połowie XVI w. , św. Prokopa Męczennika wzmiankowana w dokum. , z 1584 r. , w 1695 r. podupadła zupełnie, św. Mikołaja Cudotwórcy różna od istniejącej obecnie, wspomniana w latop. Ipatiewskim p. r. 1235, zgorzała w 1794 r. , św. Parascewii istniejąca w pierwszej połowie XV w. , zamknięta w 1798 r. z powodu zaiszczenia, św. Jana Chrzciciela wspomniana po raz pierwszy pod r. 1584, św. Jana Złotoustego wzmiankowana pod tymże rokiem, św. Łukasza wzmianka w wizycie z 1695 r. , św. Koźmy i Damiana, św. Michała Archanioła pierwsza wzmianka w latop. Ipatiewskim p. r. 1268, istniała jeszcze w 1621 r. , św Apostołów założona przez kn. włodzimierskiego Włodzimierza Wasilkowicza około 1287 r. , zgorzała w 1790 r. , św. Onufrego Wielkiego pierwsza wzmianka w dokum. z 1578 r. , w 1695 r. była już w zupełnem zapuszczeniu, Przemienienia Pańskiego wzmiankowana w 1508 r. , istniała jeszcze w 1760 r. , św. Eliasza istniała w połowie XVI w. , zniesiona w 1834 r. . Przy pięciu ostatnich cerkwiach istniały monastery. Początkowe dzieje miasta giną w pomroce wieków, to tylko pewna, że W. jest jedną z najdawniejszych osad płd. ruskich. Według kroniki węgierskiej, tak zw. Notaryusza króla Beli, miasto miało już istnieć w 884 r. pod nazwą Lodomira. Pewną jednak historyczną wzmiankę o W. znajdujemy pod 988, kiedy Włodzimierz W. , w. ks. kijowski, którego zowią założycielem tego grodu, uczynił go stolicą dzielnicy książęcej i osadził w niej piątego syna swego Wsiewołoda. Dzielnica ta obejmowała całą prawie dzisiejszą gub. wołyńską, z wyjątkiem wschodniej jej części, t. j. późniejsze powiaty łucki, krzemieniecki i włodzimierski, oraz ziemię chełmską. Wkrótce potem 992 r. w. ks. Włodzimierz ustanowił tu katedrę biskupią, na którą posadził Stefana, rodem Bułgara. Odtąd W. stał się centrem zarówno politycznego jak i religijnego życia zachodniej Rusi i leżąc u zbiegu kilku państw i narodowości był przez kilka wieków kością niezgody pomiędzy Rusią Kijowską, Polską, Haliczem, Litwą a nawet Węgrami. Pierwsza walka pomiędzy Rusią a Polską o posiadanie ks. włodzimierskiego wybuchła w 1015 r. między Bolesławem Chrobrym a Jarosławem Włodzimierzowiczem. Bolesław zajął Wołyń i grody Czerwieńskie i trzymał je do swej śmierci i dopiero w 1031 r. powrócił W. pod władzę Jarosława. Po jego śmierci 1054 r. dzielnicę włodzimierską objął piąty syn jego Igor, wkrótce jednak ją opuszcza, przechodząc na ks. smoleńskie a W. wraz z dzielnicą dostaje się pod bezpośrednie zwierzchnictwo w. ks. kijowskiego. W 1078 r. w W. siedzi Oleg Świętosławowicz, w tymże jeszcze roku wypędzony przez w. ks. Wsiewołoda Jarosławowicza, który osadza w W. synowca swego Jaropełka, w 1085 r. pozbawia go jednak dzielnicy, na którą przywrócony został przy pomocy Władysława Hermana, lecz wkrótce zdradziecko zamordowany zostaje przez swego domownika. Po nim nastąpił Dawid Igorowicz i siedzi na W. do 1100 r. , w którym pozbawiony został dzielnicy przez w. ks. Świętopełka. Ks. włodzimierskie otrzymuje Jarosław Świętopełkowicz, który po dwukrotnem zwycięztwie nad Jadźwingami 1112 r. , przyłączeniem części ich ziemi rozszerzył swe państwo. W 1119 r. wyparty przez Włodzimierza Monomacha, uciekł do szwagra swego Bolesława Krzywoustego, chcąc przy jego pomocy odzyskać W. , którym tymczasem Monomach rozporządził się na rzecz synów swych Romana a potem Andrzeja. Dopiero 1122 r. , po ułatwieniu się z Pomorzem, wyruszył Bolesław przeciwko Andrzejowi; podczas tej wyprawy zginął Jarosław przy oblężeniu Włodzimierza, poczem, po zawarciu pokoju, panował Andrzej spokojnie do 1135 r. , w którym musiał ustąpić Iziasławowi, synowi w. ks. kijowskiego Mścisława. Po Iziasławie 1154 r. na tronie w. książęcym rozdzielili synowie jego ks. włodzimierskie na trzy części Jarosław otrzymał Łuck, Mścisław Włodzimierz a Wszewołod Bełz. Od tej chwili osłabł wpływ Kijowa na ks. włodzimierskie, które chwilowo staje się zaborczem, potem podziela losy Halicza i wraz z niem podlega wpływowi polskiemu. Po śmierci Mścisława 1170 panował na W. syn jego Roman, który będąc powołany 1188 r. na tron halicki, przyłączył W. do Halicza. Odtąd dzieje W. łączą się z dziejami Halicza. Za rządów Wasilka Romanowicza, brata Daniela halickiego, W. został zajęty przez Batego w 1240 r. a następnie w 1261 r. , z rozkazu wodza Mongołów Burundaja zamek tutejszy został własną ręką Wasilka spalony i z ziemią zrównany w świadectwo ruskiej niewoli, jak pisze Ipatiewska letopiś. Po Wasilku władali W. syn jego Włodzimierz 1271 89, dalej Mścisław, następnie Jerzy do 1326, syn jego Andrzej, za czasów którego w. ks. litewski Giedymin, pokonawszy książąt ruskich w bitwie nad Irpenią w 1321 r. zajął ks. wołyńskie, kijowskie i część czernihowskiego. W 1340 r. Kazimierz W. opawał W. wraz z całą zachodnią częścią Wołynia, założył w W. świątynię katolicką i może wtenczas ustanowił biskupstwo łacińskie, które w 1375. r. kanonicznie przyznane zostało i następnie do Łucka było przeniesione. W1350 r. Lubart, syn Giedymina, poprzedni władca, po Giedyminie, ks. włodzimierskiego, wsparty przez Litwinów i Tatarów, odzyskał ziemię włodzimierską, na mocy jednak traktatu zawartego w 1366 r. zwrócił Kazimierzowi miasto W. razem z przyległościami, które on nadał prawem lennem Aleksandrowi Koryatowiczowi, resztę zaś ziemi przyznał Lubartowi. Kazimierz W. począł wznosić w W. zamek warowny z cegły i kamie