Zadnieprze. Nazwę tę dawano u nas połaci województwa kijowskiego, leżącej po lewej stronie Dniepru. Ogarniała ona rozległy przestwór, rozciągający się od ujścia Sożu po za ujście Samary. Wprawdzie na północy, od samej granicy litewskiej pow. rzeczyckiego aż do ujścia Desny prawie, należała do tego przestworu wazka smuga starej ziemi sicwierskiej pod nad sawym Dnieprem, ale niżej za to rozpościerał się on szeroko po Ukrainie stepowej, obejmując całkowicie niemal dorzecza Trubeżu, Supoju, Suły, Psła, Worskły, Oreli aż do samarskiej dzielnicy Zaporoża. Po przywróceniu zaś, utraconej jeszcze na początku XVI w. przez Litwę Czerniehowszczyzny, nazwę Zadnieprza rozciągnięto i na dorzecze Desny z Sejmem. Dla jaśniejszego atoli przedstawienia przedmiotu, wypada nam tu dwie owe składowe części Zadnieprza kijowską i czerniehowską traktować osobno. Przytem, obok ogólnej charakterystyki tych obszarów, pomieszczone tu będą i szczegóły, odnoszące się do pojedynczych osad i okręgów, które dla różnych powodów nie zostały dotąd podane w Słowniku. a Kijowszczyzna, Wytworzone w r. 1471 województwo kijowskie było, jak wiadomo, spadkobiercą dotychczasowego, podzwielzchnictwem Litwy, udzielnego księstwa kijowskiego, ziemi kijowskiej. Pierwotne więc granice onego były też same, co za udzielnych książąt. Za Dnieprem tedy, od strony Ordyńców, szły one tak, jak je sprawdzając kładł wysłaniec ostatniego z nich, namiestnik jogo czerkaski Swirydów Dogiel, Limit. , str. 61. Poczynając obwód od Tawani, na Dnieprze, wyżej nieco jego limanu, gdzie był przewóz i komora celna litewskotatar ska, linia graniczna zwracała się wprost ku Owczej wodzie, dopływowi Samary, zkąd do wierzchowisk tej ostatniej i Orheja, następnie do Dońca i Cichej Sosny. Jednem słowem biegła w górę muromskim szlakiem, wijącym się po wododziale dopływów Dniepru i Donu. Wyżej leżąca część dorzecza Sejmu z Putywlem, zaliczoną była również do Kijowa czas pewien; stale zaś do księstwa a następnie województwa kijowskiego ciężyły zamki Ostrz na dolnej Desnie, oraz Lubecz, gniazdo stare Siewierzan, na Dnieprze, po niżej ujścia Sożu, z ich obwodami, których rubieże stykały się z ezerniehowskimi. Północna przecież dzielnica województwa kijowskiego na Zadnieprzu, którą wierską bardziej nazwaćby można, stanowiła właściwie drobną tylko część onego; główny zaś jego obszar tworzyły najprzód dawna dziedzina księstwa niegdyś perejasławskiego. niby jądro z czasem całego obrębu zadnieprzańskiego, a dalej szerokie za Sułą pustkowia po koczowiskacli połowieckich. Dla nabrania wyraźniejszego pojęcia o rozległości powierzchni owych obszarów, dość sobie przypomnieć, że z wód takowe przerzynających, podług obliczeń Strzelbickiego Superficie de Europe Suła, która przebiega wzdłuż 44, 97 mil, ogarnia swem dorzeczem 370, 77 mil kw. ; Pseł, przy 62 68 mil. biegu, omywa powierzchnię 404 76 mil kw. ; dorzecze Worskły, przy 44, 97mil. biegu, zajmuje obszar 278, 08 mil kw. , Oreli, mającej biegn 32, 35 mili, obszar 182, 30 mil kw. , co razem wzięte daje 1, 235 mil kw. z górą. Nie mówiąc o dorzeczu Samary, zaliezanem już do Zaporoża, które się rozpostarło na przestworze 448, 01 mil kw. , przy 45 43 mil długości biegu samej rzeki. Z powodu pustynnośei swej wszakże były to przestrzenie nominalnie tylko zaliczane do Kijowa, zresztą na początku XVI w. , po utracie Putywla z pobliźszem Posejmieni, sąsiedzi północni i szlak też muromski przekroczyli, zagarniając dalej powoli wierzchowiska Suły, oraz górny bieg Psła i Worskły. W następstwie czego, w połowie tego wieku, całe ciążące do Kijowa Zadnieprze, od Sożu do Samary, obejmowało Źródła dziej. , t. XX, str. 32, wstęp z 2000 mil kw. ogólnej przestrzeni województwa, nie wiele więcej nad 1, 260 mil kw. Rozpostarte na tej przestrzeni obszary nie przedstawiały oczywiście jednostajnego, pod względem topograficznym, charakteru. Zadnieprze tez, podobnie jak przeddnieprska połać Kijowszczyzny, składało się z dwóch, wręcz sobie przeciwnych co do tego dzielnie leśnej i stepowej. Pierwsza z nich, odpowiadająca pasowi kijowskiego Polesia, po prawej stronie Dniepru, stosunkowo mniejsza znacznie, sięgała od granicy litewskiej, po przez wierzchowiska Niemylnej i Wiru, wpadających do Sożu i Pakułki, do Dniepru, oraz dolną Desnę, aż do Trubieża, druga, o kilkakroć rozleglejsza, ogarniała stepy i, , pola dzikie aż do Samary. Myliłby się przecie ktoby sądził, iż ów przestwór stepowy był zupełnie bezleśnym. Owszem, określenie to względnie tylko trafne w połowie XVII w. , a cóż dopiero wcześniej. Istotnie wszędy też na całym owym przestworze spotykamy, jeśli nie bory siewierskie, to liczne dąbrowy i rozległe lasy. Tak oto, poczynając od północy, całe pasmo rozgranicza dwóch wskazanych odłamów topograficznych Zadnieprza, po wierzchowiskach Trbeżu, Supoju, Udaju i Suły, okryte było jak to znajdujemy u Beauplana jeszcze lascami. Dalej ciągnie się po nad Dnieprem, od Trubeżu ku Supojowi las spory. Lewy brzeg Udaju pokryty lasami i dziś jeszcze aż do Pryłuk. Nie mniej widoczne obecnie jeszcze ślady gęstych dawniej II, 375 lasów nad Sułą dokoła Lubien. Międzyrzecze Psła i Worskły okryte podobnież lasami, wśród gęstwi których, na polanach, ho

Zadnieprze

Zadnieprze