewskiego. Tatry mają tyle właściwości, tyle niezrównanych wdzięków, że byłby tu pobyt bardzo ponętny; ale trudno przewidzieć, czyli się ziszczą kiedyś te życzenia Bibl. Warsz. , 1849, t. III, str. 480. O czem marzył Zejszner spełniło się obecnie, ale nie odrazu doszło do teraźniejszego stanu. Przybywali do Z. przyrodnicy na lato, przebiegali Tatry goniąc za zdobyczą naukową Berdau, Janota, Nowicki, to studenci z pieśnią dorywczo zwiedzali nasze góry, po za tem jednak bardzo szczupła garstka podróżnych odważała się na pobyt w biednej wiosce górskiej. R. 1800 poznał Tatry Walery Eliasz, artystamalarz z Krakowa, i zjeżdżając odtąd co roku do Z. prawie za cel życia obrał sobie ściągnięcie podróżnych do tej wsi tatrzańskiej. W r. 187D wydał on w Krakowie Przewodnik, który doczekał się dotąd czterech wydań i stał się niezbędnym dJa każdego kto się udaje do Z. i w Tatry. Jednocześnie zjeżdżający corocznie do Z. prof. i lekarz Tytus Chałubiński zaczął przykładem i radami swemi ściągać coraz liczniejszych gości z Warszawy i dalszych stron a inicyatywą swą wpływać na wprowadzenie stopniowe różnych udogodnień i porządków w samem Z Towarzystwo tatrzańskie, zawiązane r. 1874, zabrało się do urządzenia w Z. punktu zbornego dla podróżnych, a głównie skierowało swą pracę ku uprzystępnieniu Tatr polskich. Tymczasem stopniowo zaczęło uwydatniać się znaczenie Z. pod względemleczniczym, jako znakomitego uzdrowiska powietrznego. Wyborne warunki położenia i wyniesienia znacznego nad poziom morski uczyniły Z. przyrodzoną lecznicą rozmaitych chorób. Lekarze przybywający tu licznie z różnych stron kraju za przykładem Chałubińskiego zaczęli coraz częściej przysyłać tu chorych lub słabowitych. Za staraniem Chałubińskiego uznane zostało Z. dnia 3 paźdz. 1886 r. za uzdrowisko czyli stacyę klimatyczną, a w następstwie tego otrzymało odpowiedni ustrój na podstawie usta wy krajowej o miejscach leczniczych. Obecny statut, potwierdzony 3 maja 1894 przez namiestnictwo, naznaczył do zarządu uzdrowiskiem t. . komisyę klimatyczną, złożoną z delegatów namiestnictwa, wydziału krajowego, naczelnika gminy, lekarza klimatycznego, dwu delegatów lekarzy mających zakłady lecznicze, dwu delegatów rady gminnej, delegatów towarzystwa tatrzańskiego, właścicieli will i gości. Od czasu założenia stacyi klimatycznej uczyniły urządzenia Z, wielki postęp. Domki miejscowej ludności stały się czystsze, wygodniejszo i zdrowsze, opatrzono je piecami, zaprowadzono dezinfekcyą i nadzór nad miejscami ustępowemi, pozakładano liczne studnie, otworzono stałą aptekę, lekarza stacyi, założono stacyą meteorologiczną, park obszerny, chodniki na wielu ulicach, ułożono cenniki dla wózków, dozór nad środkami spoźywczemi, zaczęto wysadzać drogi drzewami, poustawiano ławki, liczne latarnie naftowe, porobiono kładki i mosty, wprowadzono skrapianie ulic w lecie. Główną podwaliną rozwoju Z. było wybudowanie drogi krajowej z Nowegotargu. Roboty zaczęte r. 1882 ukończono r. 1887. Już na rok 1886 były skończono wszystkie mosty. Poczta pierwotnie znajdowała się w Nowymtargu, dokąd co drugi dzień chodził posłaniec, Od r. 1870 powstała poczta w Zakopanem, najpierw w Kuźnicach, ztąd przeniesiona do Z. r. 1881. Od r, 1882 istnieje urząd telegraficzny. Spostrzeżenia meteorologiczne pierwotnie czynione staraniem prof. dra Baranowskiego z War szawy, obecnie prowadzi Muzeum im. Chałubińskiego. Wydział krajowy poparł rozwój Zakopanego przez budowę najpierw gościńca krajowego od Nowegotargu, gdzie się kończyła dobra droga z Krakowa, a następnie stwarzając całą sieć dróg w samem Zakopanem i w okolicy.

Zakopane