jątkiem, już po djwilińskim rozejmie. 1 niech nas nie zastanawia myśl, że przecież trzeba było na to nadzwyczajnej jakiejś chyba zabiegliwośei osadniczej, by w ciągu 35lecia dokonać tego, co dokonano. Właśnie zabiegliwość ta była i jest dobrze znaną. Najznaczniejsza też część ziem nowozdobytej krainy została rozdaną, na prawie lennem, możnym ziemianom i dostojnikom, tak pochodzenia miejscowego, jak i przybyszom z prawej strony Dniepru i dalszych wwdztw koronnych. Własność prywatna nie ograniczona, dziedziczna, ledwie zaczęła się b jła wytwarzać. Jeszcze pod r. 1646. leg. , IV, f. 100 czytamy Dobra lenne wieczyste w wwdztwie ezerniehowskiem, naturam terrestrium praeseferentes, ponieważ tam merę dziedzicznych nie masz. .. Zanim przystąpimy atoli do zarysu geograficznego rozmieszczenia dóbr i włości, winniśmy pierwej uprzedzić, że będzie to obraz jeszcze uboższy od tego, jakiśmy mogli dać odnośnie do Zadnieprza, ponieważ, jak dotąd, posiadamy jeszcze mniej materyaiów archiwalnych. Nie znamy ani jednej lustracyi dóbr królewskich tego wwdztwa, ani jednej dotyczącej cnego taryfy poborowej. Cały nasz zasób stanowią wypisy z aktów trybunalskich wwdztwa ezerniehowskiego, wykaz poimienny jedynie dóbr domu Piasoczyńskich głównie, w akcie komisyi warszawskiej 1668 r. , kilka urywków z archiwów prywat. ziemiańskich, nadto już tylko rozproszone daty w dziełach drukowanych, tak naszych jak rossyjskieh osobliwie w pracach p. ALŁazarewskie go. W naturalnem tego następstwie musimy do czasu poprzestać na gołych nazwach, bez dat cyfrowych, wzywając zarazem bardziej specyalnych badaczy do pilniejszego poszukiwania pożądanych źródeł. Rozmieszczenie topograficzne dóbr i włości da się przedstawić najodpowiedniej w każdym z osobna powiecie, dorzeczami, przy uwydatnieniu drobniejszych obrębów zarazem. Otóż naprzód w powiecie ezerniehowskim, poczynając od północnej ściany onego, przypierającej do powiatu rzeezyckiego w woj ew. mińskiem, mamy przed sobą dorzecze Snowu, pra wego dopływu Desny. Średni bieg ouego, razem z zasilająeemi go rzeczkami Werbiczówką i Smiaczem z prawej strony a Turyą i Breczem z lewej, stanowi obręb horodeński, zajmujący powierzchnię przenoszącą 55 mil kw. Obszar to nietyle pustynny może, ile zupełnie prawie nieznany. Ogniskiem głównem tego obrębu była Horodnia, trzymana przez Chwaszczów Faszczów, do których należała i włość okoliczna. Znajdowała się ona w samym środku zachodniej połaci tego obrębu, rozsciełającej się po prawej stronie Snowu, nad rzeką tejże nazwy, wpadającą do Smiażu. Czy zaś leżące na Snowie Horsk, u samej granicy północnej, poniżej ujścia Wahy, oraz Smiaez na południu, u ujścia rz. tegoż miana, wchodziły w skład włości horodeńskiej, tego nie wiemy. Suliczówka zaś na samym południowozachodnim narożniku obwodu, u granicy lubeckiej położona, była w ręku Hraznych, następnie od 1630 r. Mazapetów. Dorzecze dolnego biegu Snowu, z prawym jego dopływem Czybryżem, łącznie z górnym biegiem Berezny, niżej nieco do Desny płynącej, tworzyło obręb siedniewski, 20 mil kw. obejmujący. W obrębie tym m. Siedniew nad Snowem, z włością, do której należy i Tupiczew na wierzchowisku Czybryża, stanowi posiadłość Paców resp. Tryznyów; niżej na Snowie położone Kłoczkowo Oharlęskich; Berezna, u źródeł rz. tejże nazwy, Potockich. Na południozachód od poprzedniego rozpościerał się po Desnie i jej prawych dopływach Zamchaju, Stryźniu i Biłousie, obręb ststwa czernichowskiego, ogarniający koło 25 mil kw. Nie mamy przecie należytego pojęcia o stanie istotnym samej stolicy wwdztwa, mieście królewskiem Czernichowie pod koniec pierwszej połowy XVII w. Zachowało się podanie, jakoby Czernichów, po zburzeniu go, przy zdobyciu przez Hornostaja, miał pozostawać całe lat 12 nieodbudowanym. W r. 1623 dopiero Zygmunt III nadał miastu temu prawo magdeburskie a za herb św. Władysława, w zbroi rycerskiej, chorągiew trzymającego, uposażając je zarazem znacznym obszarem ziemi, tak w pobliżu, jak i dalej w obrębie ststwa. Posiadał też Czerniehów, położony w mocnej z natury pozycyi u ujścia Stryźnia do Desny, zamek obronny. Nie mniej klasztor dominikanów później katedra borysohlebska, przywilej fundacyi którego był następnie w r. 1635 zatwierdzonym Vol. leg. , III, f. 884. Wskażemy tu przy okoliczności, iż pod względem wyznaniowym wwdztwo czernichowskie zależało nie od Kijowa lecz od Smoleńska, nietylko wyznawcy obrządku łacińskiego, lecz i greckiego nawet, starożytne bowiem władyctwo czernichowskie dawno już było zanikło, archiepiskopia zaś powstała dopiero później. Wykazu szczegółowego włości ststwa czerniehowskiego nie posiadamy, spotykamy jednak jako do jego obrębu należące na rz. Zanikłaju Wielką Wieś, bliżej źródeł, oraz Terechówkę i Łopatyn niżej nieco; na Stryźniu Roiszcze; na Biłousie Biłous, Żołwinkę i Huszczyn; na dolnym biegu tej rzeki, bliżej Czernichowa, podobnie posiadłość dominikanów Kijenkę. Na górnym zaś biegu Biłousa leżą Jurjewka, Koszówka, zaś przy dopływie jego Byczałce Rutka, oraz Czortykowszczyzna Czernecczyzna, należące, po Piotrowskich, do Rzeczyńskieh. Położony u wierzchowiska niemal Stryźnia Sebereż w stanie Kołohorodnym, Wsi Wielkiej i Małej na Zamhłaju i przy siedhskach Siereszkowie etc. i przy horodyszezu Rohoszczem Roiszczu na Stryżniu, nadany został 1645 r. przez Władysława po Wieliskich, Piasoczyńskim. Po lewej stro

Zadnieprze