Ostrowiec, Buków Bykowo, Warno, Wołuzow, oraz Niżyn i Dorohin ze wszystkiemi uroczystemi puszczami w tym oddziele, począwszy od Desny, po Udaj i Oster, i Sosnowski udział także ze wszystkiem, i Wysohor. Od wyżej wzmiankowanych Rożnów na Desnie Połowcy ze Skwyra przybierali też nazwę Rożynowskich; koło 1540 r. przecie już wygaśli. Pomimo wątpliwej autentyczności i rodu samego i nadań, jakiemi został tak wcześnie obdarzony, zawarte w tych aktach szczegóły mają pewne znaczenie dla geografii historycznej Zadnieprza, a zwłaszcza ów poczet nomenklatur miejscowości, faktycznie istniejących, bez wątpienia w w. na dorzeczu dolnem Desny etc. Wzbogaca on naszo dane, dotyczące zaludnienia tamtego obrębu w owej epoce, zarazem wszakże wskazać to należy, żo znaczna część tych nomenklatur zanikła następnie. Podobne też znaczenie, co owe nadania Połowcom, ma dla nas znany, iście po tatarsku pretensjonalny jarłyk Mengli Gireja wszystkim ruskim ludziom z r. 1506, w którym chan wypowiada, jako jego przodkowie obdarowali przodków królewskich ziemiami ruskiemi. Chociaż, przy wyszczególnieniu takowych, dotyka bardziej południowego obszaru Zadnieprza, z obrębu zaś północnego zaznacza siewierskie ściślej dziedziny, z pomiędzy których wszakże Putywl na Sejmie, z całym powiatem, juz za czasów udzielności w epoce litewskiej Kijowa, jako jego przynależność był uważanym. Ciągnęły koło r. 1500 do jego zamku zaznaczone po części w owym jarłyku Molna i Biryn na Sejmie, Utieszków na Sule, Żółwiecz na Psie i. Lecz w r. 1503 całe Posejmie z Putywlem odpadło do Moskwy, a razem z tem ustala i dań onego miodowa, idąca 1496 nietylko na rzecz miejscowego namiestnika oraz kijowskiego wwody, lecz na cerkwie ruskie, a niemniej na kijows. biskupa i kanoników Lubaw. , 245, 6; Anton. Ocz. istn. w. kn. lit. , 62. W innej znów stronie, bliżej Kijowa spotykamy Akty Z. i J. R. I, nr. 62 zaznaczoną ziemię Połukniaziowską Kniaźyce, ciągnącą się do Chalepla po prawej stronie Dniepru, którą posiadacz jej Sułtan Albejew sprzedał 1509 r. monasterowi pustyńskiemu. W tym też obrębie, chyba, znajdowało się jako późn. Żerebiatyn i sieliszcze Czatanowo w Miłosławiczach, które Zygmunt I nadał ziemianinowi kijow. Żerebiatyczowi Akty J. i Z. R. , I nr. 124. W dzielnicy południowej Zadnieprza, u schyłku XV i na początku XVI w. , mamy przed sobą najprzód rozległe dziedziny potężnego w w. ks. litewskiem rodu kniaziów Glińskich. Przodek ich, potomek chana Mamaja, Leksa otrzymał od Witolda jeszcze nadanie na dorzeczu Worskły, Hlińsk, Hliniszeza i Połtawo. Rozszerzyli oni następnie bardziej jeszcze ową pierwotną swą posiadłość, tak, źe w r. 1498 dwaj bracia Bohdan i Hrehory Fedorowieze dzielą się ojcowizną w ten sposób, ze pierwszy z nich bierze sewer sulską, t. j. rzekę Sułę, od wierzehowiska do ujścia gdzie tez powstał inny Hlińsk, bliżej Romna; drugi zaś sewer Hlińszczyznę. z Worskłą i Merlą rzeczką od wierzch, do ujścia, nadto Udoj sewer etc. Który to dział drugi, Hlińszczyzna na Worskle, przeszła w wianie koło r. 1537 w dom Bajbuzów Budan. , Arch. kij. , cz. VII, t. 2, str. 133 nst. ; J, Wolff, Kniaz. , 77, 78. W powyżej wspomnianym jarłyku MengliGirej chana z r. 1506 wymieniony tez i Hlińsk prędzej ów na Worskle niż na Posulu ze wszystkiemi ludźmi. Nadto widzimy tam zaznaczone; Snieporod, przy ujściu rzeczki tejże nazwy do Suły, Siniecz na Sule, Łosieze na Psle, Chotmyszl na Worskle. We wzmiance latopisarskiej wcześniejszej nieco epoki, z pierwszej połowy w. XVI Lat. Woskr. p. Lubaw. , 247, spotykamy jeszcze zapisane grody Perosławl ruski na rz. Trubeżu, Sokniatyn pózn. Sniatyn na Sule, Czemosów, Klapiec Klepacze, Hroszyn na Sule, Romen Romno na tejże rzece; nadto zanikłe Kowyła, Worono, Suł, Pesjikosti, oraz Niczun na Psle. Które to grody, na początku w. XVI, były w znaczniejszej części już chyba pustemi horo dysz czarni tylko. Założenie Krzemieńczuka Kermenczyk po tatar. przy ujściu Psła Narbut; Wład. Bud. w Arch. kij. , cz. VII, t. I, 56 przypisują jeszcze Witoldowi; ale daleko na południe wysunięta osada owa pierwej może jeszcze od wznawiającego się, bez wątpienia pod Litwą, Perejasławia była przez Tatarów zburzoną. Na północnozachodniej krawędzi starożytnego księstwa perejasławskiego, zaraz ze świtem w. XVI począł się przecie na nowo ruch osadniczy ożywiać. Oto w 1503 r. w. ks. Aleksander nadaje, jako wysługę, dworzaninowi swemu Daszkowi Iwanowiczowi znaczny obszar ziemi na górnym biegu Trubeża i Supoju Antonowicz, Monogr. , I, 206 a syn tego, znakomity starosta czerkaski Ostafi Daszkowicz, tak gorliwie się zajął ojcowizną, ze w krótkim czasie, w jej obrębie na gruntach basańskim i bykowskim powstały dwa miasteczka Basań i Byków oraz dziewięć siół Stara Basań, Marków, Jurków, Pawłów, Maksymów, Bregińce, Kułaźyn, Karpiłówka i Woronków. Dobra te następnie, po bezdzietnej śmierci tego bohatera niżowego przeszły z ręką jego siostrzenicy r. 1530 w dom Dublańskich. Dalej na południu, na Dnieprze, otrzymały też były niemałe nadania, pomiędzy innemi, monastery kijowskie, osobliwie zaś pustyński. Posiadał on na Niżu bogate wchody myśliwskie, bobrowe gony i tonie rybne, nadane mu jeszcze za pierwszych dzierżawców czerkaskich, poprzedników p. Ostafiego, który już, z powodu wynikających sporów, sprawdzał tylko, na roz

Zadnieprze