z tych 10462 katol. , 5569 prot. , 7 żydów. W r. 1831 było 33298 mk. , w tej liczbie 15541 katol, 15999 prot. i 1758 żydów. Na obszarze powiatu znajdują się miasta; Wyrzysko, Łobżenica, Mrocza, Nakło, Wysoka, Miasteczko Ludność polska stanowi około 40 zaludnienia. Wyś 1. Wysia, Wisia, rzeka, na pograni czu gub. kijowskiej i chersońskiej, po połącze niu z Tykiczem Uhorskim daje początek rz. Siniucha. Długa około 140 w. , płynie z razu nieco ku północy, potem w kierunku zachodnim. Przy biera od prawego brzegu Turyą, od lewego zaś Wyś Małą i Kiltyń al. Kilteń. Na mocy trakta tu Grzymułtowskiego biegiem Wysi szła linia graniczna pomiędzy Rzpltą a Rossyą ob. Nowoserbia, 2. W. Mała, rzeczka, lewy dopływ Wysi wierzchowiny Siniuchy Przybiera stru mienie Łazowatkę, Świniarkę i Ćwietynówkę. 3. W, Mała, rzeczka, w pow. humańskim, prawy dopływ Tykicza Uhorskiego, wpada pod Tal nem. Ob. Talianka. J. Krz. Wysa, rzka, ob. Wissa. Wysada, zaśc. , pow. bobrujski, w 3 okr. pol. , gm. i par. katol. Hłusk, należy do domin. Pałażewicze, Daszkiewiczów. A. Jel. Wysadne al. Wyzadnaje, zaśc. w pobliżu rzeczki Żertajki, pow. borysowski, w 1 okr. pol. chołopienickim, gm. KrasnoŁuki. Miejsco wość odludna, nizinna. A. Jel. Wysadowicze, wś, pow. nowogrodzki, w 2 okr. pol. horodyszczańskim, gm. Cyryn, o 42 w. od Nowogródka, przy gośc. z mstka Horodyszcza do wsi Jurewicz. ma 14 osad; miejscowość falista, małoleśna, grunta urodzajne. A. Jel. Wysendorf, pow. lipnowski, ob. Wisendorf. Wysia, ob. Wyś. Wysiadłów, kol. nad rzką Opatówką, pow. sandomierski, gm. Wilczyce, par. Łukawa, odl. od Sandomierza 6 w. , ma 25 dm, 128 mk. , 463 mr. , 1 dm. dwor. karczma. W 1827 r. było 22 dm. , 126 mk. Wysichy al. Wysicha, os. , pow. radzymiński, gm. Zabrodzie, par. Niegów. Wysiecza, os. , pow. kozienicki, gm. i par. Policzna, odl. od Kozienic 15 w. , ma 2 dm. , 5 mk. , 12 mr. dwor. Wysiekiery, os. , pow. makowski, gm. Perzanowo, par. Różan, leży na płn. od wsi Ponikiew śród wzgórz lesistych, zapewne dawniejsza osada leśna. Wysiełki al. Nowosiołki, wś, pow. bielski gub. smoleńskiej, gm. Monino, o 28 w. od Białego, 7 dm. , 39 mk. , zarząd gminy, cerkiew, st. poczt. , dziegciarnia, gorzelnia, serownia, młyn wodny. Wysieradz, kol, pow. łaski, gm. Łask, par. Mikołajewice, ma 24 dm. , 147 mk, 223 mr. włośc. W 1827 r. było 34 dm. , 285 mk. Wchodziła w skład dóbr Łask. Wysin al Wisin, niem. Wischin, wś kościelna na Kaszubach, pow. kościerski, pół mili od Wietcisy, lew. dopł. Wierzycy. Posiada szkołę kat. 2klas. i agenturę poczt. Leży między Kościerzyną 3 mile a Skarszewami i graniczy na wschód z Starym i Nowym Wietcem, na płd. z Iłownicą, na zach. z Lubieszynem, a na płn. z Skrzydłowem i Szatarpami. Zawiera 50 posiadeł włościańskich i 55 zagrod. Obszaru zaś 1358 ha 1087 roli or. , 69 łąk; 1885 r. było tu 144 dm. , 228 dym. , 1065 mk. , 1037 kat. , 23 ew. , 5 żyd. ; na Wysińskie Chrósty przypada z nich 41 dm. , 247 mk. Jest to co do ludności największa wś w pow. kościerskim. Na miejscu starego drewnianego kościołka, zbudowanego r. 1701, stanął między r. 1892 94 nowy z cegły murowany z drewnianym sufitem, który w r. 1894 został poświęcony przez ks. oficyała Luedtkego. Koszty budowy wynosiły 79000 mrk. Przy kościele, patronatu bisk. a tytułu Wszystkich Św. , istnieje bractwo Szkaplerza św. od r. 1851, bractwo Trzeźwości od r. 1855 i bractwo Rożańcowe. W skład parafii wchodzą Wysin, Skrzydłowo, Skrzydłówko, Szatarpy, Trzepowo, Schoenhof, Grenzhof, Szumlis. Stary Wietc, Słomianki, Dolne Piekło, Iłownica Illnitz i Kronhof. R. 1848 liczyła tutejsza parafia, należąca do dek. tczewskiego 1016 dusz, 1867 r. 1529, r. 1894 2017. Na północ od wsi wznosi się Ptasia Góra, gdzie palą ognie Świętojańskie, na wschodniej stronie stoi cegielnia i wiatrak. Drogi krzyżujące się niedaleko kościoła, dzielą wś na 4 części, z których każda ma osobną nazwę. Na pagórku stojąca część zowie się Wysoką Bramą, Kozim Rynkiem ta ulica, gdzie dawniej były bardzo liche zabudowania; Żuława leży bardzo nizko, tak że ją nieraz woda zalewa, Piaszczysta zaś ulica ma glebę bardzo piaszczystą. W. jest prastarą osadą. W samej wsi znaleziono r. 1876 przed szkołą wiejską, niwelując znajdujący się w tem miejscu pagórek piaszczysty, groby skrzynkowe. Całe cmentarzysko zaś znajdowało się na wybudowaniu Mirszy. Także na, polu organisty Chybowskiego znaleziono r. 1847 groby skrzynkowe, w których były popielnice z kółkami z drutu bronzowego ob. Objaśn. do mapy archeol Prus Zach. przez Ossowskiego, str. 48 49. Jeszcze niedawno napotkano także na polu Gdańca przy strużce na pagórku grób skrzynkowy z 3 urnami, popiołem i koścmi napełnionemi. W dok. pojawia się W. po raz pierwszy p. n. Visino w podrobionym przywileju z r. 1198, z którego się dowiadujemy. że tędy szedł stary trakt Grzymysława, z Gdańska do Starogardu wiodący ob. P. U. B. v. Perlbach, str. 9. Później pisownia nie jest stałą, bo pisano Wissino, Wiszino, Wissino i Woycino. R. 1250 odstąpił książę Sambor biskupowi kujawskiemu Michałowi prawem spadkowem za 300 grzywien, któro mu był winien, Miłobądź,

Wyś

Wysa

Wysada

Wysadne

Wysadowicze

Wysendorf

Wysia

Wysiadłów

Wysichy

Wysiecza

Wysiekiery

Wysiełki

Wysieradz

Wysin