skich, składa się z 12 okręgów wiejskich Bobrowniki, Dubniki, Galczuny, Gierwiaty, Goza, Kuleszki, Markuny, Ostrowiec, Podworzańce, Ryndziuny, Sokołojce, Worniany, obejmuje 130 miejscowości, mające 1015 dm. , 12469 mk. włościan, uwłaszczonych na 19919 dzies. ziemi 14916 ornej. Oprócz tego w obrębie gminy znajduje się 34216 dzies. większej posiadłości 6748 ornej, 292 należnych do kościołów in. 113 ornej. Dawna własność Abramowiczów, którzy pisali się z Wornian, dziś Andrzeja Śniadeckiego. Pod koniec XVI w. Jan Abramowicz, ststa lidzki i wendeński a potem wwda smoleński, założył tu zbór reformowany a przy nim szkołę i szpital, hojnie wspierając uczącą się młodzież. Za czasów biskupa wileńskiego Abrahama Wojny kś. Żabiński, proboszcz miejscowy, dźwignął plebanię i pomnożył jej fundusz, uzyskawszy zapis od Mikołaja Abramowicza, kasztelana mścisławskiego. 2. W. , pow. kowieński. W 1554 r. Jan syn Wojciecha Białłozor otrzymał, jako bliski krewny, od Nikifora Michajłowicza Hrehorowicza Łowejkowicza dobra Sarwy i Worniany. Porów. Hrynkiszki. Worniańce, ob. Warniańce. Wornieczeny, ob. Orliczany. Wornie, jezioro, w pow. święciańskim, na wschód od toru dr. żel warsz. petersb. , między Ignalinem a Dudą. . Wornie 1. wś włośc, pow. oszmiański, w 1 okr. pol, gm. Polany o 9 w. , okr. wiejski Oszmianką Murowana, o 9 w. od Oszmiany, 12 dm. , 124 mk. katol. w 1865 r. 45 dusz rewiz. ; należy do dóbr skarbowych Daukszyszki. 2. W. , zaśc, pow. kowieński, w 4 okr. pol, o 10 w. od Kowna. 3. W. , Wornie, dawniej Miedniki, żmujdzkie Wornej, w dokm. krzyżackich Medeniken, Medwalgen i Medwagen, mstko nad rzka Wornianką, pow. telszewski, pod 55 45 płn. szer. a 40 2 wschd, dług. , w 4 okr. pol, gm. Wornie, odl. 31 w. na płd. od Telsz a 50 w. od najbliższej st. dr. żel Kurszany. Otoczone 4 jeziorami, z których największe Łukszta, w miejscowości niskiej i błotnistej, z niezdrowym klimatem, w 1859 r. miało 120 dm. , 442 mk. , zarząd okręgu pol. i gminy, kościół katol paraf. , kaplicę cmentarną; , dom modlitwy żydowski, seminaryum duchowne katolickie, garbarnię, młyn wodny, szkołę ludową. Po pożarze w 1863 r. i przeniesieniu stolicy biskupiej i seminaryum duchownego do Kowna msto podupadło, tak że podług nowszych danych ma 19 dm. , 205 mk. , cerkiew, 3 kościoły katol. , 3 domy modlitwy żydowskie, szkołę ludową; , st. poczt. telgr. , 49 sklepów, kilka drobnych zakładów przemysłowych. Targi odbywają się co wtorek i piątek, jarmarki zaś kiermasze 19 marca, 27 czerwca i 8 września. Kościół par. katol. , p. w. św. Piotra i Pawła, fundowany w 1421 r. , przebudowany w r. 1691 przez biskupa żmujdzkiego Paca. Kaplica na cmentarzu. Parafia katol. , dekanatu worniańskiego, 2, 226 wiernych. Parafia W. zwie się też nowoworniańską, dla odróżnienia od staroworniańskiej w Worniach starych, tuż obok W. leżących, gdzie jest kościół p. w. św. Aleksandra, fundowany w 1416 r. przez w. ks. Witolda, z 2, 241 parafianami. Dekanat worniański dyecezyi żmujdzkiej obejmuje część pow. telszewskiego i cząstkę szawelskiego. Liczy 9 parafii Wornie, Wornie stare, Twery, Łukniki z filiami Upina i Ubiszki, Użwienty, Żorany z filią. Ławkosody i Medyngiany, Janopol, Powondeń i Ławków z filia Pojewiory, w ogóle 9 kośc. par. , 7 filialnych, 7 kaplic, 37, 535 wiernych, st. poczt. W. na trakcie KownoMożejki, między Kołtynianami a Darywojniami, odl. jest o 16 1 2 w. od Darywojń. Gmina, położ. w płd. wschod. zakątku powiatu, graniczy od zachodu z gm. Żorany; na niewielkiej przestrzeni od płn. z gm. Gadonów pow. telszewskiego, z pozostałych stron otoczona jest gm. Łukniki, Szawkiany, Błagowieszczeńsk pow. szawelskiego i gm. Kołtyniany, Pojurze, Kostantynów i Łabardzie pow. worniańskiego, obejmuje 113 miejscowości, mających 943 dm. włośc, obok 132 należących do innych stanów, 8, 580 mk. włościan uwłaszczonych na 19, 358 dzies. Nadto w obrębie gminy znajduje się 15, 863 dzies. ziemi właścicieli większej posiadłości 4, 102 ornej, 2, 291 skarbowej 18 ornej; 349 należą; cej do kościołów i in. 139 ornej. Okręg policyjny W. obejmuje 3 gminy powiatu Wornie, Bernatowo i Żorany, 6 miasteczek, 4 sioła, 189 wsi, 235 zaścianków, 11, 460 dusz męzkich. W. , niegdyś okolica kś. żmujdzkiego, później powiatu i rezydencya biskupów żmujdzkich, wzmiankowane są w kronikach od początku XIII w. Krzyżacy nieraz napadali na W. , jako na miejsce święte. Tu d. 27 lipca 1320 r. Żmujdzini pobili na głowę Niemców, przyczem w. mistrz Henryk t. Plotzke z 29 rycerzami zakonnemi poległ na placu a brat Gerhard Rode, wójt sambijski, dostawszy się w niewolę, spalony został na ofiarę bogom. W r. 1329 w. m. Werner razem z królem czeskiem Janem, na czele 18, 009 wojska, z różnych narodów zebranego, d. 1 lutego zdobył zamek tutejszy i wszystek lud w nim zebrany do chrztu przymusił. Niebawem jednak żmujdzini wrócili do pogaństwa. W 1377 r. mistrz inflancki ze szczętem W. spustoszył. W 1389 r. komandor kłajpedzki Mewejnard Raschau, zapuściwszy się na rabunek w głąb Żmujdzi, otoczony pod W. śród jezior, poniósł zupełna klęskę, przyczem sam dostał się do niewoli i został żywcem spalony bogom na ofiarę. Mszcząc się zaś Krzyżacy w r. 1381 W. zrabowali i spalili, msto jednak te zostało wkrótce odbudowane. W 1413 r. Władysław Jagiełło z Witoldem zburzyć tu kazali ołtarze bałwochwalcze i lud nawrócili do chrześciańskiej wiary. W 1417 r. arcybiskup lwowski

Worniańce

Worniańce

Wornieczeny

Wornie