ły tylko trzy bramy wrocławska, stynawska i zamkowa. Przy mieście sa trzy przedmieścia wrocławskie, stynawskie i winckie od miasta Winzig zwane. Zawiązkiem miasta był zamek drewniany, wzniesiony r. 1157 przez wypędzonego z Polski ks. Władysława II przy istniejącej tu osadzie. Osada wcześnie otrzymała prawo miejskie niemieckie, które odnawia przy powtórnem nadaniu wójtowstwa r. 1292 Henryk III, ks. głogowski. Konrad I, wypędzony z Ole śnicy, osiada w W. 1327 r. a przedtem w r. 1324 nadaje gród Wernerowi z Pannewitz. Konrad Biały, ks. oleśnicki, obdarza od r. 1450 licznemi przywilejami miasto. Powstaje wtedy kościół św. Wawrzyńca, bractwo strzeleckie, zawiązuje się cech sukienników, wznoszą się mury miejskie. W r, 1463 powstają, liczne cechy rzemieślnicze. Pożar r. 1465 niszczy cale miasto z kościołem, toż samo powtarza się r. 1498. Po tych klęskach otrzymuje miasto, prócz odnowienia przywilejów utraconych, nowe nadania, jak targ na sól, prawo wyszynku piwa. Ks. żegański Jan Szalony, wypędzony z Głogowy i Żegania, mieszkał w W. i zajmował się alchemią. R. 1524 Fryderyk II, ks. na Lignicy i Brzegu, kupuje W. wraz z księztwem. Po śmierci Jerzego II, syn jego Jan Jerzy otrzymał W. jako odrębne księstwo. Od 1634 do 1644 przechodzi miasto cały szereg oblężeń, szturmów i zajęć przez wojska cesarskie, saskie, szwedzkie. Przedtem zaraza nawiedzała miasto w latach 1585 750 zmarłych, 1613 i 1631. W r. 1654 otrzymało W. z okolicą prawa odrębnego księstwa a 1670 zamek odbudowany przez ks. Chrystyana, otrzymał dzisiejszą postać. Śmierć ostatniego Piasta szląskiego Jerzego Wilhelma, księcia na Lignicy, Brzegu i Wołowie, w dniu 21 listop. 1675 r. sprowadziła przejście W. na własność domu cesarskiego. Pożar w r. 1669 zniszczył cale miasto i archiwum. Wojna 7le tnia sprowadziła straty ocenione na 13692 talar. a pożar 1781 zniszczył ponownie miasto. Król pruski Fryderyk II. przeznaczył 78000 tal. na odbudowanie, które się ciągnęło do r. 1786. Kościół ewangielicki, ratusz i zamek dźwignięto z ruin. Nową ustawę miejską wprowadzono r. 1808. Klasztor karmelitów, założony w latach 1712 do 1724, został zamknięty r. 1810. Powiat wołowski ma 14 1 4 mil obszaru. Zajmuje on część plaskowzgórza stanowiącego dział wodny Baryczy i Odry. Wody z obszaru powiatu spływają do Odry z praw. brzegu. Gleba piaszczysta, częścią torfiasta, miejscami nieco żyzniejsza. Płaskowzgórze pokrywają rozległe lasy. W głębi ziemi spotykamy węgiel brunatny. Suche położenie wyniosłych części sprzyja hodowli owiec. Ogólny obszar powiatu wynosi 80324 ha, z tego przypada na role orne 45859, łąki 7858 i lasy 19736 ha. Bo miast należy 2052 ha 1183 roli, 258 łąk, 405 lasu, do gmin wiejskich 32955 ha 23222 roli, 3349 łąk, 3028 lasu, do większej posiadłości 45317 21454 roli, 4251 łąk, 16303 lasu. Ludność ogólna z 48986 mk. w 1871, spadła na 48001 w r. 1885. W tej liczbie było urodzonych w powiecie 35871, co do wyznania 33294 ewang. , 14490 katol. , 43 innych wyzn. , 172 żydów. W 4 miastach Wołów, Auras, Winzig, Dyhrnfurt było 7946 mk. , 738 dm. , 1828 gospodarstw, co do wyznania 5566 ew. , 2213 katol. , 74 innych wyzn. , 53 żyd. ; w gminach 32695 mk. , co do wyznania 21699 ew. , 10950 kat. , 27 innych wyzn. , 19 żyd. ; na większej posiadłości 7358 mk. , a w tej liczbie 6029 ew, , 1327 katol, 2 innych wyzn. Pruska urzędowa statystyka całą ludność powiatu zalicza do plemienia niemieckiego i Polaków nie wykazuje tu wcale. Z miejscowości w powiecie zasługuje na uwagę Dyhrnfurth, które do połowy XVII w. nosiło pierwotną nazwę Brzeg, i Lubiąż Leubus, wś z dawnym klasztorem cystersów, zakład dla obłąkanych, stadnina koni i winnice nad Odrą. Wołowa, wś, pow. płocki, gm. Rogozino, par. Blichowo, odl. 19 w. od Płocka, ma 6 dm. , 80 mk. W r. 1827 było 5 dm. , 59 mk. W r. 1885 fol. W. rozl mr. 437 gr. or. i ogr. mr. 351, łąk mr. 40, past. mr. 3, lasu mr. 32, nieuż. mr. 11; bud. mur. 4, drew. 3; płodozm. 10pol. Wś W. os. 8, mr. 10 wedle wykazów urzęd. 47 mr. . W r. 1578 wś ta należała do par. Święcieniec, składała się z 5 działów szlachec kich. Trzy miały po 1 2 łana czwarty cały łan, piąty l 1 6 łana, prócz tego 1 lan. na folw. zajęty i 2 zagr. bez roli. Siedzą tu Dziedziccy, Sieliscy, Blichowski i Wołowscy Pawiń. , Ma zowsze, 16. Br. Ch. Wolowa al Woły, wś nad rz. Klewą, śród lasów położona, pow. ihumeński, w 3 okr. pol. berezyńskim, gm. Pohost, o 69 w. od Ihumenia, ma 10 osad; grunta lekkie. Podług podania ludowego w czasach, gdy opowiadano wiarę chrześcijańską śród puszcz odwiecznych, pewien zamożny kmieć, nierozumiejąc wyrazu Wialik dzień Wielkanoc i chcąc się przekonać, czy rzeczywiście dzień ten jest dłuższy niż inne, poszedł w pole z wołami orać, i cudem za karę został wraz z wołami w kamień zamieniony. Po dziś dzień wieśniacy pokazują w lesie niedaleko Klewy trzy ogromne kamienie, które podług ich mniemania są właśnie skamieniałemi wołami z oraczem, który nieuszanował dnia świątecznego. Wolowa 1. wś rząd. nad rzką Wołówką, dopłPerejmy, pow. olhopolski, na pograniczu pow. bałckiego, okr. pol i par. katol. Czeczelnik, gm. Demówka, st. poczt i sąd Olhopol o 13 w. , st. dr. żel. Bałta o 22 w. , ma 104 dm. , 1069 mk. , 1236 dzies. ziemi włośc, 64 cerkiewnej. Cerkiew p. w. św. Michała, wzniesiona w 1867 r. , z 1103 parafianami. Niegdyś dobra starościńskie, należały do folw. berezań

Wołowa

Wołowa