dowali Kozacy Kulisz, Odpad. , I, 249 stada swych koni i bydła. Średni bieg Worskły i dopływy jej z lewej strony Merla i Kołomak mocno też zadrzewione Beauplan, etc. Brzegi Oreli niemniej obfitują w lasy, na jej wierzchowisku las Koszbajerak Hołub. Peczen. etc, str. 12 z tatarska zwany, niżej zaś puszcza Kozłowa, w stronie mogiły Kosmychy Zr. dz. , XXI, 625. Nakoniec niżowa Samara nawet, nietylko nie była pozbawiona lasów, lecz obfitowała w nie dotyk, że tu właśnie Kozacy zaporozcy budowali swe czajki a Beauplan brał drzewo przy wznoszeniu zamku na Kudaku, co ich miał na wędzidle trzymać. Wogóle jednak dwa te odłamy Zadnieprza kijowskiego przedstawiały wybitne przeciwieństwo, co do swego charakteru topograficznego, ktore to przeciwieństwo uwydatniło się niemniej wyraźnie i w różnicy historycznego tych odłamów rozwoju. Już oto straszliwa nawała mongolska inaczej oddziałała na dalsze losy przestworu stepowego, leżącego otworem, a inaczej na zmienione warunki bytu dzielnicy północnej, osłoniętej przez swe bagna i bory. Gdy bowiem po zburzeniu przez Ordyńców Perejasławia, całe ciążące ku niemu ludne okolę zamieniło się na długie czasy niemal do samego końca XVI w. na pola dzikie, podobne dalszym pustyniom połowieckim; po za moczarami Wydry leżący nad Dnieprem Lubecz, pomimo obrócenia w perzynę Czerniehowa i jego obwodu, pozostał nietkniętym i stał się niejako główną na Zadnieprzu ostoją życia odradzającego się powoli, po gwałtownem przytłumieniu. Odtąd więc, kiedy na północnej Zadnieprza krawędzi, podobnie jak na Polesiu, którego właściwie, razem z czerniehowskiem Podeseniem i Posejraiem, była ona przedłużeniem tylko, snuto dalej wątek życia, trzymając się starej osnowy; w połaci stepowej Kijowszczyzny w ogóle wszystko odtwarzano nanowo. Cały tu wysiłek energii życiowej zwraca się ku zapewnieniu bezpieczeństwa i zagospodarowania kraju, zużywa się na pracę kolonizacyjną nadewszystko; z tą jedynie różnicą, ze Zadnieprze południowe, stojące długo otworem dla koczowników, kroczyło we wszystkiem powolniej i z większym trudem, niż znajdująca się w lepszych warunkach prawa strona Dniepru. Litwa, zagarniając Kijów i starożytną ziemię kijowską, ruską na rzecz własną, zastała tu względniezaludnionym północny pas jej tylko, tak z prawej jak lewej strony Dniepru. Lecz już Witold i udzielni kijowscy książęta z linii Włodzimierza Olgierdowicza, poczęli przykładać starań do ożywienia ruchu osadniczego przez nadawanie pustyń dobrze zasłużonym etc. Tak koło r. 1455 ks. Aleksander Olelko Włodzimierzowicz nadaje Arch. Piasocz. Kij. Star. 1892, t. 36 bojarowi swemu Olechnie Sochnowiezowi, pomiędzy innemi, na Zadnieprzu horodyszcza Stare nad Dnieprem po Kałaurze, Busurraańskie, Jarosławskie i Salkowo oraz sieliszcza Bułatczyn dziś s. Jerkowey za Karania, Kruhłe, Sutnikowo i Brocewo. Które to dobra przechodzą następnie 1524 w posagu na dom Łozów. Tem usilniej jeszcze zabiegali o podniesienie osadnictwa Jagiellonowie po zniesieniu udzielności Kijowa. Pod koniec w. tedy i u świtu XVI nowe osady wychyliły się z zaciszy leśnych na krawędzie pól dzikich. Na Zadnieprzu, w owym czasie, w dzielnicy północnej, w dziedzinie dawniejszej względnie, starszej osiadłości, spotykamy już niemało wyraźnie nawet zaznaczonych osad, z których część znaczniejsza nieznaną była w epoce przedmongolskiej. Tak oto, w najbardziej ku północy wysuniętym obrębie, na Dnieprze samym, poniżej ujścia Sożu, gród Lubecz, chociaż jedno z najbardziej starych gniazd Siewierzan, lecz już za Witolda może, przydzielony do ziemi kijowskiej. W r. 1484 otrzymuje go z włością od króla Kazimierza Jagiellończyka J. Wolff, Kniaz, lit. rus. , 549 kn. Wasil Werejski; następnie od 1503 do 1508 r. włada nim Moskwa; zwrócony, dostaje się dalej w dzierżenie wojewody kij. Jerzego Montowtowicza; w r. 1516 zaś oddany na wieczność w dożywocie zięciowi kn. Werejskiego Olbrachtowi Gasztoldowi Lubaw. , Obłastdel. 224. Niżej Lubcza, podobnież na Dnieprze samym. Nawóz środowisko zadnieprskich posiadłości monasteru pieczarskiego, osada nieznana jednak w epoce rurykowskiej. Niżej jeszcze, już bliżej ujścia Desny, również nowsza osada Czernin, przy jeziorze dnieprowem Opocnie. Na wschód od ciągnących się równoległe z biegiem Dniepru moczarów Wydry, na dorzeczu dolnej Desny i dopływu jej Ostrzu, rozciągała się hospodarska włość osterska, którą kr. Kazimierz Jagiellończyk przysądził był kn. Maryi Trabskiej Holszaiiskiej, po tej zaś odziedziczył wnuk jej Olbracht Gasztold wwda wileń. etc. 1522. Należały do tej włości Lubaw. , 243, 4, oprócz grodu Ostrza i wymienionego już Czernina, nadto, leżące niżej ujścia Ostrza na Desnie Wypołzowo, Bodenki, Żukin, Letki i Rożny, a dalej Nosowo przy dopływie rz. Ostrza oraz Swietylnowo u wierzehowiska Trubeźa. Poprzednio jednak, w w. , znaczna część powyższego obrębu, nadto z dalszemi obszarami, miała należeć Edw. Kulik. , Opis ptu wasyl. , str. 33 etc. do kn. Połowców ze Skwyra, potomków jakoby Tuhorkana, chana połowieckiego, teścia w. ks. kijowskiego Świętopełka 1113, którym z czasem jeszcze ks. Włodzimierz Olgierdowicz potwierdził niby da wne ich, zniszczone następnie przez w, posiadłości, po obydwu stronach Dniepru leżące. Do takowych zaś na Zadnieprzu w Siewierzu, miały należeć Rożny ze wszystkiem, Krechowo, Osowo, Swietylnowo, nadto Berdowo zanikłe,

Zadnieprze